ικαρία
Σε ένα κομμάτι γης 255 τετραγωνικών χιλιομέτρων στο νοτιοανατολικό Αιγαίο, περίπου 10 ώρες με το πλοίο από την Αθήνα, οι κάτοικοι ξεπερνούν το μέσο προσδόκιμο ζωής.

Καλώς ορίσατε στην Ικαρία, την οποία κάποιοι αποκαλούν «παράδεισο της μακροζωίας» ή «το νησί όπου οι άνθρωποι ξεχνούν να πεθάνουν».

Οι Ικαριώτες ζουν περισσότερο από τους Ευρωπαίους, τους Αμερικανούς και όχι μόνο. Και μάλιστα, διαθέτουν ήδη και τα επιστημονικά δεδομένα που το αποδεικνύουν. Σύμφωνα με τη λεγόμενη «Μελέτη της Ικαρίας», την οποία διεξήγε η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Αθήνας και η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοριδικό Cardiology Research and Study, οι Ικαριώτες ζουν μέχρι τα 90 2,5 φορές περισσότερο από ό,τι ο μέσος Αμερικανός, ενώ έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να φθάσουν τα 90 σε σχέση με τον μέσο Αμερικανό.

Το μείζον ερώτημα είναι το γιατί. Ας προσπαθήσουμε να το δούμε με 10 σημεία-κλειδιά.

1. Οι Ικαριώτες ασκούνται.

Δεν θα λέγαμε ότι υπάρχει κάποιο γυμναστήριο στην Ικαρία. Οι Ικαριώτες γυμνάζονται στο φυσικό τους περιβάλλον. Η γεωργία αποτελεί την κύρια δραστηριότητά τους και, προκειμένου να τα βγάλουν πέρα, πρέπει συνεχώς να περπατούν σε μονοπάτια κάποιες φορές δύσβατα για να φθάσουν στα χωράφια τους. Η κίνηση αποτελεί κεντρικό κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Για το λόγο αυτό, η φράση «εκεί πας και με τα πόδια» έχει εντελώς διαφορετική σημασία για τους Ικαριώτες απ' ό,τι για εμάς τους κατοίκους των μεγάλων αστικών κέντρων.

Η Μελέτη της Ικαρίας συμπέρανε ότι η μέτρια φυσική δραστηριότητα των Ικαριωτών άνω των 80 συμβάλλει στη μείωση της πιθανότητας ανάπτυξης καρδιαγγειακών παθήσεων κατά 54%. Επιπλέον, συνδέεται με μειωμένη εμφάνιση διαβήτη τύπου 2 και αύξηση των επιπέδων της «καλής» χοληστερόλης HDL. Πέραν αυτού, αυτού του είδους η δραστηριότητα έχει σχεδόν εξαφανίσει φαινόμενα άνοιας και συνδεδεμένης με τη μεγάλη ηλικία κατάθλιψης, καθώς δίνει κίνητρο.

2. Οι Ικαριώτες ζουν χαλαρά.

Η χαλαρότητα βρίσκεται στο επίκεντρο του ικαριώτικου τρόπου ζωής. Ναι μεν οι Ικαριώτες δουλεύουν πολύ, αλλά το άγχος δεν υπήρξε ποτέ χαρακτηριστικό τους. Μένουν ξύπνιοι μέχρι αργά το βράδυ, κοιμούνται μέχρι αργά το πρωί, ενώ σχεδόν πάντα παίρνουν τον μεσημεριανό ύπνο τους, μια συνήθεια που διαπιστώνεται πως προστατεύει κατά καρδιακών παθήσεων. Επιπλέον, το να φορά κανείς ρολόι στην Ικαρία είναι τόσο αταίριαστο όσο το να φορά κοστούμι στη θάλασσα. Οι γείτονες ανταλλάσσουν επισκέπτες όλη την ώρα για να μοιραστούν το κρασί που οι ίδιοι παράγουν, μέχρι το έμφυτο ρολόι του σώματός τους να τους πει πως είναι ώρα για ύπνο. Το αυστηρό πρόγραμμα είναι κάτι ξένο με τον ικαριώτικο τρόπο ζωής που συμπυκνώνεται στο επίρρημα «χαλαρά».

3. Φρόντισε τη γη σου και θα σε φροντίσει κι αυτή.

Ήδη είπαμε πως η καλλιέργεια της γης είναι η κύρια ικαριώτικη δραστηριότητα, επομένως οι Ικαριώτες ξέρουν τα μυστικά της. Παράγουν και καταναλώνουν τα δικά τους προϊόντα. Ο οικογενειακός κήπος είναι «εκ των ων ουκ άνευ» σε κάθε ικαριώτικο σπίτι και κάθε ικαριώτικο τραπέζι είναι πάντα γεμάτο με ντόπια λαχανικά, όσπρια, πατάτες και κάθε είδους φρούτα.

