Στο συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ "What do people say before the die" του BBC,νοσηλευτές που βρίσκονταν στο πλευρό ετοιμοθάνατων ασθενών αποκαλύπτουν τα τελευταία τους λόγια και επιθυμίες.

Νοσηλευτές που βρίσκονταν στο πλευρό ετοιμοθάνατων ασθενών αποκαλύπτουν τα τελευταία τους λόγια. Τι μετάνιωσαν, οι μεγαλύτεροι φόβοι και οι μαρτυρίες από τον... παράδεισο.
«Κάποιες φορές θέλουν απλά ένα φλιτζάνι τσάι»

Οι ασθενείς, σύμφωνα με νοσηλευτές από το Royal Stoke University Hospital στο Staffordshire, συχνά εύχονται να δουν το αγαπημένο τους κατοικίδιο για τελευταία φορά. Άλλοι απλά ζητούν να πιουν ένα φλιτζάνι τσάι.

«Κάποιος ζήτησε να του φέρουν τα δύο σκυλιά του, στο κρεβάτι»

Μια νοσοκόμα περιέγραψε πως ένα άρρωστο ζευγάρι ζήτησε να βάλουν τα κρεβάτια τους δίπλα δίπλα για να μπορεί να κρατά ο ένας το χέρι του άλλου. Πέθαναν με 10 μέρες διαφορά. Η νοσοκόμα Angela Beeson θυμάται ότι τραγουδούσαν μαζί το "Slow Boat to China". Πολλοί είναι εκείνοι που εκφράζουν τη λύπη τους που η ζωή είναι τόσο σύντομη και πέρασαν δύσκολα πριν πεθάνουν.

Σε προηγούμενη έρευνα του πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνα αναφέρεται ότι οι ετοιμοθάνατοι και όσοι περιμένουν τη θανατική ποινή είναι πιο αισιόδοξοι. Πολλοί ζητάνε τους συγγενείς τους και στρέφονται στη θρησκεία για να απαλύνουν το άγχος του θανάτου. Αποκάλυπτε επίσης ότι ο αριθμός των θετικών λέξεων που χρησιμοποιούν αυξάνεται καθώς πλησιάζει ο θάνατός τους.

Oι ζωγραφιές των παιδιών χαρακτηρίζονται από μεγάλη φαντασία και αυθορμητισμό. Τα παιδιά μέσα από τη ζωγραφική εκφράζονται και αποδίδουν την οπτική του περιβάλλοντος από το οποίο περιτριγυρίζονται.

Οι παιδικές ζωγραφιές δεν είναι απλά χαριτωμένες απεικονίσεις, αλλά σύμφωνα με τους ειδικούς κρύβουν μηνύματα που μπορεί να έχουν βαθιές δημιουργικές προθέσεις. Μέσα από αυτές μπορούμε να λάβουμε πληροφορίες για την νοητική αλλά και την συναισθηματική ανάπτυξη ενός παιδιού. Παράλληλα μπορούμε να λάβουμε στοιχεία για την προσωπικότητά του, τα ενδιαφέροντα ή για οτιδήποτε μπορεί να το απασχολεί και αποφεύγει να το εκφράσει λεκτικά.

Αν και οι περισσότεροι βλέπουν τις παιδικές ζωγραφιές ως μια αστεία και χαριτωμένη μορφή τέχνης, σπανά ανησυχούν για το τι μπορεί να κρύβουν. Μόνο σε ακραίες περιπτώσεις, όπου το παιδί φτιάχνει κάτι πραγματικά σκοτεινό προβληματίζονται, αλλά σύμφωνα με τους ειδικούς αυτός είναι ένας ξεπερασμένος τρόπος να κατανόησε κανείς τα σχέδια των παιδιών, όπως αναφέρει το Atlantic.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι ψυχολόγοι πιστεύαν ότι ένα παιδί βρίσκεται σε υψηλό επίπεδο ανάπτυξης, όταν φτάνει στο σημείο να απεικονίσει κάτι ρεαλιστικά. Ισχυρίζονταν ότι όταν ένα παιδί σχεδίαζε κάτι απλό, όπως μια ανθρώπινη φιγούρα με γραμμές για χέρια και πόδια και ένα στρογγυλό κεφάλι, είναι επειδή δεν έχει κατανοήσει πως ακριβώς δομείται το ανθρώπινο σώμα.

