πήτερσον
Α΄ Κανόνας: Στάσου ευθυτενής με τους ώμους σου προς τα πίσω

Ξεκινάμε περιγράφοντας τις τεχνικές που κάποια ζώα έχουν αναπτύξει για να προστατέψουν την περιοχή τους και να αυξήσουν τις πιθανότητές τους για επιβίωση. Οι αρσενικοί αστακοί μάχονται για να επιβάλουν την κυριαρχία τους στο βυθό του ωκεανού, και το πτηνό τρωγλοδύτης μάχεται επιθετικά για να κρατήσει άλλα πουλιά μακριά από την περιοχή του.

Το συμπέρασμα απ' όλα αυτά είναι απλό: η μάχη για καταφύγιο, τροφή και ζευγάρωμα είναι μια κατάσταση ζωής και θανάτου. Στην πραγματικότητα, ακόμη και ο νικητής συχνά υφίσταται τόσο σοβαρά τραύματα, που τον κάνουν ευάλωτο σε άλλους ανταγωνιστές. Άρα, πρέπει να υπάρχει ένας τρόπος να γίνει η μάχη συντομότερη ή, ακόμη καλύτερα, να αποφευχθεί εντελώς. Ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί αυτό είναι η ιεραρχία της κυριαρχίας.

Συνεχίζουμε, λοιπόν, εξηγώντας πώς η ήττα και η νίκη επηρεάζουν τη χημεία του εγκεφάλου. Ο εγκέφαλος του νικητή έχει την τάση να παράγει υψηλά επίπεδα σεροτονίνης και χαμηλά επίπεδα οκτοπαμίνης, ενώ οι χαμένοι παράγουν περισσότερη οκτοπαμίνη απ' ό,τι σεροτονίνη. Η σεροτονίνη δίνει στον νικητή ένα ευθυτενές και σίγουρο παράστημα, που τον κάνει να δείχνει ψηλότερος και πιο επικίνδυνος. Η οκτοπαμίνη κάνει τους χαμένους να φαίνονται ηττημένοι, αναχαιτισμένοι και σκυθρωποί.

Αυτό δηλαδή που συμβαίνει είναι ότι το να κερδίζει ή να χάνει κανείς το παιχνίδι της ζωής είναι κάτι που αλλάζει τη χημεία του εγκεφάλου με τέτοιο τρόπο που τελικά μεταμορφώνεται η σωματική διάπλαση. Αυτοί που εκπέμπουν αυτοπεποίθηση καταλήγουν στα υψηλότερα επίπεδα της ιεραρχίας της εξουσίας και παίρνουν ό,τι καλύτερο έχει να προσφέρει η ζωή. Από την άλλη, αυτοί που χάνουν αρχίζουν να παίρνουν μια πιο υποτακτική σωματική στάση, και κατά συνέπεια υποβιβάζονται στην κλίμακα της ιεραρχίας. Με άλλα λόγια, όταν δύο πλάσματα ανταγωνίζονται για πόρους, το κυρίαρχο θα υποτάξει το άλλο απλώς με τον εκφοβισμό, χωρίς να υπάρξει ανάγκη για μεγάλη, παρατεταμένη μάχη. Έτσι, ο κύκλος της νίκης και της ήττας συνεχίζεται.

Ταξιδεύοντας μέσα στην εξέλιξη βλέπουμε πως η ιεραρχία της κυριαρχίας υπάρχει εδώ και εκατομμύρια χρόνια. Όλοι μας κατευθυνόμαστε από εκείνο το τμήμα του εγκεφάλου μας που καταγράφει το σημείο που στεκόμαστε στην ιεραρχία της κυριαρχίας. Όταν στη ζωή μας βιώνουμε την ήττα, το σώμα μας γέρνει, αισθανόμαστε αδύναμοι και εύκολα πέφτουμε σε κατάθλιψη. Αυτό μας κάνει εύκολους στόχους για δυνάστες που βρίσκονται ψηλότερα στην ιεραρχία της εξουσίας.

Κάθε ήττα που βιώνουμε μειώνει τα επίπεδα της σεροτονίνης μας ακόμη περισσότερο. Αυτό οδηγεί σε λιγότερη αυτοπεποίθηση, περισσότερο άγχος και πόνο, λιγότερη ευτυχία, περισσότερες αρρώστιες και μειωμένη διάρκεια ζωής. Δεν έχει σημασία πόσα χρήματα βγάζεις. Ένας άνθρωπος στον πάτο της ιεραρχικής κλίμακας είναι πολύ πιθανό να ξοδεύει τα χρήματά του σε αλκοόλ και ναρκωτικά, καθώς σπάνια έχει την ευκαιρία να βιώσει ευχαρίστηση.

Αξίζει να τονίσουμε τον σημαντικό ρόλο που παίζει ο εγκέφαλός μας στην ιεραρχία της κυριαρχίας. Όταν οι άνθρωποι μάς συμπεριφέρονται με λίγο σεβασμό, ο εγκέφαλός μας το παρατηρεί και αυτόματα μάς τοποθετεί σε χαμηλή θέση, περιορίζοντας έτσι την παραγωγή σεροτονίνης. Αυτό μας κάνει να περιμένουμε διαρκώς και να είμαστε υπερβολικά δεκτικοί σε αρνητικά γεγονότα. Η κατάθλιψη οδηγεί σε αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, η οποία οδηγεί στην απόσυρση από την οικογένεια και τους φίλους. Αυτή η απόσυρση οδηγεί στην απομόνωση, η οποία μας κάνει να νιώθουμε άχρηστοι και να αποτραβιόμαστε ακόμη περισσότερο. Τελικά, παγιδευόμαστε σε έναν αυτοτροφοδοτούμενο φαύλο κύκλο.

Το χειρότερο γύρω από αυτό είναι ότι αυτή η ψυχολογική διάθεση μπορεί να μας ακολουθεί από την παιδική ηλικία έως την ενήλικη ζωή. Ένας ενήλικος που ως παιδί βίωσε εκφοβισμό και τραύμα μπορεί να είναι επιτυχημένος στη ζωή του, όμως οι υποσυνείδητες προσαρμογές στην προηγούμενη ζωή του παραμένουν ακόμη. Θα συνεχίσει να νιώθει αδικαιολόγητο άγχος και αβεβαιότητα, ενώ η διαρκής υποτακτικότητά του θα συνεχίσει να τραβά την αρνητική προσοχή ενήλικων δυναστών.

Πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε μια πολύ σημαντική αλήθεια. Ποτέ να μην αφήνουμε τους άλλους να μας κάνουν ό,τι θέλουν, γιατί αυτό δημιουργεί τυραννικές κοινωνίες όπου η καταπίεση ευδοκιμεί ανενόχλητη. Όλοι έχουμε την ικανότητα να επιδείξουμε επιθετικότητα, πρέπει όμως να μάθουμε να διοχετεύουμε αυτόν τον θυμό με τρόπο που να εξισορροπεί τη δύναμη και να περιορίζει την αυταρχικότητα.

Επειδή κάποιος θεωρείται αποτυχημένος από την κοινωνία, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συνεχίσει να ζει ως τέτοιος. Μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτή τη στάση διαρκούς υποτακτικότητας που δημιουργήθηκε από τον εκφοβισμό, την απόρριψη και το τραύμα. Το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε είναι να αλλάξουμε τη γλώσσα του σώματός μας και να προβάλουμε μια στάση αυτοπεποίθησης - ίσια πλάτη, ώμοι τραβηγμένοι προς τα πίσω, το στήθος έξω και το κεφάλι ψηλά. Αν δείχνεις σαν νικητής, οι άνθρωποι θα σου συμπεριφέρονται καλύτερα και ο εγκέφαλός σου θα παράγει περισσότερη σεροτονίνη. Έτσι θα αναρριχηθείς στην ιεραρχία της κυριαρχίας!

Αξίζει να διευκρινίσουμε πως δεν πρόκειται απλώς και μόνο για μια αλλαγή στη φυσική στάση του σώματος, ούτε αρκεί μόνο κάτι τέτοιο. Πρέπει επίσης να είμαστε τολμηροί με μια πνευματική ή μεταφυσική έννοια. Πρέπει να λέμε αυτό που σκεφτόμαστε και να δίνουμε στους άλλους να καταλάβουν ότι έχουμε κι εμείς δικαιώματα, για τα οποία είμαστε έτοιμοι να παλέψουμε. Με αυτό τον τρόπο, θα μας πάρουν στα σοβαρά και θα μας θεωρήσουν άξιους. Έτσι, τελικά θα βρούμε χαρά και νόημα στη ζωή μας.

Β' Κανόνας: Συμπεριφέρσου στον εαυτό σου, όπως σε κάποιον που είσαι υπεύθυνος να βοηθήσεις

Τι κάνει έναν άνθρωπο να αρνείται σκόπιμα να πάρει τα αναγκαία για την επιβίωσή του φάρμακα, χωρίς να λογαριάζει τις επιπτώσεις που αυτό θα έχει στην υγεία του; Ας σκεφτούμε σοβαρά αυτή την ερώτηση. Πολλοί ασθενείς λαμβάνουν ιατρικές συνταγές τις οποίες δεν ακολουθούν· παραλείπουν τις δόσεις τους ή σταματούν εντελώς να παίρνουν τα φάρμακα. Πρόκειται για ένα πρόβλημα τόσο συχνό, που μάς ζητά να διερευνήσουμε γιατί συμπεριφερόμαστε κατ' αυτόν τον τρόπο που δείχνει απέχθεια για τον εαυτό μας;

Το περίεργο είναι ότι εάν ήταν άρρωστος ο σκύλος μας, δεν θα διστάζαμε να κάνουμε τα απαραίτητα ώστε το κατοικίδιό μας να λάβει την καλύτερη δυνατή φροντίδα. Θα το πηγαίναμε στον κτηνίατρο και θα κάναμε τα πάντα για να παίρνει τα φάρμακά του μέρα-νύχτα. Φαίνεται ότι αγαπάμε τα κατοικίδιά μας περισσότερο από τον εαυτό μας. Όμως γιατί δεν μπορούμε να είμαστε εξίσου αφοσιωμένοι στους εαυτούς μας όπως στους άλλους; Σίγουρα, πίσω απ' όλο αυτό πρέπει να υπάρχει ένα είδος ντροπής. Για να βρει κάποιος την πηγή αυτής της ντροπής, χρειάζεται να ταξιδέψει πίσω στον χρόνο, στη Βίβλο και συγκεκριμένα στο βιβλίο της Γένεσης.