4. Τα ικαριώτικα βότανα είναι τα φάρμακα της φύσης.

Μιλώντας για οικιακούς κήπους και τα προϊόντα που καλλιεργούνται εκεί, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε τα διεθνώς διάσημα ενδημικά βότανα της Ικαρίας. Κάθε ένα έχει τη δική του ξεχωριστή χρησιμότητα. Αν σας ενοχλεί το στομάχι σας, ένα αφέψημα μαντζουράνας είναι ό,τι καλύτερο. Το ρόφημα της πικραλίδας ενδείκνυται για την υγεία του συκωτιού σας, ενώ, όντας το τέλειο φυσικό διουρητικό, βοηθά και στη συγκράτηση της αρτηριακής πίεσης. Το φασκόμηλο κρατά χαμηλά τα επίπεδα του ζαχάρου. Η μέντα θεωρείται από τα καλύτερα αντιοξειδωτικά, ενώ συνδράμει τη λειτουργία της πέψης και βοηθά στην αντιμετώπιση αλλεργιών και κρυολογημάτων. Το ανοσοποιητικό και το κυκλοφορικό σας σύστημα θα σας ευχαριστούν, αν τα φροντίζετε πίνοντας καθημερινά ένα φλυτζάνι δενδρολίβανο. Η λίστα είναι μακρά.

5. Οι φίλοι κοντά και το κρασί πιο κοντά.

Η κοινωνικοποίηση είναι ακόμη μια πτυχή του ικαριώτικου τρόπου ζωής και πάει πολύ με μια γουλιά ή μάλλον αρκετές γουλιές κρασί. Οι φιλικές κρασοκατανύξεις αποτελούν καθημερινή συνήθεια στην Ικαρία. Οι Ικαριώτες δεν είναι πότες, όμως δύο με τρία ποτήρια τη μέρα θα τα πιουν με τους φίλους τους, πετυχαίνοντας με ένα σμπάρο δυο τρυγώνια. Συνδυάζουν τον περίφημο ήρεμο τρόπο ζωής τους με την απόλαυση ενός επίσης διάσημου ντόπιου προϊόντος, το οποίο είναι γνωστό για την αντιοξειδωτική του δράση και τη συμβολή του στη μείωση της αρτηριακής πίεσης.

6. Η μεσογειακή διατροφή είναι το κλειδί στην πόρτα της υγείας

Οι Ικαριώτες αποτελούν πρότυπο για τις διατροφικές τους συνήθειες. Κατ' αρχάς, απέχουν από την υπερφαγία. Κάποια από τα βασικά στοιχεία των γευμάτων τους έχουν ήδη αναφερθεί, όμως οι κάτοικοι της Ικαρίας έχουν αναβαθμίσει τη μεσογειακή διατροφή. Κοντολογίς, τρώνε πολλά πράσινα λαχανικά, ελαιόλαδο, τομάτες, όσπρια και όλα χωρίς επεξεργασία, αφού προέρχονται από τα δικά τους χωράφια. Η κύρια πηγή πρωτεΐνης γι' αυτούς είναι το ψάρι, το οποίο, σύμφωνα με τη Μελέτη της Ικαρίας, προστατεύει τα νεφρά. Από την άλλη, οι Ικαριώτες δεν τρώνε πολύ κρέας. Αντίθετα, κάθε οικογένεια σφάζει ένα ζώο το χρόνο, το οποίο χωρίζει σε μερίδες που φτάνουν για εβδομάδες ή και μήνες. Όσον αφορά σε γαλακτοκομικά προϊόντα, οι Ικαριώτες προτιμούν αποκλειστικά το γάλα από τις δικές τους κατσίκες, επιλέγοντας να απέχουν από την κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών.

Επιπλέον, στην Ικαρία είναι πολύ μικρή η κατανάλωση ζάχαρης και λευκού αλεύρου. Δηλώνουν υπερήφανοι για το δικό τους ολικής άλεσης ψωμί με προζύμι και έχουν κάθε δικαίωμα, αφού έχει χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, βάζοντας το δικό του λιθαράκι στο να παρατηρούνται στο νησί πολύ χαμηλά επίπεδα διαβήτη τύπου 2.

7. Ικαριώτικο πρωινό: ελληνικός καφές και ντόπιο μέλι.