Ένα αφαιρετικό σχέδιο δηλαδή, σήμαινε ότι το παιδί δεν καταλάβαινε αρκετά το αντικείμενο που προσπαθούσε να απεικονίσει. Ή σύμφωνα με τις μεταγενέστερες θεωρίες, απλώς σήμαινε ότι δεν ήξερε πώς να απεικονίσει τα πράγματα ρεαλιστικά, ακόμα κι αν καταλάβαινε πως φαινόντουσαν στον πραγματικό κόσμο. Ωστόσο σήμερα, όλο και περισσότεροι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι είναι λάθος να βλέπει κανείς έτσι ένα σχέδιο που δεν φαίνεται «πραγματικό».

Παρόλο που οι ερευνητές συμφωνούν ότι υπάρχει ένα στάδιο στο οποίο τα περισσότερα παιδιά προσπαθούν να δημιουργήσουν μια ρεαλιστική απεικόνιση στο σχέδιό τους, πολλοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι στα πρώτα στάδια της ζωγραφικής τα παιδιά δεν σκέφτονται να φτιάξουν κάτι ρεαλιστικό. Στόχος τους είναι να φτιάξουν κάτι που θα έχει νόημα για το άτομο στο οποίο θα το παρουσιάσουν.

«Προσπαθούν να σχεδιάσουν κάτι που είναι 'ευανάγνωστο', κάτι που κάποιος άλλος θα μπορεσει να καταλάβει», δήλωσε η Ellen Winner, καθηγητής ψυχολογίας στο Boston College.

Πριν από λίγο καιρό η αρθρογράφος του Guardian, Emma Freud ξεκίνησε ένα παράξενο, ωστόσο ενδιαφέρον γκάλοπ μέσω Twitter, ρωτώντας followers και αναγνώστες το εξής απλό και ταυτόχρονα δύσκολο: «ποιο είναι το πράγμα για το οποίο μετανιώσατε περισσότερο στη ζωή σας».

Κόντρα στο αφελές μότο που θέλει τους ανθρώπους να μη μετανιώνουν για τίποτα ποτέ και να... μην κοιτάνε πίσω, η Freud, καταγράφει με ειλικρίνεια τους λόγους για τους οποίους ένας άνθρωπος μετανιώνει πραγματικά σ' αυτή τη ζωή. Το ωραιότερο; Πρόκειται για τους λόγους που αξίζει πραγματικά να μετανιώνει κανείς στη ζωή: για τις κακές επιλογές στον έρωτα, στις σπουδές, για τις απώλειες, για τις φορές που κάναμε πίσω από φόβο ή για τις περιπτώσεις που ενώ γνωρίζαμε κάτι «σκοτεινό» και ενοχλητικό, δεν μιλήσαμε εγκαίρως.

Ρίχνοντας μια ματιά στις ιστορίες ανθρώπων που μπήκαν στη διαδικασία να απαντήσουν στο ερώτημα της δημοσιογράφου, έστω και επιγραμματικά, η ιεραρχία της λίστας που διαμορφώθηκε πήγαινε ως εξής:

1. Πολλοί μετάνιωσαν που δεν ήταν στο πλευρό ενός αγαπημένου προσώπου, όταν τους είχε ανάγκη.
Αρκετές μαρτυρίες κάνουν λόγο για τη μητέρα, τον πατέρα ή κάποιον άλλον πρώτου βαθμού συγγενή που τελικά πέθανε χωρίς να προλάβουν να τον δουν. Στο ίδιο μήκος κύματος και οι μαρτυρίες που αφορούν τη μη σωστή αξιολόγηση ενός τηλεφωνήματος ή ενός μηνύματος έκτακτης ανάγκης. «Μετανιώνω το ότι δεν ήμουν με τη μητέρα μου στο τέλος. Πέθανε δύο ώρες αφότου έφυγα από κοντά της και αυτό με στοιχειώνει ακόμη», γράφει μία από τις γυναίκες που απάντησαν στο ερώτημα, ενώ στο ίδιο μήκος κύματος κινείται μία άλλη μαρτυρία: «Μετανιώνω το ότι δεν τηλεφώνησα στον πατέρα μου τη νύχτα πριν υποστεί το μοιραίο για την καρδιά του έμφραγμα. Ο λόγος για τον οποίο δεν τηλεφώνησα, ήταν πραγματικά ανόητος: δεν ήθελα να μου γκρινιάξει επειδή δεν είχα ακόμη χάσει τα κιλά που είχα βάλει στόχο. Δεν μπορώ να το ξεπεράσω». Και άλλη μία: «Παραμονή Χριστουγέννων μου είχε τηλεφωνήσει η ξαδέλφη μου. Απέφυγα την κλήση γιατί καιγόμουν με τις προετοιμασίες και δεν ήθελα να πιάσουμε άλλη μία πολύωρη κουβέντα. Αυτοκτόνησε την επόμενη μέρα. Δεν μπορώ να πάψω να σκέφτομαι τι θα άλλαζε, αν είχα σηκώσει το τηλέφωνο».

