Επιστήμη του ΠνεύματοςS


Road Cone

Δεκαπλάσιος ο κίνδυνος τροχαίου για οδηγούς σε κατάσταση έντονης συναισθηματικής φόρτισης

τροχαίο
Πέραν της προσεκτικής οδήγησης, το μοναδικό πράγμα που δρούσε προστατευτικά απέναντι στα τροχαία ήταν η παρουσία ενός παιδιού στο αυτοκίνητο, η οποία σχετίσθηκε με μείωση κατά 50% του κινδύνου.
Οι οδηγοί διατρέχουν σχεδόν δεκαπλάσιο κίνδυνο τροχαίου όταν πιάνουν το τιμόνι θυμωμένοι, λυπημένοι, κλαίγοντας ή σε οποιαδήποτε κατάσταση έντονης συναισθηματικής φόρτισης, προειδοποιούν επιστήμονες από τις ΗΠΑ.

Επιπλέον, υπερδιπλασιάζουν τον κίνδυνο τροχαίου όταν ασχολούνται με δραστηριότητες που τους αναγκάζουν να πάρουν τα μάτια τους από τον δρόμο (όπως το να απαντήσουν στο κινητό, να διαβάσουν ή να γράψουν ένα SMS ή να γράψουν πληροφορίες στο GPS).

Δυστυχώς, αυτού του είδους οι δραστηριότητες είναι απελπιστικά συχνές: κατά μέσον όρο τους αφιερώνουμε το 50% του συνολικού χρόνου της οδήγησης!

Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από τη μεγαλύτερη μελέτη του είδους, στην οποία περισσότεροι από 3.500 άνθρωποι, ηλικίας 16 έως... 98 ετών (!) δέχτηκαν να τοποθετηθούν κάμερες, μικρόφωνα και αισθητήρες στα αυτοκίνητά τους, για να καταγράφεται επί 2 χρόνια κάθε κίνηση που έκαναν μέσα σε αυτά σε κάθε διαδρομή τους, οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας ή του χρόνου.

Με αυτό τον τρόπο οι ερευνητές είδαν με τα μάτια τους τι ακριβώς συνέβη κάθε μία από τις συνολικώς 905 φορές που οι εθελοντές τους ενεπλάκησαν σε τροχαίο με τραυματισμό ή/και υλικές ζημιές.

Alarm Clock

Οι ανυπόμονοι άνθρωποι γερνούν πιο γρήγορα

ανυπόμονος
Προς το παρόν, οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν αν η ανυπομονησία οδηγεί σε μικρότερα τελομερή ή, αντίστροφα, αν τα μικρότερα τελομερή οδηγούν σε ανυπομονησία
Αυξημένη πιθανότητα να γεράσουν γρήγορα έχουν οι ανυπόμονοι άνθρωποι σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Πανεπιστημίου της Σιγκαπούρης, με επικεφαλής τον δρ. Σινγκ Ζανγκ, που πειραματίστηκε με 1.100 φοιτητές.

Αρχικά οι εθελοντές έπαιξαν ένα παιγνίδι, από το οποίο αποκαλύφθηκε ποιοι είναι ανυπόμονοι και ποιοι υπομονετικοί. Στη συνέχεια οι ερευνητές πήραν δείγματα από όλους και μέτρησαν το μήκος των τελομερών. Τα τελομερή είναι οι περιοχές του DNA στις άκρες των χρωμοσωμάτων, οι οποίες το προστατεύουν (όπως οι πλαστικές άκρες στα κορδόνια των παπουτσιών). Όσο περνάνε τα χρόνια, τα τελομερή μικραίνουν, συνεπώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτης γήρανσης.

Η έρευνα αποκάλυψε για πρώτη φορά ότι οι πιο ανυπόμονοι είχαν και μικρότερα τελομερή στο σώμα τους. Αυτό δείχνει ότι, κατά κάποιο τρόπο, η ανυπομονησία είναι αποτυπωμένη στον οργανισμό και πιθανώς συσχετίζεται με μικρότερο προσδόκιμο ζωής.

