Επιστήμη του Πνεύματος
Ενώ στο επίπεδο των καθαρά σωματικών νόσων αυτό επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό (π.χ. AIDS, στομαχικά έλκη κλπ), δεν φαίνεται να συμβαίνει το ίδιο με τις ψυχικές διαταραχές.
Στο νέο σημαντικό βιβλίο με τίτλο «Mind Fixers» («Οι επισκευαστές του Νου») και υπότιτλο «Η προβληματική αναζήτηση της Ψυχιατρικής για τη βιολογία της ψυχικής νόσου» (εκδόσεις W.W.Norton, 2019), η Αν Χάρινγκτον, καθηγήτρια Ιστορίας της Επιστήμης του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και κορυφαία ιστορικός της νευροεπιστήμης παγκοσμίως, επισημαίνει ότι παρότι έχουν ξοδευτεί υπέρογκα ποσά για τη διερεύνηση των αιτιών των ψυχικών διαταραχών, η επιστήμη δεν έχει προχωρήσει καθόλου τα τελευταία χρόνια. Ακόμα και στην ψυχοφαρμακολογία οι εξελίξεις δεν είναι τόσο καίριες, ενώ οι προτεινόμενες για τις ψυχικές νόσους θεραπείες διαφέρουν σε αποτελεσματικότητα μεταξύ των ασθενών.
Το βιβλίο κάνει μια ανασκόπηση τής μέχρι τώρα ιστορίας της ψυχιατρικής και εντοπίζει την εξέλιξη των πολυποίκιλων παραδειγμάτων (μοντέλων) που υιοθέτησαν κατά καιρούς οι νευρολόγοι, οι ψυχίατροι, οι ψυχολόγοι, όσοι βιώνουν ψυχικές νόσους και οι υπερασπιστές τους.
Η αφήγηση ξεκινά από το τέλος του 19ου αιώνα, όταν ορισμένοι επιστήμονες, διερευνώντας την ανατομία του εγκεφάλου, επιχείρησαν να προσδιορίσουν την αιτιοπαθογένεια των ψυχικών νόσων. Οι προσπάθειες τους ωστόσο αποδείχτηκαν άκαρπες. Έκτοτε ένα μέρος των ψυχιάτρων, συμπεριλαμβανομένων των ψυχαναλυτών, στράφηκαν σε μη βιολογικές εξηγήσεις. Ένα άλλο τμήμα - με πρωτεργάτη τον Γερμανό ψυχίατρο Έμιλ Κρέπελιν - πρότεινε νέες βιολογικές αιτίες, που ωστόσο φαίνονται πια σε μεγάλο βαθμό μη εμπεριστατωμένες, σύμφωνα με τη συγγραφέα. Το σχίσμα στην Ψυχιατρική είναι εμφανές μέχρι σήμερα.
Ο κωμικός και τηλεοπτικός παραγωγός Bob Petrella μπορεί να θυμηθεί οποιαδήποτε στιγμή από το παρελθόν του. Η περίπτωσή του ονομάζεται «εξαιρετικά ανώτερη αυτοβιογραφική μνήμη» (HSAM) και υπάρχουν περίπου 60 γνωστές ανάλογες περιπτώσεις σε όλο τον κόσμο.
Ο Petrella θυμάται μάλιστα και δηλώσεις διασήμων από το παρελθόν, ακριβώς όπως τις έκαναν. Για παράδειγμα, τις πρώτες δηλώσεις του Κλίντον μετά το σκάνδαλο με τη Μόνικα Λεβίνσκι στις 26 Ιανουαρίου του 1998. Ή τις αντίστοιχες δηλώσεις του Νίξον στις 17 Νοεμβρίου του 1973. «Στην πραγματικότητα, δεν είναι ότι θυμόμαστε περισσότερα, απλώς δεν ξεχνάμε πράγματα, δεν ξεχνάμε τίποτα», δήλωσε στο BBC.
Σήμερα κάνει, μεταξύ άλλων, διαλέξεις δίνοντας συμβουλές για τη βελτίωση της μνήμης, ενώ μετέχει στις έρευνες του πανεπιστημίου UC Irvine της Καλιφόρνια μαζί με τους υπόλοιπους που έχουν την ίδια «ευλογία» ή «κατάρα». Η επιστημονική ομάδα που συνεργάζεται μαζί τους προσπαθεί να χαρτογραφήσει τη μνήμη και τους εγκεφάλους τους, να βρει το πώς μπορούν να θυμούνται τόσες λεπτομέρειες, εκτιμώντας πως θα φτάσουν σε πιθανούς τρόπους αντιμετώπισης του Αλτσχάιμερ και της αμνησίας.