Επιστήμονες στη Βρετανία, με επικεφαλής έναν Έλληνα, βρήκαν ότι ένα εγκεφαλικό κύκλωμα, που σχετίζεται με την ονειροπόληση, παίζει ρόλο-κλειδί στο να επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να εκτελεί διάφορες εργασίες ρουτίνας -όπως π.χ. να οδηγεί μέχρι το σπίτι του ή να δένει τα κορδόνια των παπουτσιών του- χωρίς να τις σκέφτεται, σαν να βρίσκεται στον «αυτόματο πιλότο».

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, με επικεφαλής τον νευροεπιστήμονα δρα Εμμανουήλ Σταματάκη του Τμήματος Ιατρικής, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), μελέτησαν τους εγκεφάλους 28 εθελοντών με λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), με τη βοήθεια ενός παιγνιδιού σε υπολογιστή.

Διαπιστώθηκε ότι το λεγόμενο «δίκτυο αυτόματης λειτουργίας», το οποίο για πρώτη φορά είχε ανακαλυφθεί από αμερικανούς επιστήμονες το 2001, παίζει σημαντικό ρόλο ως αυτόματος πιλότος, κάθε φορά που ένας άνθρωπος έχει πια εξοικειωθεί με μια εργασία.

Οι επιστήμονες είχαν διαπιστώσει στο παρελθόν ότι το εν λόγω δίκτυο (default mode network), που αποτελείται από διάσπαρτες περιοχές του εγκεφάλου, είναι πιο ενεργό, όταν κανείς δεν κάνει τίποτε και απλώς αναπαύεται (γι' αυτό ονομάσθηκε και «δίκτυο ονειροπόλησης»).

Κατά καιρούς οι επιστήμονες συσχέτισαν αυτό το εγκεφαλικό δίκτυο και με άλλα πράγματα, όπως την αναδρομή στο παρελθόν, το σχεδιασμό του μέλλοντος και τη δημιουργικότητα. Η διαταραχή στο «δίκτυο αυτόματης λειτουργίας» έχει συσχετισθεί με τη νόσο Αλτσχάιμερ, τη σχιζοφρένεια, τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) κ.α.

Τώρα, για πρώτη φορά, γίνεται αντιληπτό ότι το δίκτυο δεν λειτουργεί μόνο στο «φόντο» του εγκεφάλου, αλλά αναλαμβάνει συχνά πρωταγωνιστικό ρόλο, όταν ο άνθρωπος κάνει εργασίες ρουτίνας. Αποτελεί στην ουσία τον αυτόματο πιλότο, που επιτρέπει να λαμβάνουμε γρήγορες και σωστές αποφάσεις, όταν π.χ. κανείς περπατά από το σταθμό του μετρό έως το σπίτι ή τη δουλειά του σχεδόν αυτόματα, χωρίς να σκέφτεται συνειδητά τη γνώριμη πια διαδρομή. Με τον τρόπο αυτό, ο εγκέφαλος εξοικονομεί χρόνο και ενέργεια.

Τον τελευταίο καιρό τείνω να αποφεύγω να αναφέρομαι σε αμφιλεγόμενα θέματα στο blog μου επειδή δεν αντέχω το δράμα που δημιουργείται από αυτό. Αλλά συνεχώς εμφανίζεται μπροστά μου η ιστορία της Ryland, ενός παιδιού που γεννήθηκε κορίτσι και οι γονείς της την μετάλλαξαν σε αγόρι στην ηλικία των 5 ετών. Μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρη την ιστορία εδώ, αλλά συνοπτικά, επειδή η κόρη τους ταυτιζόταν ως αγόρι, και της άρεσαν τα «αγορίστικα» πράγματα αντί για τα «κοριτσίστικα», της έκοψαν τα μαλλιά της, της αγόρασαν «αγορίστικα» ρούχα, και άρχισαν να της λένε, και σε όλους τους άλλους, πως είναι αγόρι.