Όπως είπαν οι ερευνητές κατά καιρούς στο παρελθόν η ανυπομονησία έχει σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο για κατάχρηση ουσιών, ψυχικές διαταραχές, δυσκολίες κοινωνικής προσαρμογής κ.α. Η νέα μελέτη προσθέτει και μια κατ' εξοχήν βιολογική διάσταση.

Ο Ζανγκ εκτίμησε πάντως πως «είναι απίθανο υγιείς (ανυπόμονοι) άνθρωποι 20 έως 30 ετών να μπορούν να 'νιώσουν' ότι το μήκος των τελομερών τους είναι μειωμένο και έτσι να γίνονται πιο παρορμητικοί για να προλάβουν να ζήσουν όσο γίνεται περισσότερα πράγματα».

Σχόλιο: Διαλογισμός, ευσυνειδητότητα και τελομερή: Τα ελιξήρια της νεότητας


Palette

Coloring books: Η νέα τάση που διώχνει τις στρεσσογόνες σκέψεις από το μυαλό

Coloring books
Ο Καρλ Γιουνγκ έδινε στους ασθενείς του να ζωγραφίζουν ινδικά σύμβολα Mandala, τα οποία αποτελούνται κυρίως από ομόκεντρους κύκλους και άλλα συμμετρικά σχέδια. Η ζωγραφική τέτοιων "εύκολων" σχημάτων συντελεί στην επίτευξη ψυχικής ηρεμίας
Πλέον τα βλέπουμε παντού. Στα βιβλιοπωλεία, on line και μη, στα ράφια και τα τραπέζια των σπιτιών, ακόμα και σε επαγγελματικούς χώρους. Τα «βιβλία δραστηριοτήτων», όπως έχουν άτυπα ονομαστεί τα βιβλία ζωγραφικής που απευθύνονται σε ενήλικες, αποτελούν εκδοτικό trend εδώ και αρκετό καιρό.

Το «φαινόμενο» ξεκίνησε το 2011, όταν ένας μικρός εκδοτικός οίκος στη Μεγάλη Βρετανία εξέδωσε το πρώτο βιβλίο της διάσημης - πλέον - ζωγράφου Johanna Basford. Η ζωγράφος αρχικά είχε σχεδιάσει ένα περίπλοκο βιβλίο ζωγραφικής με θέμα το γνωστό παραμύθι Ο Μυστικός Κήπος, το οποίο προοριζόταν για παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας. Στο μεταξύ, όμως, πολλοί ενήλικες ξεκίνησαν να αγοράζουν το βιβλίο για δική τους χρήση. Σύντομα οι πωλήσεις του ξεπέρασαν το ένα εκατομμύριο αντίτυπα στη Γαλλία και τα τρία εκατομμύρια στην Κίνα. Πολλοί εκδοτικοί οίκοι ξεκίνησαν να εκδίδουν τα δικά τους βιβλία ζωγραφικής, αρχικά με θέματα από τη φύση (δάση, ωκεανοί, κ.λπ.) και στη συνέχεια με θέματα από δημοφιλείς σειρές (Sherlock, Mad Men), παραμύθια (Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων), καθώς και βιβλία (Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών). Πλέον υπάρχουν διαθέσιμα δεκάδες τέτοια βιβλία, με θέματα για κάθε γούστο.

Πώς εξηγείται, λοιπόν, το hype της «ζωγραφικής για ενήλικες»;Ας ξεκινήσουμε από την επιστημονική εξήγηση.

Η ζωγραφική διώχνει το στρες, γι' αυτό και χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες από τους επιστήμονες της ψυχικής υγείας ως μέσο χαλάρωσης των ασθενών.

Σχόλιο: Οι παππούδες και οι γιαγιάδες στην Πορτογαλία επιδίδονται στην τέχνη του γκράφιτι


Clipboard

Όταν πρέπει να πούμε Όχι και δεν μπορούμε

όχι όχι
Αρκετές φορές έχουμε συμφωνήσει ή έχουμε δεχτεί να κάνουμε πράγματα που δεν επιθυμούσαμε. Θες τα αργά αντανακλαστικά, θες η ανάγκη; Κάποιες φορές, είπαμε ορισμένα "ναι", που μάλλον έπρεπε να είναι "όχι".