Στον σημερινό κόσμο η σκέψη μας τείνει να είναι πολύ επιστημονική. Ωστόσο, οι επιστημονικές αλήθειες έχουν μια ιστορία μόνο 500 ετών. Προτού αναπτυχθεί η επιστημονική οπτική, βλέπαμε την πραγματικότητα πολύ διαφορετικά. Αυτός είναι ο λόγος που χρειάζεται να στραφούμε στη Βίβλο για να απαντήσουμε αυτό το θεμελιακό ερώτημα. Στο βιβλίο της Γένεσης έχουμε την ιστορία του Αδάμ και της Εύας στον Κήπο της Εδέμ. Όταν ο Θεός δημιούργησε τον πρώτο άνθρωπο, τον Αδάμ, του ζήτησε συγκεκριμένα να μην φάει από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Σύμφωνα με την ιστορία, στην αρχή ο Αδάμ και η Εύα δεν αισθάνονταν ντροπή, παρά το γεγονός ότι ήταν εντελώς γυμνοί.

Ένα φίδι, που συμβολίζει τον σατανά ή το πνεύμα του κακού, εμφανίστηκε στην Εύα και την έβαλε στον πειρασμό να φάει τον απαγορευμένο καρπό από το δέντρο της γνώσης του καλού και του κακού. Την ίδια στιγμή η Εύα ένιωσε ντροπή. Κατόπιν έδωσε τον καρπό στον Αδάμ. Και αυτός ένιωσε αμέσως ντροπή. Για πρώτη φορά στη ζωή τους, ο Αδάμ και η Εύα συνειδητοποίησαν ότι είναι γυμνοί και αυτό τους προκάλεσε μεγάλη ντροπή.

Η κατάσταση της γύμνιας συμβολίζει το να είναι κανείς ευάλωτος, απροστάτευτος και ανοιχτός σε κρίση. Όταν νιώθουμε ντροπή, αισθανόμαστε ότι τα ελαττώματά μας γίνονται φανερά σε όλους, και αυτό μας κάνει να αισθανόμαστε ανάξιοι. Γι' αυτό ο Αδάμ και η Εύα κρύφτηκαν στα δέντρα όταν άκουσαν τον Θεό να τους πλησιάζει. Φοβόντουσαν ότι ο Θεός θα δει τα ελαττώματά τους και θα τους κρίνει.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι οι ευάλωτοι άνθρωποι πάντοτε φοβούνται να πουν την αλήθεια και αισθάνονται ανάξιοι να περπατήσουν μαζί με τον Θεό. Όταν ο Θεός ρώτησε τον Αδάμ γιατί έφαγε από τον απαγορευμένο καρπό, εκείνος αμέσως κατηγόρησε την Εύα και τον ίδιο τον Θεό. Η Εύα κατηγόρησε το φίδι. Ο Θεός τούς εξόρισε από τον Κήπο της Εδέμ και τους καταδίκασε σε μια ζωή πόνου και σκληρής δουλειάς. Γιατί, λοιπόν, αντιμετωπίζουμε τους εαυτούς μας με τόση απέχθεια; Η αλήθεια είναι ότι βαθιά μέσα στο υποσυνείδητό μας βλέπουμε τους εαυτούς μας ως γυμνούς, ντροπιασμένους, ανάξιους, δυσαρεστημένους, φιλοκατήγορους και δειλούς απογόνους του Αδάμ. Νιώθουμε ότι δεν μας αξίζει μια καλή αντιμετώπιση και περιφρονούμε τους εαυτούς μας. Πιστεύουμε ότι ακόμη και οι σκύλοι μας αξίζουν περισσότερο από μας.

Αυτό που μας οδηγεί να κάνουμε απάνθρωπα και κακά πράγματα στον εαυτό μας είναι η επίγνωση της ντροπής μας. Τα ζώα δεν έχουν αυτή την ικανότητα. Εξαιτίας του προπατορικού αμαρτήματος του Αδάμ και της Εύας, ξέρουμε πόσο αποτροπιαστικές μπορεί να είναι οι προθέσεις και οι πράξεις μας. Αυτή η γνώση του καλού και του κακού μάς κάνει κρυφά να μισούμε τους εαυτούς μας.

Όμως υπάρχει ελπίδα!

Για να φροντίσουμε καλύτερα και να σεβαστούμε περισσότερο τους εαυτούς μας, πρέπει να ζούμε και να λέμε την Αλήθεια. Εάν αρχίσουμε να λέμε την Αλήθεια, θα ελευθερωθούμε από τα δεσμά της ντροπής και θα ξαναπερπατήσουμε μαζί με τον Θεό. Έτσι θα ξανακερδίσουμε τον αυτοσεβασμό μας και θα συμπεριφερόμαστε στους εαυτούς μας όπως συμπεριφερόμαστε σ' αυτούς που νοιαζόμαστε.

Γ΄ Κανόνας: Κάνε φιλίες με ανθρώπους που θέλουν το καλύτερο για σένα

Το κεφάλαιο ξεκινάει με μια διήγηση από τις εμπειρίες της παιδικής ηλικίας του συγγραφέα στην Αλμπέρτα του Καναδά. Αφηγείται το πώς αυτός και οι φίλοι του Κρις και Εντ πέρασαν τα εφηβικά τους χρόνια πηγαίνοντας σε διάφορα σημεία της πόλης και μεθώντας σε σπιτικά πάρτι. Εξαιτίας της επίδρασης των συνομηλίκων τους, η επίδοση σε κάθε είδους επικίνδυνη συμπεριφορά ήταν καθημερινή πρακτική. Για κάποιο λόγο, οι φίλοι του σύχναζαν διαρκώς στα χειρότερα μέρη της πόλης.

Τελικά, μας λέει, όλοι οι φίλοι του διέκοψαν το Λύκειο, ενώ αυτός άρχισε να συναναστρέφεται μια διαφορετική ομάδα μαθητών. Στο κολλέγιο συνάντησε συμφοιτητές με τους οποίους ταίριαξε. Αυτοί τον παρακίνησαν και τον ενέπνευσαν να δημιουργήσει μια καλύτερη ζωή για τον εαυτό του. Ο Peterson κατάφερε να ελευθερωθεί από το παρελθόν του.

Οι πρώην φίλοι του όμως δεν ήταν τόσο τυχεροί, ούτε θέλησαν να αλλάξουν. Ο Εντ συνέχισε να συναναστρέφεται ανθρώπους που ήταν διαρκώς μαστουρωμένοι. Ο Κρις λίγα χρόνια αργότερα αυτοκτόνησε μετά από ένα ψυχωτικό επεισόδιο που πιθανόν προκλήθηκε από κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών.

Ο Peterson μάς προσκαλεί να σκεφτούμε γιατί οι πρώην φίλοι του, ο Κρις και ο Εντ, δεν κατάφεραν να αφήσουν τις κακές παρέες τους και να βελτιώσουν τις ζωές τους. Πρόκειται για ένα φαινόμενο αρκετά συχνό στην κοινωνία. Κάποιοι επιλέγουν σταθερά να σχετίζονται με ανθρώπους και μέρη που τους πάνε προς τα κάτω αντί να τους οδηγούν προς τα πάνω.

Σύμφωνα με τον Peterson, υπάρχουν διάφοροι λόγοι που εξηγούν αυτή τη στάση μας. Ένας απ' αυτούς είναι η άρνηση να δεχτούμε την ευθύνη για τη ζωή μας. Συνεχίζουμε να επιλέγουμε φίλους που μας θυμίζουν το αρνητικό μας παρελθόν ίσως επειδή έχουμε χαμηλή εκτίμηση για τον εαυτό μας. Απλά δεν πιστεύουμε ότι αξίζουμε καλύτερους φίλους. Ο Φρόυντ ονομάζει αυτή την κατάσταση «καταναγκασμό επανάληψης»: χρησιμοποιούμε τα ίδια λαθεμένα μέσα για να δημιουργήσουμε τα ίδια λαθεμένα αποτελέσματα, στα οποία έχουμε συνηθίσει.

Ένας άλλος λόγος είναι ότι συχνά θέλουμε να αισθανθούμε σαν σωτήρες ή υπερήρωες, γι' αυτό προσπαθούμε να σώσουμε τους άλλους που μοιάζουν με θύματα. Ο Peterson μάς υπενθυμίζει ότι δεν είναι όλοι οι αποτυχημένοι θύματα. Κάποιοι άνθρωποι πήραν μια συνειδητή απόφαση να συμβιβαστούν με τα βάσανά τους και απλώς ψάχνουν τρόπους να εκμεταλλευτούν τη γενναιοδωρία των άλλων. Η προσπάθειά μας να τους σώσουμε απλώς μάς κάνει να χαμηλώνουμε το δικό μας επίπεδο.

Ο Peterson, για να αποσαφηνίσει το σκεπτικό του, μας ζητάει να φανταστούμε έναν άστατο υπάλληλο που εντάσσεται σε μια ομάδα εξαιρετικών και φιλόπονων εργατών. Ο επιστάτης πιστεύει ότι ο άστατος υπάλληλος θα μάθει από τους θαυμάσιους συναδέλφους του και έτσι θα εμπνευστεί για να βελτιώσει την εργασιακή του πρακτική.