«Είναι σχεδόν σαν να έχω μια μηχανή του χρόνου, με την οποία μπορώ να επιστρέψω σε μια συγκεκριμένη ημέρα ή σε κάποια περίοδο της ζωής μου και σχεδόν να νιώσω σαν να είμαι πίσω, σαν να είμαι πάλι εκεί. Είμαι 68 και πολλοί άνθρωποι της ζωής μου έχουν πεθάνει. Όπως ο νεότερος αδερφός μου. Με το σύνδρομο που έχω είναι σαν να μην αισθάνομαι την απώλεια το ίδιο, όπως θα την αισθανόταν οποιοσδήποτε άλλος. Μπορώ να επιστρέψω σε μια μέρα, ή μια χρονική περίοδο, με τον άνθρωπο αυτόν», περιγράφει ο ίδιος.
Από την τελετουργική της προέλευση μέχρι τη σύγχρονη ιατρική της χρήση, η μουσική είναι ένα ισχυρό βάλσαμο για την ανθρώπινη ψυχή. Παρόλο που η παραδοσιακή "μουσικοθεραπεία" περιλαμβάνει ένα συγκεκριμένο σύνολο πρακτικών, η ευρύτερη χρήση της μουσικής ως θεραπευτικού εργαλείου μπορεί να αναγνωριστεί σήμερα καθώς οι γιατροί την προτείνουν για την αντιμετώπιση διαφόρων ασθενειών όπως είναι οι καρδιακές παθήσεις, οι δυσλειτουργίες του εγκεφάλου, μαθησιακές δυσκολίες, κατάθλιψη, PTSD, Αλτσχάιμερ, παιδική ανάπτυξη κ.λ.π.
Η μουσική βοηθά τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και των διαταραχών που σχετίζονται με την καρδιά
Σύμφωνα με την Καρδιοαγγειακή Εταιρεία της Μεγάλης Βρετανίας, η ακρόαση συγκεκριμένης μουσικής με επαναλαμβανόμενο ρυθμό για τουλάχιστον δέκα δευτερόλεπτα μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της αρτηριακής πίεσης και μείωση του καρδιακού ρυθμού. Ορισμένες κλασικές συνθέσεις, αν συνδυαστούν με το ρυθμό του ανθρώπινου σώματος, μπορούν να χρησιμοποιηθούν θεραπευτικά για να κρατήσουν την καρδιά υπό έλεγχο.
Η ακοή και η αναπαραγωγή μουσικής βοηθούν στην αντιμετώπιση του στρες και της κατάθλιψης
Όταν πρόκειται για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, η μουσική είναι ένα από τα καλύτερα φάρμακα. Μια μελέτη στο Πανεπιστήμιο McGill του Καναδά αποκάλυψε ότι η ακρόαση ευχάριστης μουσικής ενθαρρύνει την παραγωγή ωφέλιμων χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, ειδικά της ορμόνης ντοπαμίνη. Η ντοπαμίνη είναι αναπόσπαστο κομμάτι του συστήματος που ενισχύει την ευχαρίστηση του εγκεφάλου. Ως αποτέλεσμα, η μουσική οδηγεί σε μεγάλη αίσθηση χαράς και ευδαιμονίας.
- Αρκετοί γονείς αγχώνονται και αγωνιούν υπερβολικά για το παιδί τους. Τους παρέχουν το «χρυσό κλουβί» προστατεύοντας το από καταστάσεις όπως το να πέσει, να χτυπήσει, να φοβηθεί, να κάνει λάθη... και το μετατρέπουν άθελα τους σε μαλθακό, άβουλο, γεμάτο φοβίες και χωρίς εμπειρίες παιδί.
- Πολλοί γονείς είναι υπερβολικοί ακόμη και με την καθαριότητα του παιδιού. Παιδί είναι! Έχει περιέργεια... θα θελήσει να αγγίξει το οτιδήποτε, να το γευτεί, να το μυρίσει, θα παίξει και τελικά θα λερωθεί. Μην κάνετε το παιδί σας μικροβιοφοβικό. Οπωσδήποτε διδάξτε του για την καθαριότητα του σώματος αλλά όχι σε σημείο που να φτάνετε στην υπερβολή.
- Προσδοκίες! Άλλο ένα αγκάθι στη σχέση γονέα -παιδιού. Επιβάλλοντας και προσδοκώντας από το παιδί να πραγματοποιήσει δικά μας θέλω, όνειρα και ανάγκες που είναι πέρα από τις δυνατότητές του τότε το παιδί νευριάζει, απογοητεύεται και αισθάνεται ενοχές που δεν κατάφερε να ευχαριστήσει τους γονείς του. Πρέπει να υπάρχει ρεαλισμός στις δυνατότητες που έχει ένα παιδί. Αγαπήστε το παιδί γι' αυτό που είναι και αφήστε το να γίνει αυτό που εκείνο θέλει και όχι αυτό που εσείς θα θέλατε.