Αν κι εσύ δυσκολεύεσαι να λες "όχι" ή δεν έχεις τον τρόπο να το κάνεις, οι ειδικοί έχουν την λύση και μάλιστα προτείνουν tricks και tips που θα μπορούσαν να σε βγάλουν από τη δύσκολη θέση.

Σύμφωνα με τη Leslie Shore, συγγραφέα του βιβλίου Listen to Succeed: How to Identify and Overcome Barriers to Effective Listening, η άρνηση πρέπει να ειπωθεί με τέτοιον τρόπο ώστε αυτός που μας ρωτάει κάτι, να καταλαβαίνει εξ αρχής, ότι το "όχι" είναι οριστικό.

Η Shore, όπως σημειώνεται στο Fast Company, εξηγεί: "Το κλειδί είναι να εκφράσετε την απάντησή σας με ειλικρίνεια και σεβασμό, με τις λέξεις που ταιριάζουν στην κατάσταση". Ποιες είναι αυτές;

Σχόλιο: Πολλές φορές όταν δεν λέμε το Όχι εμείς, το λέει το σώμα μας, όπως αναφέρει κι ο Δρ. Gabor Maté στο βιβλίο του, "Όταν το σώμα λέει Όχι"
Πολλοί άνθρωποι με έντονο το αίσθημα του καθήκοντος ή της ευχαρίστησης των άλλων, καταπιέζουν το συναίσθημα του θυμού που μπορεί να νιώθουν, το οποίο όμως λειτουργεί, όπως το ανοσοποιητικό σύστημα για να προστατεύσει τον οργανισμό. Γυναίκες, για παράδειγμα, με καρκίνου του μαστού, που δεν εκφράζουν το θυμό τους, αποδείχτηκε ότι έχουν μειωμένη δραστηριότητα μιας ομάδας κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος, τα οποία θεωρούνται «φυσικά δολοφονικά κύτταρα» και προστατεύουν τον οργανισμό από βακτήρια και ιούς. Γι'αυτό το λόγο, είναι πιο επιρρεπείς στις αρρώστιες.



Quenelle

Τα επαναστατικά παιδιά πιο μορφωμένα και κερδίζουν πιο πολλά ως ενήλικες

παιδιά επαναστάτες
Ειδικότερα, διαπιστώθηκε τα άτομα που κατά την παιδική τους ηλικία είχαν χαρακτηριστεί ως πεισματάρηδες και παιδιά που "σπάνε τους κανόνες", μη υπακούοντας πάντα στους γονείς και στους δασκάλους τους, ήταν πιο πιθανό να κερδίζουν υψηλότερο εισόδημα και να έχουν μεγαλύτερη επιτυχία στην εργασία τους ως ενήλικες.
Τα παιδιά που δεν ακούν ιδιαίτερα τους δασκάλους και τους γονείς τους και δεν ακολουθούν όλους τους κανόνες, έχουν περισσότερες πιθανότητες να κερδίζουν πιο υψηλούς μισθούς όταν ενηλικιωθούν. Αυτό ήταν το εύρημα πολυετούς μελέτης.

Η εν λόγω έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Developmental Psychology, πραγματοποιήθηκε από ερευνητές στο Λουξεμβούργο, οι οποίοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά που "έσπαγαν τους κανόνες" στο σχολείο, κέρδιζαν υψηλότερο μισθό στην επαγγελματική τους καριέρα αργότερα.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη Marion Spengler από το Πανεπιστήμιο του Tuebingen, ανέλυσαν στοιχεία για 745 άτομα, σε βάθος 40 ετών. Οι συμμετέχοντες, σε ηλικία 12 ετών, το 1968 είχαν αξιολογηθεί στα πλαίσια άλλης μελέτης, στους τομείς της εκπαίδευσης, του IQ και της ζωής τους εντός του σπιτιού, με τη βοήθεια των δασκάλων τους.