Δυστυχώς, συμβαίνει το αντίθετο, και όλη η ομάδα καταντάει να γίνει μέτρια. Ο άστατος υπάλληλος συμπαρασύρει την ομάδα με τον κυνισμό, την αλαζονεία και τις κακές εργασιακές του συνήθειες. Τα μέλη της ομάδας συμπεραίνουν ότι δεν υπάρχει λόγος να αποδίδουν καλά, εφόσον το καινούργιο μέλος δεν επωμίζεται το βάρος που του αναλογεί. Από την εμπειρία του ο καθένας μας ξέρει ότι, στην προσπάθειά μας να βοηθήσουμε κάποιον, μπορεί τελικά να προκαλέσουμε αταξία. Είναι απλώς ευκολότερο για μας να αντιγράψουμε την κακή συμπεριφορά που μας τραβά προς τα κάτω, παρά να μιμηθούμε την καλή συμπεριφορά που μας εξυψώνει.

Έχουμε την τάση να συναναστρεφόμαστε κακούς φίλους γιατί είναι ευκολότερο. Δεν μιλάμε για τον τρόπο που αλληλοεπηρεαζόμαστε αρνητικά, αλλά όλοι στην ομάδα καταλαβαίνουμε ότι έχουμε πάρει τον κατήφορο. Κανείς δεν θέλει να αντιμετωπίσει το πραγματικό θέμα. Στη ζωή το να κινείται κανείς προς τα πάνω είναι δύσκολο. Συνεπώς, προτού παρέμβουμε για να βοηθήσουμε κάποιον, πρέπει να βεβαιωθούμε εάν ο άνθρωπος αυτός είναι πραγματικό θύμα των περιστάσεων ή έχει αρνηθεί να αναλάβει την ευθύνη της ζωής του. Μπορεί να ανακαλύψουμε ότι ορισμένοι από τους επονομαζόμενους φίλους μας απλώς μάς εκμεταλλεύονται και θέλουν να μας τραβήξουν κάτω στο δικό τους επίπεδο.

Χρειάζεται να εξετάζουμε προσεκτικά τους φίλους μας και να δούμε εάν χρησιμοποιούμε την αφοσίωση ως δικαιολογία για να σχετιζόμαστε με ανθρώπους που δεν θέλουν το καλύτερο για μας! Άλλωστε, αφοσίωση δεν σημαίνει ηλιθιότητα.

Βρείτε ανθρώπους που θα σας υποστηρίξουν στην πορεία σας προς τα πάνω, θα σας εμπνεύσουν να προοδεύσετε και θα σας θεωρήσουν υπεύθυνους όταν ξεκινήσετε να χάνετε τον στόχο σας.

Δ΄ Κανόνας: Σύγκρινε τον εαυτό σου μ' αυτό που εσύ ήσουν χθες, όχι μ' αυτό που κάποιος άλλος είναι σήμερα.

Στον σημερινό κόσμο των επτά δισεκατομμυρίων ανθρώπων, όπου όλοι είναι μεταξύ τους συνδεδεμένοι ψηφιακά, είναι δύσκολο να υποστηρίξεις ότι είσαι ο καλύτερος σε κάτι. Πάντοτε υπάρχει κάποιος στον κόσμο που είναι καλύτερος από σένα. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που υποσυνείδητα όλοι μας γνωρίζουμε.

Αυτό έχει δημιουργήσει μια κουλτούρα όπου οι νικητές έχουν πρόσβαση σε περισσότερους πόρους απ' ό,τι αυτοί που βρίσκονται στον πάτο της κλίμακας. Το αποτέλεσμα είναι διάχυτη απογοήτευση και αισθήματα αναξιότητας. Αυτή η εσωτερική κριτική μάς λέει διαρκώς ότι ποτέ δεν θα γίνουμε τόσο επιτυχημένοι όσο κάποιοι άλλοι άνθρωποι. Στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν αυτή την αρνητική ψυχολογική διάθεση, οι κοινωνικοί ψυχολόγοι εδώ και δεκαετίες μάς λένε να δημιουργούμε ψέματα για να κάνουμε τους εαυτούς μας να νιώθουν καλύτερα.

Ας δούμε αυτό το παιχνίδι της ζωής διαφορετικά και ας σταματήσουμε να ακούμε την λανθασμένη εσωτερική μας κριτική. Κάθε δραστηριότητα έχει πιθανότητες επιτυχίας ή αποτυχίας. Μπορούμε να κάνουμε κάτι καλύτερα ή χειρότερα, διαφορετικά δεν θα υπήρχε λόγος να το κάνουμε. Η εσωτερική μας κριτική όμως συνεχίζει να μας λέει ότι δεν είμαστε αρκετά καλοί. Πρέπει, λοιπόν, να βρούμε έναν τρόπο να φιμώσουμε αυτή τη φωνή.

Το πρώτο βήμα είναι να ορίσουμε εκ νέου τι εννοούμε με τους όρους επιτυχία και αποτυχία. Είμαστε μαθημένοι να πιστεύουμε ότι ισχύει είτε το ένα είτε το άλλο, και ότι δεν υπάρχει ενδιάμεσο σημείο ή άλλες εναλλακτικές. Η αλήθεια όμως είναι ότι η επιτυχία και η αποτυχία βρίσκονται σε μια συνεχή διελκυστίνδα που έχει βαθμούς και διαβαθμίσεις.

Μας ζητάει να σκεφτούμε τη ζωή όχι ως ένα παιχνίδι, αλλά ως μια σειρά από παιχνίδια. Χρειάζεται να βρούμε το παιχνίδι που ταιριάζει με τα ταλέντα και τις δυνάμεις μας και να καταπιαστούμε μ' αυτό. Γιατί να ζηλεύεις τον συνάδελφό σου που αποδίδει σταθερά στη δουλειά αλλά η γυναίκα του τον απατά; Γιατί να ζηλεύεις έναν πλούσιο διάσημο που είναι μισαλλόδοξος και αλκοολικός; Το πρόβλημα που έχουμε είναι ότι επιλέγουμε έναν τομέα της ζωής και συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους σ' αυτόν τον συγκεκριμένο τομέα. Καταλήγουμε να υπερεκτιμούμε αυτό που μας λείπει και να υποτιμούμε αυτό που έχουμε.

Αντί να προσπαθούμε να ξεπεράσουμε όλους σε όλα, θα πρέπει να εστιάσουμε στη σταδιακή καλλιέργεια των ταλέντων μας. Κάθε άτομο είναι μοναδικό με τον δικό του τρόπο, και άρα δεν χρειάζεται να συγκρίνουμε τους εαυτούς μας με άλλους. Πρέπει να μάθουμε να αναγνωρίζουμε αυτά που πρέπει να ακολουθήσουμε κι αυτά που πρέπει να αφήσουμε.

Δεδομένου ότι τα μέσα που έχουμε στη ζωή μας είναι περιορισμένα πρέπει να δώσουμε προσοχή σ' εκείνα τα πράγματα που έχουν τη μεγαλύτερη σημασία για μας. Όταν κυνηγάς όλα όσα βλέπεις, σπαταλάς την ενέργειά σου και τελικά απογοητεύεσαι, καθώς έρχεται η στιγμή που καταλαβαίνεις ότι απέτυχες να πραγματοποιήσεις τους υψηλούς στόχους σου.

Σε τελική ανάλυση, πρέπει όλοι να στοχεύουμε το υψηλότερο αγαθό και να αναζητούμε τη βελτίωση του εαυτού μας, αντί να ορίζουμε την επιτυχία με τα μέτρα του κόσμου.

Ε΄ Κανόνας: Μην αφήνεις τα παιδιά σου να κάνουν πράγματα που σε κάνουν να τα αντιπαθείς.

Το να είσαι γονιός είναι δύσκολη δουλειά. Κάθε γονιός έχει τον δικό του τρόπο να διδάσκει πειθαρχία στα παιδιά του. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες συμπεριφορές και στάσεις που κανένας γονιός δεν πρέπει ποτέ να ανέχεται. Εάν επιτρέπουμε στα παιδιά μας να αναπτύσσουν συμπεριφορές που εμείς οι ίδιοι τις μισούμε, γιατί πιστεύουμε ότι οι άλλοι άνθρωποι θα θέλουν να συναναστρέφονται τέτοια άτομα;

Οι γονείς πρέπει να αφιερώσουν χρόνο για να διδάξουν τα παιδιά τους πώς να συμπεριφέρονται, ειδικά όταν βρίσκονται σε δημόσιους χώρους, ώστε να μην γίνονται ενοχλητικά για την κοινωνία. Δίνοντας υπερβολική ελευθερία στο παιδί σου να κάνει και να λέει ό,τι θέλει, του στερείς την ευκαιρία να γίνει ένας ανεξάρτητος άνθρωπος. Υπάρχουν φορές που τα παιδιά πρέπει να ακούσουν ένα σθεναρό «ΌΧΙ», ανεξάρτητα από το πόσο τα αγαπάς.

Κάποιες φορές δεν είναι η πολλή αγάπη που πνίγει τα παιδιά αλλά η παραμέληση. Υπάρχει το παράδειγμα ενός τετράχρονου αγοριού που όλη την ημέρα δεν έτρωγε τίποτα. Η μητέρα του, που μάλιστα ήταν ψυχολόγος, δεν νοιαζόταν ούτε καν να μάθει ποιο ήταν το πρόβλημα! Το ασυνείδητο μίσος για ένα παιδί είναι κάτι που επίσης μπορεί να το μετατρέψει σε ατίθασο ή προβληματικό μέλος της κοινωνίας.