Υπάρχουν όμως διαφορετικά είδη αγάπης. Κάνουμε μια σαφή διάκριση μεταξύ της αγάπης για την οικογένεια και τους φίλους, και της ρομαντικής αγάπης. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να ονομάσουν περίπου εννέα άτομα στην πρώτη κατηγορία, αλλά μόνο ένα στη δεύτερη. Παρόλο που πολλές φορές μπορούμε να ερωτευτούμε, μόνο μια μικρή μειοψηφία βάζει περισσότερο από ένα άτομο στην κατηγορία αυτή ανά πάσα στιγμή. Αλλά αυτό που συνδέει τα δύο είδη αγάπης είναι η οικειότητα.
Η οικειότητα είναι το πώς ξεκινά η αγάπη. Η απώλεια της οικειότητας είναι ο τρόπος με τον οποίο τελειώνει η αγάπη.
Η νέα μελέτη ερευνητών από τις ΗΠΑ, τον Καναδά και τη Γαλλία ανέλυσε στοιχεία για 3.353 ανθρώπους, οι οποίοι είχαν υποβληθεί σε νευροψυχολογικά τεστ και σε ανάλυση πρωτεϊνών και γονιδίων που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ.
Οι επιστήμονες, με επικεφαλής τον δρα Άντριου Λιμ του Πανεπιστημίου του Τορόντο, που έκαναν τη δημοσίευση στο ιατρικό περιοδικό «PLoS Medicine», βρήκαν ότι κατά μέσο όρο (όχι για όλους τους ανθρώπους ατομικά) οι γνωστικές δεξιότητες είναι υψηλότερες το καλοκαίρι και το φθινόπωρο, ενώ μειώνονται το χειμώνα και την άνοιξη. Η εποχική «ψαλίδα» φτάνει να αντιστοιχεί σε μια ηλικιακή διαφορά σχεδόν πέντε ετών, όπως εξηγεί το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Η πιθανότητα είναι περίπου 30% μεγαλύτερη να εμφανίσει κανείς συμπτώματα ήπιας γνωστικής διαταραχής ή άνοιας κατά την περίοδο του χειμώνα και της άνοιξης από ό,τι του καλοκαιριού και του φθινοπώρου. Αυτό ισχύει άσχετα με άλλους παράγοντες κινδύνου, όπως η κατάθλιψη, η ποιότητα του ύπνου, η σωματική δραστηριότητα και η υγεία του θυρεοειδούς. Η ίδια εποχικότητα παρατηρείται και στα επίπεδα των πρωτεϊνών και γονιδίων που σχετίζονται με το Αλτσχάιμερ και υπάρχουν στον εγκέφαλο και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό.
Σχόλιο: Δείτε επίσης,
Ο Πήτερσον είδε τα φώτα της δημοσιότητας γύρω στα τέλη του 2016 όταν είχε αντιταχθεί στην ομοσπονδιακή νομοθεσία να συμπεριληφθούν φτιαχτές κατηγορίες φύλου στον κώδικα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο Πήτερσον είχε επίσης αρνηθεί να υποταγεί στο διάταγμα του δικού του πανεπιστημίου που έλεγε ότι έπρεπε να χρησιμοποιήσει φτιαχτές προσωπικές αντωνυμίες όπως 'zhe' στη θέση των εξελικτικά προερχόμενων και καθιερωμένων κατηγοριών φύλου.
Ο φίλος μου εξέτασε το έργο του Πήτερσον και ανακάλυψε αυτό που ανακαλύπτουν οι περισσότεροι ανοιχτόμυαλοι άνθρωποι: οι ισχυρισμοί του είναι εμπειρικοί και οι πεποιθήσεις του φιλελεύθερες (υπό κλασσικής έννοιας). Ο Πήτερσον θεωρεί ότι το θηλυκό και το αρσενικό είναι βιολογικές πραγματικότητες (κάτι που προφανώς πολλοί δεν γνώριζαν!) Επιπλέον, οι προσπάθειες να πείσουν τον πληθυσμό να δηλώνουν αλλιώς είναι αντι-επιστημονικές και απολυταρχικές.