Δεν έχω κανένα πτυχίο στην ανάπτυξη παιδιών κι ούτε έχω σπουδάσει ψυχολογία. Ούτε από το κολλέγιο δεν αποφοίτησα.

Ούτε βρίσκομαι εδώ για να κρίνω τους γονείς της Ryland. Πιστεύω πως πράττουν όπως πιστεύουν είναι το καλύτερο για το παιδί τους. Απλώς μοιράζομαι τη δική μου ιστορία επειδή βλέπω τόσο πολλά από το 5χρονο μου εαυτό σε αυτό το παιδί.

Ήμουν η δευτερότοκη καταπληκτικών και υποστηρικτικών γονιών που πρόσφεραν πολλή αγάπη, σε μένα και στις τρεις αδερφές μου. Οι τέσσερεις μας ήμασταν τόσο διαφορετικές η μια από την άλλη, ακόμα και στο χρώμα των μαλλιών και ματιών. Οι γονείς μας αποδέχτηκαν τις διαφορές μας, και μας επέτρεψαν να μεγαλώσουμε ως άτομα, χωρίς να ασχολούνται με τα κοινωνικά «πρότυπα» ως προς την συμπεριφορά των κοριτσιών. Συχνά αστειεύομαι πως ήμουν ο γιος που δεν είχε ποτέ ο πατέρας μου. Ο πατέρας μου έχει ένα πνεύμα ελεύθερο, αδιαφορεί για το τι σκέφτονται οι άλλοι γι' αυτόν, και ούτε τον ενοχλεί η αντισυμβατική συμπεριφορά. Κι εγώ πάντα λειτουργούσα ως η πρωτότοκη.

Όπως και να' χει, από μωρό φάνηκε ότι προτιμούσα «αγορίστικα» πράγματα. Ήμουν άγρια, δύσκολη και τολμηρή. Οι γονείς μου μου έκοψαν κοντά τα σγουρά μαλλιά μου γιατί γίνονταν κόμποι και δεν άφηνα κανένα να μου τα βουρτσίσει. Μια μέρα κατάφερα να ανέβω στην στέγη του διώροφου σπιτιού μας κι έτρεχα κεφάτα εκεί πάνω ενώ οι γονείς μου βίωναν κρίσεις πανικού. Οι προτιμήσεις μου σε παιχνίδια ήταν οι σφεντόνες, τα τόξα και τα βέλη, τα όπλα, η λάσπη, οι μοτοσικλέτες και τα τέρατα. Όταν διαλέξαμε τα Μικρά μας Πόνι με τις αδερφές μου, εγώ διάλεξα το μπλε και του κούρεψα αμέσως όλα τα μακριά του μαλλιά. Την ίδια μοίρα είχαν και οι κούκλες μου.

Εσείς μπορεί συχνά να λέτε ότι νιώθετε δέος, νοσταλγία, θαυμασμό ή λατρεία, όμως η επιστήμη δεν αναγνωρίζει τίποτε από τα παραπάνω ως ξεχωριστό συναίσθημα.

Αντιθέτως η κρατούσα θεωρία στην ψυχολογία ταξινομούσε όλα τα συναισθήματα σε μόλις έξι οικουμενικές κατηγορίες: ευτυχία, θλίψη, θυμός, έκπληξη, φόβος και αηδία.

Τώρα μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ έρχεται να ανατρέψει τα δεδομένα. Φέρνοντας την επιστημονική θεωρία πιο κοντά στην «καθημερινή» ανθρώπινη εμπειρία, σχεδόν πενταπλασιάζει τις ξεχωριστές κατηγορίες συναισθημάτων ανεβάζοντάς τες σε 27.