Στη σημερινή κοινωνία έχουμε την αντίληψη ότι οι γονείς είναι αυτοί που φταίνε όταν τα παιδιά συμπεριφέρονται άσχημα. Αυτή η αφελής άποψη, ότι τα παιδιά είναι αγγελούδια και δεν είναι υπεύθυνα για την κακή συμπεριφορά τους, είναι επικίνδυνη. Αυτή η άποψη παραβλέπει το γεγονός ότι κάθε άνθρωπος φέρει μέσα του ένα ποσοστό διαφθοράς. Αλλιώς, από πού προέρχεται η διαφθορά που βλέπουμε στην κοινωνία;

Είναι παράλογο να περιμένουμε ολόκληρη η κοινωνία να αναδιαρθρώσει τον εαυτό της για να ταιριάξει στη συμπεριφορά ενός ατόμου. Δεν χρειάζεται να κάνουμε κοινωνική επανάσταση για να λύσουμε τα προσωπικά προβλήματα ενός ατόμου. Ο Ρουσώ ήταν αυτός που διατύπωσε την άποψη ότι όλα τα παιδιά έχουν ένα αγνό πνεύμα, που τελικά διαφθείρεται από τις κοινωνικές δομές του πολιτισμού. Εάν όμως είναι έτσι, γιατί όταν μεγαλώνουμε γινόμαστε πιο πειθαρχημένοι και συμπεριφερόμαστε με καλύτερο τρόπο;

Επιπλέον, δεν μπορούμε να κατηγορούμε την ανθρώπινη κοινωνία ή τον πολιτισμό ως πηγή της διαφθοράς. Είναι γνωστό ότι ακόμη και οι χιμπατζήδες φτιάχνουν συμμορίες που περιπλανώνται χτυπώντας και σκοτώνοντας κάθε ξένο που δεν ανήκει στη φυλή τους.

Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά δεν θα γίνουν καλά μέλη της κοινωνίας εάν απλώς τα αφήνουμε να αποφασίζουν μόνα τους. Πρέπει να κοινωνικοποιηθούν για να ενταχθούν. Παρότι δεν είμαστε τέλειοι, η κοινωνικοποίηση δεν βλάπτει τα παιδιά όσο νομίζουμε· περισσότερο τα σωφρονίζει και τα βοηθάει να προκόψουν. Όταν τα παιδιά απαιτούν την προσοχή των γονιών τους, είναι ένα σημάδι ότι προσπαθούν να γίνουν κομμάτι της ευρύτερης κοινότητας, κάτι που είναι απολύτως αναγκαίο εάν θέλουν να συνυπάρξουν με τους άλλους.

Οι περισσότεροι μοντέρνοι γονείς θέλουν να είναι φίλοι με τα παιδιά τους, πράγμα που τους κάνει να φοβούνται να επιπλήξουν ή να τιμωρήσουν τα παιδιά τους όταν συμπεριφέρονται άσχημα. Ξεχνούμε ότι ως φίλος δεν μπορείς να καθοδηγήσεις το παιδί σου με κύρος. Εάν το παιδί σου σε μισήσει για λίγο, ας είναι. Εάν όμως δεν διδάξουμε τα παιδιά μας πώς να συμπεριφέρονται, δεν θα είναι σε θέση να αλληλεπιδρούν με την κοινωνία με εποικοδομητικό και παραγωγικό τρόπο.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα παιδιά αρνούνται να ακούσουν τους γονείς τους γιατί θέλουν να κυριαρχήσουν στη σχέση. Εάν τα αφήσουμε, δεν θα σεβαστούν ποτέ κανέναν από τους ενήλικους που συναναστρέφονται. Ακόμα κι όταν ένα παιδί κλαίει επειδή του επιβλήθηκε πειθαρχία, είναι περισσότερο από θυμό παρά από λύπη ή φόβο. Γνωρίζοντας αυτό, οι γονείς μπορούν ευκολότερα να πάρουν τον έλεγχο της κατάστασης και να επιβάλουν κατάλληλους κανόνες. Υπάρχουν πέντε αρχές για να γίνει κανείς σωστός γονιός:
  1. Η πρώτη είναι να μειώσουμε τους κανόνες που δίνουμε στα παιδιά μας, για να μην τα υπερφορτώνουμε.
  2. Η δεύτερη είναι να χρησιμοποιούμε την ελάχιστη δυνατή βία όταν επιβάλλουμε πειθαρχία σε παιδιά.
  3. Η τρίτη είναι ότι η γονεϊκή καθοδήγηση είναι πιο αποτελεσματική όταν επιτελείται από ένα ζευγάρι γονιών, παρά από έναν γονιό μόνο του.
  4. Η τέταρτη είναι να αποφεύγουμε να είμαστε αγανακτισμένοι και εκδικητικοί με τα παιδιά μας όταν συμπεριφέρονται άσχημα.
  5. Τέλος, κάθε γονιός πρέπει να καταλάβει ότι πρωταρχική του ευθύνη δεν είναι να κάνει το παιδί του ευτυχισμένο, αλλά να διασφαλίσει ότι θα γίνει από κοινωνική άποψη ένα επιθυμητό μέλος της κοινωνίας.
Στ΄ Κανόνας: Προτού επικρίνεις τον κόσμο, βάλε πρώτα το σπίτι σου σε τέλεια τάξη

Τα συναισθήματα των ανθρώπων που διαπράττουν μαζικούς φόνους απεικονίζουν πολύ παραστατικά το πώς βλέπει τη ζωή η πλειοψηφία των ανθρώπων. Εάν δούμε από κοντά τους δράστες των πυροβολισμών στο δημοτικό σχολείο Sandy Hook, στο Λύκειο του Columbine και στο θέατρο του Κολοράντο, θα παρατηρήσουμε ότι αυτοί οι δολοφόνοι ήταν όλοι άνθρωποι που απέτυχαν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα της ζωής. Ένας από τους δολοφόνους στο Columbine είχε γράψει ότι η ανθρωπότητα είναι άξια περιφρόνησης, ενώ η ζωή είναι σκληρή και άδικη. Επικρίνοντας τον κόσμο, αυτοί οι μαζικοί δολοφόνοι αποφάσισαν να γίνουν ανώτατοι δικαστές της ανθρώπινης πραγματικότητας.

Η αλήθεια είναι ότι η ζωή είναι δύσκολη, οδυνηρή και γεμάτη βάσανα. Οι άνθρωποι επιλέγουν διαφορετικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουν αυτά που φέρνει η ζωή. Κάποιοι αγνοούν τα προβλήματα· άλλοι τα θάβουν μέσα στον υπέρμετρο ηδονισμό. Μια άλλη ομάδα ανθρώπων αποφασίζει να βαδίσει μπροστά με αποφασιστικότητα, παρά τα προβλήματα. Ωστόσο, υπάρχουν κι αυτοί που επιλέγουν να καταστρέψουν τους εαυτούς τους και άλλους ως μορφή διαμαρτυρίας ενάντια στη ζωή, που τη θεωρούν κακή και χωρίς νόημα.

Ενώ είναι πολλοί οι άνθρωποι που υφίστανται μεγάλες αδικίες, έχουμε αναρωτηθεί για ποιο λόγο καταλήγουν να ανταποκρίνονται στις εμπειρίες τους με εντελώς διαφορετικούς τρόπους; Συζητάμε τις ζωές ανθρώπων όπως ο Κάιν στη Βίβλο και ο Carl Panzram[1]. Επειδή ένιωσε ότι ο Θεός τον απέρριψε, ο Κάιν επέλεξε να σκοτώσει τον αδελφό του, τον Άβελ, σε μια παραφορά ζήλειας. Ο Carl Panzram πέρασε απίστευτα βασανιστήρια και βιάστηκε σ' ένα ίδρυμα για παιδιά. Κατέληξε να γίνει διαρρήκτης, βιαστής, εμπρηστής και κατά συρροή δολοφόνος.

Ας συγκρίνουμε αυτή την πρώτη ομάδα με ανθρώπους όπως ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, ο Μαχάτμα Γκάντι και ο Βάκλαβ Χάβελ, που κατάφεραν να ξεπεράσουν τρομερά βάσανα και κακοποιήσεις και να φέρουν «τα πάνω κάτω». Όλοι ξέρουμε ότι ο κόσμος είναι διεφθαρμένος και κακός. Το πρόβλημα όμως με την επίκριση του κόσμου είναι ότι μας κάνει να αισθανόμαστε αδύναμοι να αλλάξουμε τις ζωές μας. Εάν επιτρέψουμε να ριζώσει μέσα μας μια επιθυμία για εκδίκηση, σύντομα θα αισθανθούμε την παρόρμηση να δράσουμε ενάντια στους ανθρώπους γύρω μας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η εκδίκηση, η μνησικακία, και το να κατηγορούμε τον Θεό μάς εμποδίζουν από το να έχουμε δημιουργικές σκέψεις, ώστε να κάνουμε τις ζωές μας καλύτερες. Εάν δεν αναλάβουμε την ευθύνη για τα βάσανα που αντιμετωπίζουμε, τότε σίγουρα είμαστε καταδικασμένοι σε μια ζωή δυστυχισμένη.

Μια τέτοια τοποθέτηση μας δίνει μια λύση για να ξεφύγουμε απ' αυτή τη μίζερη πραγματικότητα.

Συμπερασματικά, όλοι χρειάζεται να καθαρίσουμε τις ζωές μας. Μπορούμε να αρχίσουμε από τα μικρά. Πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε πράγματα που ξέρουμε ότι είναι λάθος. Πρέπει να αρχίσουμε να συμπεριφερόμαστε στους άλλους καλύτερα και να φροντίζουμε την υγεία μας. Πρέπει να εργαζόμαστε σκληρά και να επωφελούμαστε από κάθε ευκαιρία που παρουσιάζεται, αντί να παραπονιόμαστε για τα ελαττώματα του παγκόσμιου συστήματος. Μικρά καθημερινά πράγματα που σταδιακά θα αλλάξουν τον τρόπο που αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο σου.

