Τζόζεφ Στίγκλιτς
Ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος, Τζόζεφ Στίγκλιτς (Joseph Stiglitz) με άρθρο του στον «Guardian», προειδοποιεί ότι δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί η τριπλή απειλή της ανθρωπότητας: καταστροφή περιβάλλοντος, κοινωνική ανισότητα και κρίση της δημοκρατίας, αν δεν πάψουν οι εμμονές των κέντρων λήψης αποφάσεων σε αμφίβολης χρησιμότητας οικονομικούς δείκτες, όπως το ΑΕΠ (GDP), το οποίο, μάλιστα προτείνει να αποσυρθεί.

«Θα μπορέσουμε να ευημερήσουμε μέσα στα όρια του πλανήτη μας; Μπορεί μια σύγχρονη οικονομία να προσφέρει την ευημερία σε όλους; Και μπορούν οι δημοκρατίες να ευδοκιμήσουν αν οι οικονομίες τους αποτύχουν να επιτύχουν αυτή την κοινή ευημερία;» αναρωτιέται κρίνοντας πως αυτά είναι τα κρίσιμα σήμερα ερωτήματα, στα οποία οι κοινά αποδεκτοί τρόποι μέτρησης της οικονομικής απόδοσης, δεν δίνουν απάντηση, πόσο μάλλον βοήθεια ώστε να επιλυθούν προς όφελος των πολλών και της κοινωνικής προόδου.

Ως χαρακτηριστικό παράδειγμα αναφέρει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο από το άθροισμα της αξίας αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε μια χώρα για μια δεδομένη χρονική περίοδο.

Και θυμίζει πως στις αρχές αυτής της χιλιετίας που όλοι ήταν ευχαριστημένοι να χαζεύουν το ΑΕΠ τους καθώς μεγάλωνε χρόνο με το χρόνο, δεν κατάλαβαν το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση ήταν η τελική απεικόνιση των ελλείψεων στις κοινώς χρησιμοποιούμενες μετρήσεις ή αλλιώς οικονομικούς δείκτες. Κανένας από αυτούς δεν έδωσε «σήμα κινδύνου» ή έστω προειδοποίηση στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής ή στις λεγόμενες αγορές.

Αν και μερικοί έξυπνοι οικονομολόγοι είχαν ακούσει τον συναγερμό αναγνωρίζοντας τα πραγματικά σημάδια της κρίσης που ερχόταν, οι τυποποιημένοι δείκτες εξακολουθούσαν να τα εμφανίζουν όλα καλά κι ωραία.

Όμως, όπως σημειώνει ο Στίγκλιτς όλες αυτές οι αλληλένδετες κρίσεις περιβαλλοντικής υποβάθμισης και ανθρώπινου πόνου από την ανισότητα και την έλλειψη δημοκρατίας, έχουν εδραιώσει στο μυαλό του την ιδέα ότι «κάτι είναι θεμελιωδώς λανθασμένο από τον τρόπο που αξιολογούμε τις οικονομικές επιδόσεις και την κοινωνική πρόοδο».

Συγκρίνοντας μάλιστα τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης διαπιστώνει ότι ο αντίκτυπος του 2008 ήταν πιο έντονος στη γηραιά ήπειρο, ιδίως στις χώρες που επλήγησαν κι από την νομισματική κρίση του κοινού νομίσματος, του ευρώ.

Αλλά ακόμη και εκεί, όπως τονίζει, πέραν του υψηλού δείκτη της ανεργίας, όλες οι άλλες τυποποιημένες μετρήσεις ή δείκτες δεν αντικατοπτρίζουν πλήρως τις δυσμενείς επιπτώσεις των μέτρων λιτότητας, είτε το μέγεθος των δεινών τους στους περισσότερους ανθρώπους, ούτε και τις επιπτώσεις στο μακροπρόθεσμο βιοτικό τους επίπεδο.

Επίσης, ο τρόπος μέτρησης του ΑΕΠ εκτιμά ότι δεν παρέχει μία ασφαλή οδό που μπορούμε να ακολουθήσουμε για να αντιμετωπίσομε μια κρίση ανισότητας. Τι γίνεται αν το ΑΕΠ ανεβαίνει, αλλά οι περισσότεροι πολίτες είναι χειρότερα;

Στα πρώτα τρία χρόνια της λεγόμενης ανάκαμψης από την οικονομική κρίση, περίπου το 91% των κερδών μπήκε στις τσέπες του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού.

Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, όπως συμπεραίνει στο άρθρο του, το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι αμφισβήτησαν τους ισχυρισμούς των πολιτικών, που στη συνέχεια είπαν ότι η οικονομία ήταν στον σωστό δρόμο για μια ισχυρή ανάκαμψη.

Συνεπώς, όλα δεν είναι καλά, καταλήγει ο βραβευμένος οικονομολόγος.

Αυτό το βλέπουμε στην πολιτική δυσαρέσκεια που διαπερνά τόσες πολλές προηγμένες χώρες. Το βλέπουμε στην ευρεία απήχηση που έχουν οι δημαγωγοί και η οποία στηρίζεται στην εκμετάλλευση της οικονομικής δυσαρέσκειας και το βλέπουμε στο περιβάλλον γύρω μας, όπου οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες μαζί με τις ξηρασίες αυξάνουν την συχνότητα εμφάνισής τους, με ραγδαίους ρυθμούς.

Κλείνοντας με συγκρατημένη αισιοδοξία ο Στίγκλιτς υποστηρίζει ότι σήμερα έχουμε στη διάθεσή μας καλύτερα εργαλεία μέτρησης, έχουμε κάνει πρόοδο στη μεθοδολογία και την τεχνολογία και όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι πείθονται πως είναι δυνατή μια καλύτερη θεωρητική και πρακτική κατασκευή δεικτών που θα αποτυπώνουν την υγεία μιας οικονομίας.

«Όπως έγραψε ο Angel Gurría, Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης: «Μόνο εάν έχουμε καλύτερες μετρήσεις που να αντικατοπτρίζουν πραγματικά τη ζωή και τις προσδοκίες των ανθρώπων, θα μπορέσουμε να σχεδιάσουμε και να εφαρμόσουμε« καλύτερες πολιτικές για καλύτερες ζωές»».

Με αυτή την φράση σαν ευχή, τελειώνει το άρθρο του.