Μπορεί να έχουμε περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τη θνησιμότητα στην πρώιμη ζωή, τουλάχιστον στον λεγόμενο αναπτυγμένο κόσμο, χάρη στην πρόοδο της επιστήμης και της μηχανικής. Ωστόσο, παρά την πρόοδο αυτήν, δεν έχουμε ακόμη βρει πώς να εξαλείψουμε τις επιζήμιες επιπτώσεις της ίδιας της γήρανσης. Η γήρανση αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για την επιστήμη. Μέχρι το 2050, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών, αναμένεται να διπλασιαστεί, λόγω της προόδου της ιατρικής. Η κατανόηση όμως του τρόπου με τον οποίο μπορούμε να διατηρήσουμε τον εαυτό μας σε καλή κατάσταση παρά την ηλικία μας γίνεται όλο και πιο σημαντική.

«Σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι, ακόμη και στις πιο φτωχές χώρες, ζουν περισσότερο», όπως ανέφερε η δρ Margaret Chan, Γενική Διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. «Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Πρέπει να διασφαλίσουμε αυτά τα επιπλέον χρόνια να είναι υγιή, ουσιαστικά και αξιοπρεπή. Κάτι τέτοιο, δεν θα είναι μόνο καλό για τους ανθρώπους της μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά και για την κοινωνία στο σύνολό της».

Μια πρόσφατη, νέα μελέτη σε ποντίκια, που δημοσιεύθηκε στο Nature, αποκαλύπτει ότι τα βλαστοκύτταρα (τύπος κυττάρου που μπορεί να εξελιχθεί σε πολλούς άλλους τύπους) σε μια συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου είναι αυτά που ρυθμίζουν τη γήρανση. Η ομάδα κατάφερε ακόμη να επιβραδύνει και να επιταχύνει τη διαδικασία γήρανσης με τη μεταμόσχευση ή τη διαγραφή βλαστικών κυττάρων στην περιοχή.

Τα ευρήματα της έρευνας, που έγινε σε ποντίκια, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες τεχνικές για την προστασία απέναντι σε ασθένειες οι οποίες σχετίζονται με γήρανση, αλλά και για μεθόδους αύξησης της διάρκειας ζωής. Το σχετικό paper δημοσιεύτηκε στις 26 Ιουλίου 2017 στο Nature.

Η σωματική δραστηριότητα είναι σωτήρια για τη φυσική και πνευματική κατάσταση των ηλικιωμένων και ο χορός φαίνεται πως είναι ο ιδανικός τρόπος για να περνούν τον χρόνο τους δημιουργικά, ευχάριστα αλλά και ωφέλιμα, δείχνει μια νέα επιστημονική μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Frontiers in Human Neuroscience.

«Η άσκηση επιβραδύνει ή και αντιστρέφει την ηλικιακή κατάπτωση των πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων» αναφέρει η Δρ Κάθριν Ρέφελντ, επικεφαλής συντάκτρια της μελέτης. «Σε αυτή τη μελέτη παρουσιάζουμε δύο διαφορετικές μορφές σωματικής άσκησης, τον χορό και την προπόνηση αντοχής, που βοηθούν να αναπτυχθεί μια περιοχή του εγκεφάλου που εκφυλίζεται με την πάροδο των ετών. Ωστόσο, μόνο ο χορός φάνηκε να οδηγεί σε αξιοσημείωτες συμπεριφορικές αλλαγές όσον αφορά την ισορροπία» προσθέτει.

Στο πλαίσιο της νέας μελέτης, ηλικιωμένοι εθελοντές με μέση ηλικία τα 68 έτη συμμετείχαν είτε σε 18μηνο πρόγραμμα εκμάθησης βασικών κινήσεων χορού είτε σε προπόνηση αντοχής και ευελιξίας. Κατά την ολοκλήρωση της δοκιμής παρατηρήθηκε αύξηση στο μέγεθος του ιππόκαμπου και στις δύο ομάδες. Το εύρημα αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό, καθώς ο ιππόκαμπος είναι επιρρεπής στην ηλικιακή εκφύλιση και πλήττεται από ασθένειες της τρίτης ηλικίας όπως το Αλτσχάιμερ. Η συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου παίζει ρόλο-κλειδί στη μνήμη και τη μάθηση και επίσης επηρεάζει την ισορροπία.

Η επιστήμη γνωρίζει εδώ και χρόνια ότι υπάρχει ισχυρή διασύνδεση μεταξύ του εντέρου, του εγκεφάλου και της ψυχικής υγείας, όμως, η μεταξύ τους σχέση έχει πρόσφατα εξελιχθεί σε πεδίο μεγάλης επιστημονικής έρευνας. Η έρευνα αυτή, λοιπόν, έφερε στο φως ένα σημαντικό επιστημονικό εύρημα κι αυτό αφορά μια ομάδα βακτηρίων του εντέρου (μικροβίωμα), η επιβίωση των οποίων φαίνεται ότι είναι άμεσα συνδεδεμένη, με μία από τις χημικές ουσίες που βρίσκεται στον εγκέφαλό μας.