Η ζωή θα συνεχίσει να είναι γεμάτη από αναπόφευκτες τραγωδίες, τουλάχιστον όμως η ψυχή σου δεν θα επιβαρύνεται από πικρία και θυμό. Εάν όλοι άφηναν την ψυχή τους να τους καθοδηγήσει, ο κόσμος δεν θα ήταν τόσο διεφθαρμένος και κακός, όσο είναι σήμερα. Πάντως, όσο εστιάζουμε στο να κατηγορούμε τον κόσμο για όλες τις τραγωδίες μας, αντί να κοιτάμε μέσα μας τα δικά μας ελαττώματα, δεν θα φτάσουμε ποτέ σε θετικά αποτελέσματα.

Ζ΄ Κανόνας: Επιδίωκε αυτό που έχει νόημα, όχι αυτό που είναι βολικό

Η ζωή είναι γεμάτη βάσανα. Αυτό είναι το μήνυμα που έδωσε ο Θεός στον Αδάμ και την Εύα όταν τους είπε ότι στο εξής θα πρέπει να δουλεύουν, να ιδρώνουν και να κάνουν θυσίες για να μπορούν να... φάνε. Άραγε αυτό σημαίνει ότι ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον μόχθο είναι να ζούμε ενστικτωδώς, να κυνηγάμε τις απολαύσεις και να κάνουμε ό,τι θέλουμε, αρκεί να μην μας πιάσουν;

Πρέπει να σκεφτούμε σοβαρά μήπως υπάρχει ένας καλύτερος τρόπος να ζούμε, πέρα από το να κυνηγάμε παροδικές απολαύσεις. Για ακόμα μια φορά αξίζει να δούμε την Βιβλική οπτική, σύμφωνα με την οποία «οι άνθρωποι απαιτείται να προσφέρουν θυσίες στον Θεό για να κερδίσουν την εύνοιά του». Το σκεπτικό είναι ότι θυσιάζοντας κάτι που έχουμε σήμερα, μπορούμε να κερδίσουμε κάτι πολύτιμο στο μέλλον! Πρακτικά, η θυσία και η δουλειά είναι το ίδιο πράγμα, ενώ και τα δύο συνεπάγονται την καθυστέρηση της ικανοποίησης.

Εδώ ανακύπτουν δύο καίρια ερωτήματα.

Το πρώτο είναι: «Τι ακριβώς πρέπει να θυσιάσουμε;». Οι μικρές θυσίες λύνουν μικρά προβλήματα, και το αντίθετο. Συνεπώς, εάν θέλουμε να εξασφαλίσουμε ένα καλύτερο μέλλον, πρέπει να είμαστε έτοιμοι να κάνουμε μεγάλες θυσίες σήμερα.

Το δεύτερο είναι: «Ποια είναι τα όρια της θυσίας, ώστε να είναι όσο γίνεται πιο αποτελεσματική;». Φέρνοντας στο νου μας τη βιβλική ιστορία του Κάιν και του Άβελ, βλέπουμε ότι δεν έχουν όλες οι θυσίες την ίδια ποιότητα. Μια θυσία για να έχει υψηλή ποιότητα, πρέπει να σου κοστίζει τόσο, που η προσφορά της να σου προκαλεί οδύνη, όπως πχ η υπέρτατη θυσία του Χριστού πάνω στον Σταυρό για την απολύτρωση της ανθρωπότητας. Αυτό το είδος της θυσίας είναι ο μόνος τρόπος να αναχαιτιστεί ο πόνος και τα μαρτύρια του κόσμου.

Βαθιά μέσα μας όλοι ξέρουμε ότι κάνοντας μεγάλες θυσίες θα ωφελήσουμε τον κόσμο πολύ περισσότερο απ' ό,τι εάν ακολουθούμε τις προσωπικές μας σκοπιμότητες. Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι από μας δεν θέλουμε να υιοθετήσουμε αυτή την προσέγγιση. Θα μπορούσαμε βέβαια να πούμε για τον Χριστό, τον Υιό του Θεού! Όμως χρησιμοποιώντας το παράδειγμα του Σωκράτη, μπορεί κάποιος να δείξει ότι ο καθένας μας μπορεί να πληρώσει την υπέρτατη τιμή για να κατορθώσει μια ζωή νοήματος και αλήθειας. Από τον Σωκράτη μαθαίνουμε ότι η απόρριψη της προσωπικής σκοπιμότητας και η συμμόρφωση της ζωής μας με τα υψηλά ιδανικά μας μπορεί να υπερνικήσει ακόμα και τον φόβο του θανάτου.

Αυτό που προκαλεί τα μαρτύριά μας είναι η αυτοσυναίσθησή μας. Αυτή μάς ωθεί προς την προσωπική σκοπιμότητα και την άμεση ικανοποίηση. Μπορούμε να αναχαιτίσουμε τα βάσανά μας επιλέγοντας να κάνουμε θυσίες. Μπορεί όμως μια τραγωδία να είναι η πρωταρχική και μοναδική πηγή των βασάνων μας; Όχι, δεν μπορεί. Το κακό είναι μεγαλύτερη πηγή βασάνων.

Το κακό ήρθε στον κόσμο μέσα από την αυτοσυναίσθηση. Προτού τα μάτια του Αδάμ και της Εύας ανοιχτούν με τη βρώση του απαγορευμένου καρπού, το κακό δεν υπήρχε. Συνεπώς, το να κάνουμε θυσίες για να αποφύγουμε τις ταλαιπωρίες, δεν είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε. Πρέπει επίσης να σκεφτούμε σοβαρά τι και πώς να θυσιάσουμε, ώστε να μειώσουμε το κακό μέσα στον κόσμο. Η μείωση του κακού δεν είναι κάτι απλό. Η μόνη λύση που λειτούργησε ποτέ είναι αυτή που δόθηκε στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού.

Ο Χριστός αντιπροσωπεύει το υψηλότερο ιδανικό της ανθρωπότητας. Όλοι θέλουμε να επιτύχουμε το υψηλότερο καλό και να δημιουργήσουμε παράδεισο επί γης, αλλά πρέπει να παλέψουμε με το κακό. Εφόσον ο Χριστός αντιστάθηκε στους τρεις πειρασμούς άμεσης ικανοποίησης, που του πρότεινε ο σατανάς, το ίδιο πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Εάν το ύψιστο αγαθό βρίσκεται στον Χριστό, τότε πρέπει «να προσλάβουμε τη φύση Του», να κάνουμε τις σωστές θυσίες και να αποφεύγουμε να κυνηγάμε πρόσκαιρες απολαύσεις. Αυτός είναι ο τρόπος να ζήσουμε μια ζωή με νόημα. Πράξε σήμερα με τρόπο που θα ωφελήσει μακροπρόθεσμα εσένα, την οικογένειά σου και όλο τον κόσμο.

Η΄ Κανόνας: Λέγε την αλήθεια ή τουλάχιστον μη λες ψέματα

Στη ζωή μπορούμε να επιλέξουμε είτε να λέμε την αλήθεια, όσο δυσάρεστη κι αν ακούγεται, είτε να πάρουμε τον εύκολο δρόμο του ψεύδους. Αυτά τα δύο μονοπάτια είναι εντελώς διαφορετικοί τρόποι ζωής.

Έχουμε την τάση να χειραγωγούμε τους ανθρώπους γύρω μας για να πάρουμε αυτό που επιθυμούμε. Κολακεύουμε, μηχανορραφούμε, χρησιμοποιούμε προπαγάνδα για να ευχαριστήσουμε τους εαυτούς μας ή τους άλλους. Υιοθετούμε αυτό που ο Σίγκμουντ Φρόυντ αποκαλούσε «ψέματα ζωής». Πρόκειται για τα ψέματα που λέμε όταν προσπαθούμε να αντικαταστήσουμε την πραγματικότητα, με σκοπό να δημιουργήσουμε ένα προκαθορισμένο αποτέλεσμα.

Για να ζήσει κανείς αυτό το ψέμα, χρειάζονται δύο προϋποθέσεις.

Η πρώτη είναι να πιστεύουμε ότι η γνώση που έχουμε τώρα αρκεί για να μας εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον. Κάτι τέτοιο όμως είναι αβάσιμο, γιατί αυτό που στοχεύουμε ίσως δεν έχει αξία ή η τωρινή μας γνώση ίσως είναι λανθασμένη.

Η δεύτερη είναι ότι εάν αφήσουμε τη ζωή να εξελιχθεί από μόνη της, θα γίνει αφόρητη. Αυτό όμως δεν ισχύει, γιατί η ζωή δεν είναι εγγενώς ανυπόφορη. Το πρόβλημα εδώ είναι ότι δημιουργούμε μια ψευδή αίσθηση της πραγματικότητας την οποία κατόπιν προσπαθούμε να πραγματώσουμε. Αυτό είναι μια μορφή αλαζονείας.

Ας μιλήσουμε για τα «ψέματα ζωής», που στηρίζονται στην αποφυγή. Οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν ότι τα αμαρτήματα διάπραξης, όπου εσκεμμένα κάνεις κάτι που ξέρεις ότι είναι κακό, είναι πολύ χειρότερα από τα αμαρτήματα παράληψης, όπου σωπαίνεις όταν συμβαίνουν κακά πράγματα, αντί να αναλαμβάνεις δράση. Φυσικά πρέπει κανείς να διαφωνεί μ' αυτή την ιδέα.