Αρχικά από την πόλη Φέαρβιου της Αλμπέρτα, ο Πήτερσον απόκτησε φήμη χάρη της διαμάχης αυτής. Αλλά μπορούμε τώρα να γνωρίσουμε τον διάσημο καθηγητή μέσα από το βιβλίο του, 12 Rules for Life: An Antidote to Chaos [12 Κανόνες Ζωής: Αντίδοτο στο Χάος]. Και το κεντρικό θέμα του βιβλίου του σχετίζεται αρκετά με το θέμα του Πάσχα: το Γολγοθά της Ζωής.
Σχόλιο: Για να κατανοήσετε καλύτερα τους κανόνες που μας υποδεικνύει ο Πήτερσον να ακολουθήσουμε ώστε να βελτιώσουμε τη ζωή μας, διαβάστε επίσης:
- Ο Τζόρνταν Πήτερσον βοηθά αυταπατώμενα αγόρια να γίνουν άντρες - Γιατί όμως τον μισούν οι προοδευτικοί φιλελεύθεροι;
- Τζόρνταν Πήτερσον: «Να επιδιώκετε, όχι την ευτυχία, αλλά το κατάλληλο νόημα στη ζωή σας»
Με άλλα λόγια, αν ο πόνος που βιώνουμε εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ψυχική-νοητική μας κατάσταση, τότε ο σωματικός πόνος δεν προκύπτει από τη μηχανική συσσώρευση επώδυνων ερεθισμάτων αλλά, αντίθετα, είναι το προϊόν της ιδιαίτερης αλληλεπίδρασης των αλγογόνων σημάτων με τον νου αυτού που τους βιώνει.
Αυτό το, από αρχαιοτάτων χρόνων, εμπειρικά διαπιστωμένο γεγονός επιβεβαιώνεται, σήμερα, από τις περισσότερες ειδικές βιοϊατρικές μελέτες, οι οποίες επιβεβαιώνουν ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, η δράση της φαρμακευτικής αγωγής εξαρτάται σημαντικά από το κατάλληλο θεραπευτικό περιβάλλον και ενισχύεται από τη σχέση εμπιστοσύνης του ασθενούς με τον θεραπευτή.
Ισως η καλύτερη απόδειξη αυτού του γεγονότος είναι η θεραπευτική δράση των ψευδοφαρμάκων, δηλαδή των εικονικών φαρμακευτικών ουσιών που χορηγούνται σκοπίμως στους ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε σκληρή φαρμακευτική αγωγή είτε ως κριτήριο αξιολόγησης της θεραπευτικής επίδρασης ενός πραγματικού φαρμάκου.
Τι ακριβώς είναι το φαινόμενο πλασέμπο (placebo effect); Αυτό το αξιοπερίεργο φαινόμενο περιγράφει τη θετική θεραπευτικά απόκριση ενός ασθενούς, ο οποίος εμφανίζει σαφή βελτίωση, ενώ λαμβάνει ως θεραπεία μόνο ένα «εικονικό φάρμακο»: μια ουσία που δεν ασκεί καμία πραγματική επίδραση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει!
Πρόκειται για ένα τυπικό φαινόμενο αυθυποβολής, κατά τη διάρκεια του οποίου, ο ασθενής πείθεται από τους γιατρούς ότι λαμβάνει ένα φάρμακο που υποτίθεται ότι μπορεί να τον βοηθήσει.
Το περίεργο είναι ότι περίπου στο 30% των περιπτώσεων αυτή η καλοπροαίρετη ιατρική πρακτική εξαπάτησης αποδεικνύεται θεραπευτική και οι ασθενείς εμφανίζουν σαφή βελτίωση χάρη αποκλειστικά στην αυθυποβολή.
Ωστόσο, τα εικονικά φαρμακευτικά σκευάσματα (τα λεγόμενα φάρμακα placebo) χρησιμοποιούνται ευρέως και συστηματικά στις ιατρικές μελέτες για τη σύγκριση της δράσης ή της αποτελεσματικότητας των πραγματικών φαρμάκων.
Σήμερα, κινήματα με στόχο την ενίσχυση της παραγωγικότητας, με συμβουλές διαχείρισης χρόνου προσαρμοσμένες στην εποχή των smartphones και του διαδικτύου, ακμάζουν όπως ποτέ άλλοτε. Στο κατάστημα app της Apple υπάρχουν αυτή τη στιγμή χιλιάδες εφαρμογές στην κατηγορία «παραγωγικότητα», συμπεριλαμβανομένου ενός λογισμικού για την προσομοίωση του θορύβου του περιβάλλοντος ενός καφέ (αυτό έχει αποδειχθεί σε πειράματα ψυχολογίας πως βοηθά τους ανθρώπους να επικεντρωθούν στην εργασία τους), και ενός προγράμματος επεξεργασίας κειμένου που διαγράφει τις λέξεις που γράψατε αν δεν πληκτρολογείτε αρκετά γρήγορα.