Αυτά τα βακτήρια, λοιπόν, οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Northeastern της Βοστόνης, ανακάλυψαν ότι καταναλώνουν GABA, ένα αμινοξύ που συμβάλλει στην ηρεμία του εγκεφάλου, κάτι που φαίνεται να εξηγεί το φαινόμενο, γιατί το μικροβίωμα του εντέρου μπορεί να επηρεάσει σε τόσο μεγάλο βαθμό τη διάθεσή μας.

Ο καθηγητής Philip Strandwitz και οι συνάδελφοί του, λοιπόν, κατάφεραν να αναπτύξουν ένα είδος - πρόσφατα ανακαλυφθέντων - βακτηρίων του εντέρου, που ονομάζονται KLE1738, παρέχοντάς τους εργαστηριακά μόρια του αμινοξέος GABA. "Τίποτα δεν τα έκανε να μεγαλώνουν τόσο, όσο το GABA", δήλωσε ο Strandwitz ανακοινώνοντας τα ευρήματά της έρευνας στην ετήσια συνάντηση της Αμερικανικής Εταιρείας Μικροβιολογίας, που έγινε στη Βοστώνη.

Το GABA, λοιπόν, δρα με τη σειρά του ανασταλτικά στα σήματα των νευρικών κυττάρων, χαλαρώνοντας τη δραστηριότητα του εγκεφάλου. Ηταν έκπληξη, λοιπόν, για τους επιστήμονες το γεγονός ότι ένα βακτήριο του εντέρου, χρειάζεται τον εγκέφαλο για να αναπτυχθεί και να αναπαραχθεί.

Στον François de La Rochefoucauld* ανήκει το εξής γνωμικό:

Κανείς δεν αξίζει να επαινεθεί για την καλοσύνη του αν δεν έχει τη δύναμη να είναι κακός. Κάθε άλλη καλοσύνη είναι συνήθως οκνηρία και αδύναμη θέληση.

Αν και σε πρώτη ανάγνωση φαντάζει αρκετά αιρετικό, έχω καταλήξει να πιστεύω ότι το συγκεκριμένο γνωμικό είναι στην ουσία του απόλυτα ακριβές, και ότι πίσω από αυτή την «αιχμηρή» διατύπωση κρύβει προεκτάσεις του νοήματός του σε ένα σύνολο από ζητήματα για τον άνθρωπο και τη ζωή.

Σημαντικότερη όλων: η σημασία της επιλογής.

​Ως κοινωνικά ζώα (sic) συνηθίζουμε στην καθημερινότητά μας, έστω και υποσυνείδητα, να ταξινομούμε τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρεφόμαστε με βάση κάποιον αξιακό κώδικα. Όσο πιο περίπλοκοι είναι αυτοί οι κώδικες (ή όσο πιο περίπλοκους τους κάνουμε εμείς οι ίδιοι), τόσο πιο δύσκολο είναι να ταυτίζονται μεταξύ διαφορετικών ανθρώπων, κοινωνιών ή πολιτισμών. Ωστόσο, η βασική διάκρισή τους παραμένει διαχρονικά κοινή, και είναι αυτή μεταξύ του «καλού» και του «κακού». Καλός ή κακός άνθρωπος, καλοσύνη ή κακία. Στο - εν πολλοίς δυαδικά σκεπτόμενο - ανθρώπινο μυαλό, καταλήγει να είναι τόσο απλό. Δεν είναι τυχαίο εξ άλλου, ότι αυτή η απλή διάκριση είναι η πρώτη που έρχεται στο μυαλό και το στόμα μας όταν συζητούμε με φίλους για κάποιον κοινό γνωστό: «είναι καλός ή κακός;».

​Ποιον χαρακτηρίζουμε λοιπόν ως «καλό άνθρωπο» και, κυρίως, «γιατί»; Ας το αναλύσουμε βήμα-βήμα, ώστε να καταδειχθεί και για ποιο λόγο κυρίαρχη σε αυτό είναι η σημασία της επιλογής.