Όταν αποφεύγουμε τη σύγκρουση, όταν επιτρέπουμε στους άλλους να μας κακομεταχειρίζονται και προσπαθούμε να παραμένουμε αόρατοι, σταδιακά εξαλείφουμε κάθε νόημα από τη ζωή μας. Η αποφυγή μάς κάνει άρρωστους σκλάβους, που υποφέρουμε επειδή ποτέ δεν παίρνουμε από τη ζωή αυτό που χρειαζόμαστε. Αρνούμαστε να αποκαλύψουμε τον αληθινό εαυτό μας στους άλλους, με αποτέλεσμα να μην μαθαίνουμε τον εαυτό μας ποτέ. Αυτό οδηγεί σε μια ζωή ανολοκλήρωτη.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι τα ψέματα δεν βελτιώνουν την πραγματικότητά μας. Μπορείς να σωπάσεις σήμερα και να συμβιβαστείς με την τυραννία, εξαιτίας αυτού όμως σύντομα θα εξαναγκαστείς να κάνεις πράγματα που ποτέ σου δεν πίστεψες ότι θα μπορούσες.

Η σκόπιμη τυφλότητα είναι το χειρότερο είδος ψέματος. Αυτό συμβαίνει όταν αρνείσαι να αναγνωρίσεις το προφανές ή να παραδεχτείς ότι το σχέδιό σου περιέχει λάθη. Η σκόπιμη τυφλότητα είναι επικίνδυνη, γιατί είναι δυσδιάκριτη και εκλογικεύεται εύκολα. Όταν κάτι πάει στραβά κι εσύ αποτυγχάνεις, κατηγορείς τους πάντες και τα πάντα εκτός από τον εαυτό σου. Γίνεσαι μνησίκακος και αναζητάς τρόπους να εκδικηθείς τον κόσμο.

Τα σοβιετικά κράτη ήταν ένα παράδειγμα τού πώς οι πολίτες ηθελημένα επέλεγαν να ζουν ένα ψέμα κάθε μέρα, αρνούμενοι το γεγονός ότι η κυβέρνησή τους τούς καταπίεζε και τους υπέβαλε σε ανείπωτες ταλαιπωρίες. Με το να αποφεύγουμε την αλήθεια και να ζούμε σε άρνηση, δυνητικά γινόμαστε δράστες των χειρότερων εγκλημάτων.

Ο λογικός νους έχει την ικανότητα να εξαπατήσει και να χειραγωγήσει οποιονδήποτε, γι' αυτό δεν πρέπει να βασιζόμαστε μόνο στη λογική. Η λογική θα σου πει ότι ξέρεις ήδη τα πάντα και δεν χρειάζεται να έρθεις σε αντιπαράθεση με το εσωτερικό σου είναι. Η λογική θα σε πείσει ότι οι θεωρίες σου είναι απόλυτες αλήθειες και ότι πρέπει να εμπιστεύεσαι αυτό που γνωρίζεις. Αυτός ακριβώς είναι ο πειρασμός που κατέλαβε τον Εωσφόρο λίγο πριν επαναστατήσει ενάντια στον Θεό. Η λογική γεννά τον ολοκληρωτισμό, και ο ολοκληρωτισμός θα σου υποσχεθεί μια Ουτοπία που δεν θα υλοποιηθεί ποτέ. Οι ολοκληρωτικοί άνθρωποι δεν θα πάψουν ποτέ να αμφιβάλουν ότι οι σκοποί τους έχουν ψεγάδια. Η φιλοδοξία τους γίνεται ο Θεός τους.

Η μόνη ελπίδα μας είναι να θέλουμε να μάθουμε απ' αυτό που δεν γνωρίζουμε. Πρέπει να σταματήσουμε να ψευδόμαστε και να παραδεχτούμε ότι δεν γνωρίζουμε ολόκληρη την αλήθεια. Πρέπει να βάλουμε στόχους που θα μας βοηθήσουν να αναπτύξουμε τον χαρακτήρα και την ακεραιότητα μας, αντί να προσπαθούμε να μεθοδεύσουμε την ανέλιξη μας στην εξουσία, το χρήμα και την κοινωνική κλίμακα. Όταν έλθουν οι αντιξοότητες, το μόνο πράγμα που θα σε βοηθήσει να αντεπεξέλθεις είναι ο χαρακτήρας σου.

Όταν είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, αναζητούμε πληροφορίες που επιτρέπουν στον στόχο μας να μεταμορφωθεί. Η αλήθεια τρέφει την ψυχή και μάς αποτρέπει από το να γίνουμε εκδικητικοί άνθρωποι που διαρκώς κατηγορούν τον κόσμο. Εάν λέγαμε μόνο την αλήθεια, με κάθε κόστος, ο κόσμος θα ήταν ένας Παράδεισος.

Θ΄ Κανόνας: Σκέψου ότι ο άνθρωπος που ακούς ίσως ξέρει κάτι που δεν ξέρεις

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε οτι υπάρχει διάκριση ανάμεσα στην ψυχοθεραπεία και τις συμβουλές! Όταν κάποιος σου δίνει συμβουλές για μια περίπλοκη κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι, κάποιες φορές μπορεί απλά να ψάχνει έναν τρόπο να σου κλείσει το στόμα και να προχωρήσει σε πιο ενδιαφέροντα θέματα! Η ψυχοθεραπεία, από την άλλη, είναι μια πραγματική συζήτηση όπου και οι δύο συνομιλητές ακούν και μιλούν ο ένας στον άλλον και καταστρώνουν στρατηγικές για την επίλυση των προβλημάτων.

Το να μιλάμε είναι ένας τρόπος να ενεργοποιήσουμε τις διαδικασίες της σκέψης μας. Οι περισσότεροι από μας σπάνια σκεφτόμαστε ή ακούμε. Αυτό που αποκαλούμε σκέψη, στην πραγματικότητα είναι αυτοκριτική. Για να εμπλακούμε σε μια γνήσια διαδικασία σκέψης, πρέπει να δημιουργήσουμε στο μυαλό μας έναν διάλογο ανάμεσα σε δύο πρόσωπα. Πρέπει να υπάρχει ένας ομιλητής κι ένας ακροατής που έχουν διαφορετικές απόψεις. Αυτή η εσωτερική αντίθεση είναι αυτό που μας κάνει καλούς ακροατές.

O Φρόυντ δεν έστρεφε το πρόσωπό του προς τους ασθενείς του για να αποφύγει να τους επηρεάσει με τις εκφράσεις του προσώπου του. Όμως, καλός ψυχοθεραπευτής, είναι αυτός που δημιουργεί προσωπική σχέση με τους ανθρώπους. Η φροϋδική προσέγγιση δημιουργεί απόσταση και ο ασθενής καταλήγει να λαμβάνει μόνο συμβουλές. Η προσωπική προσέγγιση, από την άλλη, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα όπου ο θεραπευτής και ο ασθενής ακούν ο ένας τον άλλον. Μάς συμβουλεύει να μάθουμε να ακούμε με λεπτότητα, πράγμα που ορισμένες φορές σημαίνει να ανταποκρινόμαστε με εκφράσεις του προσώπου, παρά με λόγια.

Το πρόβλημα που έχουμε σήμερα είναι ότι οι περισσότεροι από μας δεν έχουμε αρκετό θάρρος να ακούσουμε αυτό που λένε οι άλλοι. Αντ' αυτού, προτιμάμε να αξιολογούμε τα λόγια τους. Ο καλύτερος τρόπος να γίνεις καλός ακροατής είναι, προτού εκφράσεις την άποψή σου, να συνοψίσεις αυτά που έχει πει ο άλλος. Εάν ο άλλος συμφωνεί με τη σύνοψή σου, τότε διατύπωσε τη γνώμη σου. Αυτό είναι πολύ χρήσιμο, αφού έτσι αποκτάς μια αυθεντική κατανόηση των όσων έχει πει ο άλλος. Επίσης, αυτό τον βοηθά να θυμηθεί και να εμπεδώσει τα ουσιαστικά στοιχεία των λόγων του, κάνοντας έτσι τη συζήτηση καλύτερη. Τέλος, σε αποτρέπει από το να διατυπώσεις ασθενή, υπεραπλουστευτικά ή διαστρεβλωμένα επιχειρήματα που θα πληγώσουν τη θέση του άλλου.

Η προσεκτική ακρόαση δίνει στον ομιλητή τον χρόνο να διατυπώσει τις ιδέες του και να περιγράψει την ουσία της σκέψης του. Ακούγοντας, χωρίς να εκφράζεις πρόωρες κρίσεις, επιτρέπεις στους ανθρώπους να ανοιχτούν και να σου πουν με ειλικρίνεια τη δική τους οπτική για τα πράγματα. Αυτό είναι που κάνει τις συζητήσεις ενδιαφέρουσες. Κάθε φορά που βρίσκουμε μια συζήτηση βαρετή, είναι επειδή δεν ακούμε αληθινά.

Η ομιλία αποτελεί κομμάτι της σκέψης, αλλά όχι πάντοτε. Υπάρχουν κάποιες συζητήσεις όπου οι άνθρωποι κάνουν ευφυείς ελιγμούς προκειμένου να καταλάβουν μια θέση στην ιεραρχία της κυριαρχίας. Κάποιος λέει κάτι ενδιαφέρον και ο άλλος προσπαθεί να το ξεπεράσει. Ένα άλλο παράδειγμα είναι όταν δύο άνθρωποι συζητούν, αλλά δεν ακούν ο ένας τον άλλον. Όταν είναι η σειρά σου να μιλήσεις, λες κάτι εντελώς εκτός θέματος και η συζήτηση σταματά απότομα.