Το 2008 μία ξεχωριστή ομάδα ερευνητών εξέτασε τους ίδιους ανθρώπους, πλέον στην ηλικία των 52 ετών, αναλύοντας την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Με βάση τα ευρήματα των μελετών του 1968 και του 2008, η ομάδα της Spengler προχώρησε σε ανάλυση της σχέσης της συμπεριφοράς των άνθρωπων ως παιδιά με την εκπαιδευτική και επαγγελματική τους επιτυχία ως ενήλικες.

Heart

Πλέξιμο κατά του στρες και υπέρ της καρδιάς!

πλέξιμο
54% εθελοντών με κατάθλιψη νιώθουν ευτυχισμένοι ή πολύ ευτυχισμένοι όταν πλέκουν, ενώ άτομα που βασανίζονται από χρόνιους πόνους κατορθώνουν να αποσπάσουν την προσοχή τους από αυτούς και να μειώσουν την αντίληψή τους, με αποτέλεσμα καλύτερη ποιότητα ζωής
Επειτα από πολλές δεκαετίες στην αφάνεια, το πλέξιμο και το βελονάκι έχουν επανέλθει στη μόδα - και όχι μόνο μεταξύ των γιαγιάδων. Πρόσφατη έρευνα στις ΗΠΑ έδειξε ότι μία στις τρεις γυναίκες 25 έως 35 ετών έχει αρχίσει να μαθαίνει πλέξιμο, ενώ ακόμα και άνδρες και παιδιά σχολικής ηλικίας ασχολούνται με αυτό.

Τα οφέλη που μπορεί κανείς να αποκομίσει είναι πολλά και ποικίλα. Ο δρ Χέρμπερτ Μπένσον, καθηγητής Ψυχοσωματικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, λέει στην εφημερίδα New York Times ότι η μονοτονία των κινήσεων και η συγκέντρωση που απαιτείται προκαλούν χαλάρωση όπως αυτή που σχετίζεται με τον διαλογισμό και τη γιόγκα. Έτσι, όταν κάποιος περάσει από το στάδιο του αρχάριου, το πλέξιμο και το βελονάκι μπορεί να ελαττώσουν τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή του πίεση και να μειώσουν τα επιβλαβή επίπεδα της ορμόνης του στρες, της κορτιζόλης, στο αίμα του.

Οντως, από τη δεκαετία του '90 έως σήμερα, αλλεπάλληλες δημοσκοπήσεις έχουν δείξει ότι η καταπράυνση του στρες και η έκφραση της δημιουργικότητας είναι τα δύο πιο συχνά αναφερόμενα οφέλη του πλεξίματος. Ωστόσο δεν είναι τα μόνα.

Η Κάρεν Ζάιλα Χέις, ειδική σε θέματα προσωπικής συμβουλευτικής (life coach) στο Τορόντο, εφαρμόζει προγράμματα πλεξίματος όπως το Knit to Quit που βοηθούν τους καπνιστές να απαλλαγούν από το τσιγάρο ή προγράμματα όπως το Knit to Heal που βοηθούν τους ασθενείς να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα, όπως η διάγνωση του καρκίνου ή η σοβαρή ασθένεια ενός οικείου τους.

Toys

Όταν εσείς μιλάτε και τα παιδιά σας δεν ακούν

παιδιά μιλάμε
Είναι φαινόμενο της σύγχρονης κοινωνίας τα παιδιά να γίνονται όλο και πιο ανυπάκουα στις εντολές μας. Σε απλές, καθημερινές καταστάσεις μια τέτοια συμπεριφορά μπορεί να μοιάζει αθώα, αλλά όταν τα θέματα αφορούν δυσκολότερες περιπτώσεις, τότε και οι συνέπειες μπορεί να είναι αρκετά επώδυνες για όλα τα μέλη της οικογένειας.

Οι δέκα συμβουλές που ακολουθούν φαίνεται πως μπορούν να μας βοηθήσουν τόσο στη βελτίωση των μεταξύ μας σχέσεων όσο και στην ανάπτυξη μια υπεύθυνης στάσης των παιδιών απέναντι σε κάθε ζήτημα.