Ένα τυπικό πρωινό στα μεγάλα αστικά κέντρα θα ήταν στιγμιαίος καφές, συνοδευόμενος με το, δυστυχώς απαραίτητο για πολλούς, τσιγάρο. Στην Ικαρία τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Οι Ικαριώτες είναι φανατικοί θαυμαστές του παραδοσιακού ελληνικού καφέ, κυρίως για τρεις λόγους. Πρώτον, ο ελληνικός μοιάζει με τους Ικαριώτες, αφού το ψήσιμό του θέλει το χρόνο του. Δεύτερον, είναι μια «πολυτέλεια» που συνδέεται με το πολύ δημοφιλές «ραχάτι», χαρακτηριστικό γνώρισμα της χαλαρής ζωής. Τρίτον, ένα ακόμη εύρημα της Μελέτης της Ικαρίας είναι ο συσχετισμός της κατανάλωσης ελληνικού καφέ με βελτίωση της λειτουργίας του ενδοθηλίου και κατ' επέκταση με την υγεία της καρδιάς.

Η ίδια μελέτη συμπέρανε πως ένας από τους παράγοντες της ικαριώτικης ποιοτικής μακροζωίας είναι το κόψιμο του καπνίσματος. Το 82% των ηλικιωμένων Ικαριωτών δηλώνουν πρώην καπνιστές.

Το μέλι αποτελεί ένα από τα πιο πολύτιμα ντόπια αγαθά της Ικαρίας. Υπάρχουν ακόμη και ενδημικοί τύποι μελιού που βοηθούν από τη θεραπεία τραυμάτων μέχρι και την αντιμετώπιση των επακόλουθων της μέθης (hangover). Ο μέσος Ικαριώτης ξεκινά τη μέρα του με μια κουταλιά μέλι, την οποία είτε καταπίνουν σα φάρμακο είτε αλείφουν στο δικό τους ονομαστό ψωμί που ήδη αναφέρθηκε.

8. Πλούσια γεωθερμική δραστηριότητα.


Επί μακρόν η Ικαρία υπήρξε διάσημα για τις θερμικές πηγές του νοτιοανατολικού και βορειοανατολικού κομματιού της. Η θερμοκρασία του νερού εκεί κυμαίνεται μεταξύ 31 και 58 βαθμών Κελσίου, γεγονός που υπήρξε γνωστό από τον 1ο αι. π.Χ. και δικαιολογείται με την υψηλή παρουσία του στοιχείου ραδονίου. Κάποιοι μάλιστα θεωρούν την εκπεμπόμενη ραδιενέργεια ως νούμερο 1 αιτία της μακροζωίας των Ικαριωτών.

9. Οι Ικαριώτες ζουν περισσότερο, γιατί η ζωή τους είναι μια γιορτή.

Εκτός της μακροζωίας, αν είναι για ένα πράγμα γνωστό η Ικαρία, αυτό είναι τα πανηγύρια της. Κι αν κάποιοι ισχυριστούν πως πρόκειται για δραστηριότητες αποκλειστικά καλοκαιρινές, μάλλον θα πρέπει να αναθεωρήσουν. Στην Ικαρία διεξάγονται πάνω από 80 πανηγύρια καθ' όλη τη διάρκεια του έτους, από τον Ιανουάριο και τη γιορτή του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου στην Προεσπέρα στις Ράχες μέχρι εκείνη των Ταξιαρχών τον Νοέμβριο στο Πλωμάρι του Αγίου Κυρήκου. Οι ντόποιοι συμμετέχουν με κάθε δυνατό τρόπο, αξιοποιώντας ακόμη μια αφορμή για να γιορτάσουν τη ζωή τους.

10. Η υγιής σεξουαλική ζωή οδηγεί σε μακροζωία.

Τελευταίο μα όχι έσχατο. Οι Ικαριώτες μεταξύ 65 και 99 ετών που συμμετείχαν στη Μελέτη της Ικαρίας συμπληρώνοντας το ερωτηματολόγιο σεξουαλικής δραστηριότητας έδωσαν αξιοσημείωτες απαντήσεις. Το 60% δήλωσε τουλάχιστον «μέτρια αυτοπεποίθηση» στη διάρκεια της σεξουαλικής συνεύρεσης. Επιπλέον, σύμφωνα με προκαταρκτική μελέτη στους Ικαριώτες μεταξύ 65 και 100 ετών το 80% εξ αυτών δήλωσε πως επιδίδεται συχνά σε σεξουαλική δραστηριότητα και το 25% ανέφερε «καλή διάρκεια» και «ολοκλήρωση».

Αν συνδυάσει κανείς με αυτό το γεγονός ότι ζουν σε ένα σχεδόν παραδεισένιο νησί (το παρακάτω βίντεο είναι διαφωτιστικό), μπορεί να καταλάβει το έξτρα κίνητρο που έχουν για να ζήσουν μια μακρά και ποιοτική ζωή.