Υπάρχουν και συζητήσεις στις οποίες ένα άτομο εστιάζει στο να νικήσει στην αντιπαράθεση επιχειρημάτων, παρά να είναι δίκαιος. Αυτό συμβαίνει όταν γελοιοποιείς τις ιδέες των άλλων, παραθέτεις επιλεκτικές αποδείξεις και προσπαθείς να εντυπωσιάσεις τους υποστηρικτές σου. Τέτοιες είναι οι πολιτικές και οι οικονομικές συζητήσεις.

Η συζήτηση που περιέχει γνήσια ακρόαση είναι η συζήτηση στην οποία όλοι ακούν, αλλά μόνο ένα άτομο μιλάει κάθε φορά. Πρέπει να εστιάζουμε στο να μαθαίνουμε από τους άλλους, αντί να δικαιολογούμε τις σταθερές θέσεις μας. Οι συζητήσεις γνήσιας ακρόασης μάς επιτρέπουν να αποσυμφορήσουμε και να οργανώσουμε το μυαλό μας. Εν τέλει, η ικανότητα να ακούμε θα μεταμορφώσει τη ζωή μας.

Ι΄ Κανόνας: Να είσαι ακριβής στα λόγια σου

Ο κόσμος γύρω μας είναι ένα περίπλοκο σύστημα αλληλοσυνδεόμενων αντικειμένων. Έχουμε την τάση να μετατρέπουμε αυτή την πολυπλοκότητα σε απλούστερες πληροφορίες που εξυπηρετούν τους σκοπούς μας. Είναι ο μόνος τρόπος για να κατανοήσουμε τον κόσμο.

Αντί να βλέπουμε μια οντότητα, αντιλαμβανόμαστε το άμεσο νόημά της. Οι όροφοι δεν είναι απλώς όροφοι· είναι επιφάνειες για να περπατάμε πάνω τους. Οι καρέκλες είναι για να καθόμαστε. Οι πέτρες για να τις πετάμε. Όταν μιλάμε με ανθρώπους, δεν βλέπουμε κύτταρα και μόρια· βλέπουμε εκφράσεις του προσώπου που δημιουργούν συμπάθεια. Στην ουσία, εστιάζουμε μόνο στα χαρακτηριστικά που μας βοηθούν να σχεδιάσουμε τις ζωές μας και να επιτύχουμε τους στόχους μας. Και όλα αυτά θεωρούνται μέσα σ' ένα στενό παράθυρο χρόνου. Αν προσπαθούσαμε να αντιληφθούμε όλα τα μεμονωμένα αντικείμενα μέσα στην προοπτική του χθες και του αύριο, αντί στο άμεσο παρόν, θα τρελαινόμασταν.

Πρέπει να αντιληφθούμε τη λειτουργική χρησιμότητα των πραγμάτων γύρω μας, έτσι ώστε η ζωή να γίνει για μας πιο απλή να την κατανοήσουμε. Εάν δεν γίνουμε ακριβείς στους στόχους μας, θα κατακλυστούμε από την περίπλοκη φύση του κόσμου μας. Με το χάος που υπάρχει στον αλληλοσυνδεόμενο κόσμο μας, το να βγάλει κανείς νόημα απ' όλο όσα συμβαίνουν μπορεί να γίνει κάτι το εξαιρετικά δύσκολο.

Όταν οδηγείς ένα αυτοκίνητο, στην πραγματικότητα δεν αντιλαμβάνεσαι πώς δουλεύουν όλα τα μεμονωμένα μέρη του ή και ολόκληρο το αυτοκίνητο. Το μόνο που σε ενδιαφέρει είναι να σε πάει από ένα μέρος σε κάποιο άλλο. Μόνο όταν το αυτοκίνητό σου ξαφνικά σταματήσει, αρχίζεις να σκέφτεσαι πόσο περίπλοκο είναι το όλο σύστημα. Τότε αποκαλύπτεται η ανεπάρκειά σου.

Μόνο όταν συμβαίνει μια κρίση ή μια βλάβη, συνειδητοποιούμε πόσο περιορισμένη είναι η αντίληψη και η κατανόησή μας. Όταν αποτυγχάνουμε να προσδιορίσουμε τα πράγματα με ακρίβεια, επέρχεται χάος και αλλάζει όλα όσα νομίζαμε ότι ξέραμε. Η απερισκεψία και η άγνοιά μας έρχονται στο φως, και αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε από τι μας προστάτευε η ακρίβεια.

Ας δούμε το παράδειγμα μιας πιστής συζύγου, η οποία μαθαίνει ότι ο σκληρά εργαζόμενος, αξιόπιστος και τρυφερός άντρας της, τις ατέλειωτες ώρες που δήθεν εργάζεται, βλέπει μια άλλη γυναίκα. Είναι σαφές πως η αντίληψη της γυναίκας για τον άντρα της καταστρέφεται στη στιγμή και η γυναίκα αρχίζει να αμφιβάλει για όλα στη ζωή της. Το χάος γενικά εμφανίζεται όταν αρνούμαστε να επικοινωνήσουμε με ακριβή τρόπο. Φοβόμαστε να παραδεχτούμε τα τρομερά συναισθήματα που τρέφουμε στην ψυχή μας, γι' αυτό σπρώχνουμε πράγματα κάτω από το χαλί. Με τον καιρό όμως, κάθε συζήτηση που δεν έγινε, συσσωρεύεται και παράγει δυσαρέσκεια και πικρία. Ακόμα κι όταν βλέπουμε τα προβλήματα να έρχονται, πείθουμε τους εαυτούς μας ότι η ειρήνη είναι η καλύτερη λύση. Έτσι, παραμένουμε σιωπηλοί και αποφεύγουμε να αναλάβουμε τις ευθύνες μας.

Όταν αρνούμαστε να αντιμετωπίσουμε τα μικρά ζητήματα, τους επιτρέπουμε να μεγαλώσουν και να καταπιούν την τακτοποιημένη ζωή μας. Έτσι καταλήγουμε σε ταλαιπωρίες και σύγχυση. Η λύση είναι να βρίσκεις και να χρησιμοποιείς ακριβείς λέξεις όταν επικοινωνείς με τους άλλους. Απαιτείται θάρρος και ειλικρίνεια για να διασφαλίσουμε ότι η πραγματικότητά μας θα διατηρήσει την απλή και σαφώς προσδιορισμένη τάξη της.

Κάθε δύσκολη συζήτηση πρέπει να αποσαφηνίζεται, ώστε το θέμα της να γίνεται συγκεκριμένο για εκείνη την ιδιαίτερη χρονική στιγμή. Τα ζευγάρια συνήθως σταματούν να επικοινωνούν γιατί τα επιχειρήματά τους απομακρύνονται από το συγκεκριμένο πρόβλημα στο παρόν και μετατίθενται σε παρελθοντικές και μελλοντικές παραβάσεις. Τα μυαλά μας δεν μπορούν να διαχειριστούν μια συζήτηση που καλύπτει όλα όσα έχουμε κάνει ή πρόκειται να κάνουμε. Για να μπορέσουμε να επικοινωνήσουμε το μήνυμά μας, πρέπει να εστιάζουμε σε συγκεκριμένα πράγματα και να χρησιμοποιούμε ακριβές λεξιλόγιο.

Όταν δίνουμε προσοχή στις λέξεις που χρησιμοποιούμε, θα ανακαλύψουμε ότι κάποιες φορές κάνουμε λάθος, και ότι εμείς χρειάζεται να αλλάξουμε τις αντιλήψεις μας. Μόλις διορθώσουμε τα λάθη μας, θα προσθέσουμε νόημα στη ζωή μας και θα κινηθούμε προς έναν καθορισμένο προορισμό.

ΙΑ΄ Κανόνας: Μην ενοχλείς τα παιδιά όταν κάνουν σκεϊτμπόρντινγκ.

Οι άνθρωποι επιθυμούν ένα ορισμένο επίπεδο ρίσκου στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Για να τονιστεί αυτή η πραγματικότητα ας σκεφτούμε για παράδειγμα τις ασφαλείς παιδικές χαρές. Εάν κάτι είναι πολύ ασφαλές ή απαγορεύεται... το σκεϊτμπόρντιγκ, τα παιδιά βρίσκουν κάτι άλλο επικίνδυνο να κάνουν. Φαίνεται ότι μας αρέσει να ζούμε επικίνδυνα - για κάποιους βέβαια αυτό ισχύει περισσότερο απ' ό,τι για άλλους. Χωρίς το αίσθημα της διέγερσης που δημιουργεί ο κίνδυνος, γινόμαστε βαριεστημένα και αδιάφορα πλάσματα. Όταν νιώθουμε υπερπροστατευμένοι, είμαστε απροετοίμαστοι για την αιφνίδια εμφάνιση του κινδύνου.

Το ανθρώπινο πνεύμα αναπτύσσεται μέσα στον κίνδυνο. Οποιοσδήποτε προσπαθεί να καθιερώσει πολλούς κανόνες, με το σκεπτικό της «προστασίας» των ανθρώπων από επικίνδυνες δραστηριότητες, θεωρείται κακός και απάνθρωπος. Εξετάζοντας τις συνέπειες μιας πράξης, μπορούμε να συμπεράνουμε τα κίνητρα του ανθρώπου που τη διέπραξε. Αυτοί που υποστήριζαν τον σοσιαλισμό δεν το έκαναν επειδή αγαπούσαν τους φτωχούς. Απλώς μισούσαν τους πλούσιους. Έτσι εξηγείται το γεγονός ότι στα σοσιαλιστικά καθεστώτα αυτοί που υπέφεραν περισσότερο ήταν οι φτωχοί.