1. Δεν φωνάζουμε

Ο υψηλός τόνος της φωνής και οι άναρθρες κραυγές δεν βοηθούν κανένα είδος επικοινωνίας. Το να μαλώνουμε τα παιδιά μας φωνάζοντας για μικροπράγματα, το μόνο που θα πετύχουμε είναι να γίνουν πιο επιθετικά και πεισματάρικα.

Ακόμα και όταν δεν φωνάζουμε, όμως, αλλά τους μιλάμε με σαρκασμό και ειρωνεία, το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο. Το «κλειδί» είναι να τους εξηγήσουμε τα θέματα με ηρεμία, σε χαμηλούς τόνους και κοιτάζοντας τα κατάματα.

Εάν μάλιστα, μοιραστούμε μαζί τους και τους προβληματισμούς τους, θα κάνουμε ένα ακόμα βήμα προς εξομάλυνση των σχέσεων μας.

2. Εκφράζουμε τα συναισθήματα και τις προσδοκίες μας

Εάν μοιραστούμε τα συναισθήματά μας με τα παιδιά, το πιθανότερο είναι να μας ακούσουν με προσοχή. Το ίδιο θα συμβεί εάν τους μιλήσουμε και για τις προσδοκίες ή εάν ρωτήσουμε τα ίδια για τα όνειρά τους.

Κάθε παιδί θέλει να ικανοποιήσει τις προσδοκίες των γονιών του και κάθε γονέας επιθυμεί να βοηθήσει το παιδί του στην εκπλήρωση των ονείρων του.

Σχόλιο: Όταν το παιδί μας, λέει ψέματα

7 χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν οι γονείς και όσοι φροντίζουν παιδιά

Η σημασία των ορίων στην υγιή ανάπτυξη του παιδιού, πράξη φροντίδας και αγάπης


Music

Η ευαισθησία στη μουσική είναι βασικότερη για τον ανθρώπινο εγκέφαλο από την αντίληψη του λόγου

music brain
Mέσα στον υπόγειο, για να χαλαρώσουν, να χορέψουν ή να κλάψουν. Οι Αμερικανοί ακούν μουσική περίπου τέσσερις ώρες την ημέρα. Ολες οι έρευνες συγκαταλέγουν τη μουσική μεταξύ των σημαντικών πηγών ευχαρίστησης και συναισθηματικής δύναμης. Κάθε πολιτισμός που μελετήθηκε ποτέ παρήγαγε μουσική, και το αρχαιότερο μουσικό όργανο χρονολογείται πριν από 43 χιλιάδες χρόνια, 24 χιλιάδες χρόνια πριν από τις τοιχογραφίες του σπηλαίου Λασκό.

Ερευνητές του ΜΙΤ, κάνοντας χρήση της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας, αναγνώρισαν κάποια νευρωνικά μονοπάτια, τα οποία αντιδρούν αποκλειστικά στον ήχο οποιασδήποτε μουσικής. Οταν ακούγεται μουσική, δραστηριοποιείται μια ομάδα νευρώνων στην αύλακα του ακουστικού φλοιού. Αλλοι θόρυβοι, όπως π.χ. το γάβγισμα ή ένα φρενάρισμα, δεν ενεργοποιούν τους ίδιους νευρώνες. Οπως εξηγεί ο Τζος Μακ Ντέρμοτ, καθηγητής Νευρολογίας στο ΜΙΤ, οι ειδικοί εντόπισαν και ένα δεύτερο νευρωνικό κύκλωμα, το οποίο αντιδρά αποκλειστικά στον ήχο της ανθρώπινης ομιλίας.

Η ερευνητική ομάδα του ΜΙΤ έδειξε ότι τα νευρωνικά κυκλώματα του λόγου και της μουσικής βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη του ακουστικού φλοιού και ότι καθένα από αυτά είναι «κουφό» στους ήχους που ενεργοποιούν το άλλο. Τέλος, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η ευαισθησία στη μουσική είναι πολύ βασικότερη για τον ανθρώπινο εγκέφαλο από την αντίληψη του λόγου.