Το κυρίαρχο μοτίβο
Η αναζήτηση της αυξημένης προσωπικής παραγωγικότητας, για την όσο το δυνατόν καλύτερη χρήση του περιορισμένου χρόνου μας, αποτελεί κυρίαρχο μοτίβο της εποχής μας. Όπως διαβάζουμε στο Guardian, υπάρχουν blogs που προσφέρουν συμβουλές γι' αυτήν και αποτελέσματά της, αλλά και συμβουλές για μεγαλύτερη παραγωγικότητα σε σχέση με το να βγαίνει κανείς ραντεβού ή να αντεπεξέρχεται καλύτερα στο να είναι γονέας.
Η Silicon Valley τα τελευταία χρόνια, ήταν αυτή που υποσχόταν να παρέχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο για τις ζωές μας εξαλείφοντας δουλειές της καθημερινής ζωής όπως τα ψώνια ή το καθάρισμα, ή ακόμα και φαγητό, στην περίπτωση της αντικατάσταση γεύματος μέσω των σκευασμάτων Soylent. Όλα αυτά όμως σχεδόν πάντα με σκοπό να μένει περισσότερος χρόνος για δουλειά.
Η αλήθεια είναι ότι οι τεχνικές που αποσκοπούν στην ενίσχυση της προσωπικής παραγωγικότητας του ατόμου φαίνεται να επιδεινώνουν τις περισσότερες φορές τις ανησυχίες που είχαν σκοπό να περιορίσουν.
Σχόλιο: Για τους περισσότερους ανθρώπους στις μέρες μας, ο περισσότερος χρόνος ζωής ξοδεύεται σε κάποιου είδους εργασία (εάν είναι τυχεροί να έχουν μία) για να βγάλουν τα προς το ζην. Όταν καταφέρουν να βρουν ελεύθερο χρόνο, τον αξιοποιούν όσο και όπως καλύτερα μπορούν. Η διαχείριση χρόνου είναι για αυτούς που έχουν αρκετό ελεύθερο χρόνο και χρειάζεται να τον βάλουν σε κάποια τάξη. Αλλά και πάλι, ο ελεύθερος χρόνος κάποιου που είναι άνεργος για παράδειγμα, δεν είναι ο ίδιος με κάποιον που έχει άδεια από τη δουλειά, αλλά ούτε και με αυτόν κάποιου που πάσχει από μια ασθένεια. Οπότε, και όπως πάντα, η κάθε κατάσταση είναι διαφορετική. Το θέμα είναι, όπου και να βρισκόμαστε ότι και να κάνουμε, να μπορούμε να νιώσουμε ευγνωμοσύνη για το χρόνο που ακόμα έχουμε και για όσα και όσους έχουμε στη ζωή μας.
Επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας, με επικεφαλής την Δρ Μαρλις Χοφερ, διαπίστωσε ότι οι γυναίκες ηρεμούσαν όταν μύριζαν την φυσική οσμή του συντρόφου τους. Αντιθέτως, όταν εκτέθηκαν στην μυρωδιά ενός αγνώστου τα επίπεδα της ορμόνης τους στρες, της κορτιζόλης, αυξάνονταν.
«Πολλοί άνθρωποι φορούν κάποιο ρούχο του/της συντρόφους τους ή κοιμούνται στη δική του/της πλευρά του κρεβατιού όταν αυτος/αυτή λείπει, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι αυτή η πρακτική τους προσφέρει ηρεμία. Η μελέτη μας δείχνει ότι η φυσική μυρωδιά του αγαπημένου μας ανθρώπου ακόμα και εν τη απουσία του μπορεί να είναι ένα καλό εργαλείο μείωσης του στρες», εξηγεί η ερευνήτρια.
Στο πλαίσιο της μελέτης, οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε 96 ετερόφυλα ζευγάρια. Οι άνδρες έπρεπε να φορέσουν ένα καθαρό μπλουζάκι για 24 ώρες και δεν επιτρεπόταν να χρησιμοποιήσουν αποσμητικό ή άλλες τεχνητές αρωματικές ουσίες, καθώς και να καπνίσουν ή να φάνε κάτι που θα επηρέαζει την φυσική οσμή του δέρματός τους. Τα μπλουζάκια στη συνέχει συλλέχθηκαν και διατηρήθηκαν σε ειδικές συνθήκες ώστε να μην αλλοιωθεί η οσμή τους.
Σχόλιο: Δείτε επίσης,