Σχόλιο: Η μουσική μας θεραπεύει!


Bulb

Η πνευματική μας διαύγεια ανάλογα με τις εποχές

seasons
Βέλγοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η πνευματική μας διαύγεια παρουσιάζει διακυμάνσεις ανάλογα με την εποχή του έτους. Πότε λοιπόν σκεφτόμαστε καλύτερα τον χειμώνα ή το καλοκαίρι;

Σύμφωνα με άρθρο του επιστημονικού εντύπου Proceedings of the National Academy of Sciences, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Λιέγης έθεσαν υπό ιατρική αξιολόγηση 28 νεαρούς ενήλικες (14 άνδρες και 14 γυναίκες), κατά μέσο όρο 21 ετών.

Οι εθελοντές εξετάστηκαν σε διαφορετικά χρονικά σημεία του έτους, την περίοδο Μαΐου 2010 και Οκτωβρίου 2011. Οι συμμετέχοντες είχαν περάσει 4,5 ημέρες μέσα σε εργαστήρια όπου δεν είχαν καμιά ένδειξη της εποχής, όπως το φυσικό φως και χωρίς επαφή με τον έξω κόσμο.

Οι ερευνητές μέσω εγκεφαλικών απεικονίσεων μελέτησαν πως οι εθελοντές διαχειρίστηκαν νοητικές ασκήσεις προσοχής και μνήμης μεσοπρόθεσμα.

Οι απεικονίσεις έδειξαν ότι η προσοχή ήταν καλύτερη κοντά στο θερινό ηλιοστάσιο τον Ιούνιο και χειρότερη κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο τον Δεκέμβριο. Η μεσοπρόθεσμη μνήμη ήταν καλύτερη το Φθινόπωρο και χειρότερη την Άνοιξη.

Ο επικεφαλής ερευνητής Ζιλ Βαντεβαλ εξηγεί ότι οι διαφορές στην εγκεφαλική λειτουργία μπορεί να είναι μεν ανιχνεύσιμες σε επίπεδο καθημερινότητας, αλλά όντως υφίστανται.

Σχόλιο: Το βιοχημικό μας «ημερολόγιο» που καταγράφει την αλλαγή των εποχών


Horse

Και τα άλογα επίσης μπορούν να αναγνωρίσουν τα ανθρώπινα συναισθήματα

αλογα
Εκτός από τις φωτογραφίες, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν τις αντιδράσεις των αλόγων, καταγράφοντας τους παλμούς της καρδιάς τους, οι οποίοι αυξάνονταν σημαντικά στη θέα θυμωμένων ανθρώπινων προσώπων, μία ένδειξη αυξημένου στρες
Τα άλογα είναι σε θέση να διακρίνουν ανάμεσα σε χαρούμενα και θυμωμένα πρόσωπα ανθρώπων, σύμφωνα με μια νέα βρετανική επιστημονική έρευνα, που για πρώτη φορά επιβεβαιώνει ότι τα εν λόγω ζώα αναγνωρίζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα.

Οι ερευνητές του Πανεπιστημίου του Σάσεξ, με επικεφαλής την Έϊμι Σμιθ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιολογίας Biology Letters, πραγματοποίησαν τεστ σε 28 άλογα ιπποδρομιών.

Οι επιστήμονες έδειξαν στα ζώα μεγάλες φωτογραφίες άγνωστων ανδρικών προσώπων και επιβεβαίωσαν ότι τα άλογα αντιδρούσαν, θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με τα συναισθήματα των ανθρώπων. Όταν το άλογο αντιδρά αρνητικά, τότε κοιτάζει κάτι κυρίως με το αριστερό μάτι του, το οποίο αντιστοιχεί στο δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου του, που επεξεργάζεται τα αρνητικά ερεθίσματα. Ανάλογη αριστερόστροφη αντίδραση έχουν και άλλα θηλαστικά, όταν κάτι δεν τους αρέσει ή τους φοβίζει.

Σχόλιο: Οι σκύλοι μπορούν να αναγνωρίσουν τα ανθρώπινα συναισθήματα