Κάποια από τα μεγάλα επιτεύγματα της εποχής μας θα θεωρούνταν αδύνατα και πολύ επικίνδυνα 50 χρόνια πριν. Τα ρεκόρ που έχουν κατακτηθεί στον αθλητισμό καθώς και η δημιουργία των ακραίων αθλημάτων (extreme sports) δείχνουν ότι ο άνθρωπος δεν έχει όρια. Ωστόσο, υπάρχουν κι αυτοί που έχουν επιλέξει να βλέπουν την ανθρωπότητα ως μια κηλίδα που πρέπει να εξαλειφθεί από τον πλανήτη. Πιστεύουν ότι έχουμε μολύνει και ρυπάνει τη Γη. Υπάρχει η άποψη πως αυτό το πρότυπο έχει επηρεάσει την ψυχική υγεία των αγοριών, καθώς το αρσενικό φύλο έχει κατηγορηθεί για πράγματα όπως η κουλτούρα των βιασμών και η λεηλασία του πλανήτη. Αυτό έχει οδηγήσει σε τρομακτικές συνέπειες.

Τα αγόρια στον σημερινό κόσμο υποφέρουν. Τα αγόρια από τη φύση τους είναι πιο ανταγωνιστικά, πιο τολμηρά και λιγότερο ευχάριστα από τα κορίτσια. Στα κορίτσια επιτρέπεται να ανταγωνίζονται άλλα κορίτσια ή αγόρια, κι εάν χάσουν από τα αγόρια, αυτό δεν έχει κάποια σημασία. Τα αγόρια όμως που παίζουν κοριτσίστικα παιχνίδια ή ανταγωνίζονται κορίτσια αποδοκιμάζονται. Εάν το αγόρι κερδίσει, είναι άδικος. Εάν χάσει από κορίτσι, είναι αδύναμος. Αυτό αναγκάζει τα αγόρια να εμπλέκονται σε καθαρώς αντρικές δραστηριότητες, στις οποίες οφείλουν να αμφισβητούν την εξουσία και να παλεύουν για τη θέση τους.

Οι στατιστικές δείχνουν ότι ο αριθμός των κοριτσιών που φοιτούν σε πανεπιστήμια αυξάνεται γρηγορότερα απ' αυτόν των αγοριών. Υπάρχουν κάποιες προβλέψεις πως θα υπάρξει μια εποχή που οι γυναίκες θα είναι η πλειοψηφία στα περισσότερα πανεπιστημιακά τμήματα, ενώ ο αριθμός των ανδρών θα πέσει ακόμη περισσότερο. Αυτό είναι ένα κακό νέο και για τους άνδρες και για τις γυναίκες. Οι γυναίκες επιθυμούν να σχετίζονται και να παντρεύονται άνδρες που βρίσκονται σε ίσο ή ανώτερο μορφωτικό ή οικονομικό επίπεδο. Εφόσον όλο και λιγότεροι άνδρες αποκτούν πανεπιστημιακή εκπαίδευση και όλο και περισσότεροι είναι άνεργοι, οι γυναίκες απογοητεύονται. Αίφνης, ο γάμος τείνει να γίνει προνόμιο των πλουσίων.

Μέρος του προβλήματος είναι η πολιτική ορθότητα (political correctness) στα πανεπιστήμια. Εκεί οι άνδρες παρουσιάζονται ως αυτουργοί ενός καταπιεστικού συστήματος που αποσκοπεί στον αποκλεισμό των γυναικών. Ωστόσο, ξεχνάμε ότι οι άνδρες, σ' ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, έχουν παίξει σημαντικότατο ρόλο στην ανακούφιση των γυναικών από τις ταλαιπωρίες της ζωής τους, χωρίς να έχουν ως κίνητρο κάποιο προσωπικό όφελος. Ανακαλύψεις όπως το χλωροφόρμιο για τον τοκετό ή τα φτηνά ταμπόν είναι μόνο δύο παραδείγματα της αφοσίωσης των ανδρών στις ανάγκες των γυναικών.

Η προσπάθεια να ενταχθούν τα αγόρια στην κοινωνία αποκτώντας συμπεριφορά περισσότερο κοριτσίστικη έχει τρομακτικές συνέπειες και για τα δύο φύλα. Μπορεί η κοινωνία να δίνει την εντύπωση ότι η επιθετική, ανταγωνιστική και ριψοκίνδυνη φύση του άνδρα είναι η αιτία όλων των προβλημάτων, η αλήθεια όμως είναι ότι οι γυναίκες θέλουν άνδρες ανεξάρτητους, σκληρούς και σταθερούς. Όταν οι άνδρες πιέζονται να γίνουν μαλακοί και ακίνδυνοι, παρεκκλίνουν προς τα άκρα. Οι αδύναμοι άνδρες είναι ικανότεροι από τους σκληρούς στο να διαπράξουν αποτρόπαια εγκλήματα. Καταλήγοντας αξίζει να πούμε πως πρέπει να επιτρέψουμε στα αγόρια να περάσουν μέσα από τη διαδικασία του να γίνουν άνδρες. Μπορεί αυτό να συνεπάγεται πολλά επιθετικά παιχνίδια και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, αλλά αυτές οι επικίνδυνες πράξεις είναι που τελικά κάνουν τους άνδρες δυνατούς.

ΙΒ΄ Κανόνας: Χάιδεψε μια γάτα που συναντάς στο δρόμο

Όλες οι παγκόσμιες θρησκείες πιστεύουν ότι ο πόνος είναι ουσιώδες στοιχείο της ζωής. Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που συμβαίνουν καθημερινά στους ανθρώπους και τους προκαλούν τεράστιο πόνο και ταλαιπωρία. Για παράδειγμα κάποιου τα παιδιά αρρώστησαν σοβαρά σε μικρή ηλικία. Σκέφτηκε τότε πόσο περιορισμένοι και ευάλωτοι είμαστε ως άνθρωποι, με ασθένειες και τραγωδίες να μας περιμένουν σε κάθε σημείο της ζωής μας.

Κάποιες φορές δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε γιατί ο Θεός, ο δημιουργός αυτού του κόσμου, επιτρέπει την ύπαρξη τόσου πόνου. Κάτι τέτοιες στιγμές ίσως κάποιος να ευχόταν να μπορούσε να κάνει το παιδί του άνθρωπο ικανό να αντισταθεί σε κάθε πόνο! Κάτι τέτοιο όμως, δυστυχώς θα μετέτρεπε το παιδί σε «ρομπότ».

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η ενδυνάμωση του εαυτού μας ενάντια σε κάθε πόνο μπορεί ενδεχομένως να μας απαλλάσσει από τους περιορισμούς μας, τελικά όμως μας οδηγεί να χάσουμε αυτό που μας κάνει ανθρώπινους. Όταν παύουμε να είμαστε εύθραυστα πλάσματα, παύουμε επίσης να είμαστε αξιαγάπητοι και στοργικοί.

Κάθε φορά που βιώνουμε μια τραγωδία, αναρωτιόμαστε γιατί έπρεπε να τύχει σε μας. Όμως αυτή μας η ευαλωτότητα μάς βοηθά να αναπτυχθούμε. Εάν ξαφνικά είχαμε όλα όσα χρειαζόμαστε, η ιστορία της ζωής θα έπαυε να υπάρχει. Δεν θα υπήρχε καμία πλοκή και η ζωή θα γινόταν πολύ βαρετή.

Ας δούμε το παράδειγμα ενός υπερήρωα των κόμικς, του Σούπερμαν. Αρχικά είχε ορισμένες δυνάμεις. Μετά από δεκαετίες, οι συγγραφείς τού έδωσαν κι άλλες δυνάμεις, που τον έκαναν άτρωτο. Ξαφνικά η πλοκή των ιστοριών του Σούπερμαν έγινε βαρετή, γιατί τίποτε δεν μπορούσε να τον βλάψει. Για να ξανακάνουν τον Σούπερμαν ελκυστικό στο κοινό, χρειάστηκε να εισαγάγουν τον Κρυπτονίτη[2].

Μας αρέσει να ακούμε ιστορίες με ανθρώπους που αντιμετώπισαν μεγάλες δυσκολίες αλλά τις υπερνίκησαν και βελτίωσαν την ζωή τους. Χωρίς ευάλωτα σημεία, δεν θα είχαμε κάποιο λόγο για να αγωνιστούμε, κάτι να υπερασπιστούμε ή να αντιπαλέψουμε. Οι ζωές μας θα ήταν στατικές, χωρίς αυθεντική ανάπτυξη. Μόνο πλάσματα που έχουν περιορισμούς μπορούν να γίνουν κάτι καλύτερο απ' αυτό που είναι σήμερα.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι πρέπει να δεχόμαστε περιττό πόνο. Ωστόσο, η απάρνηση της ζωής και της ανθρωπότητας ως σύνολο δεν είναι η απάντηση. Αυτοί που επιλέγουν την αυτοκτονία ή τη μαζική δολοφονία, μόνο και μόνο επειδή δεν συμφωνούν με τον πόνο που βλέπουν στον σημερινό κόσμο, απλώς κάνουν μια τρομακτική κατάσταση ακόμη χειρότερη. Με το να μισούμε τη ζωή και τον πόνο που αυτή φέρνει, διαιωνίζουμε το κακό που προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε. Όμως, παρά τα δεινά της ύπαρξής μας, ποια άλλη εναλλακτική έχουμε;

Αυτή η ερώτηση δεν μπορεί να απαντηθεί με τη σκέψη. Εάν η σκέψη μπορούσε να δώσει μια απάντηση, τότε τα μεγάλα μυαλά της ιστορίας θα είχαν βρει έως τώρα μια απάντηση για τον ανθρώπινο πόνο. Όταν κάτι αβάσταχτο συμβαίνει, όλες οι διανοητικές μας ικανότητες αποδεικνύονται άχρηστες. Όταν τα πράγματα γίνονται δύσκολα, αυτό μάς λέει ότι, αυτό που χρειάζεται να κάνουμε είναι να διακρίνουμε, όχι να σκεφτόμαστε.

Όταν βιώνουμε οδυνηρές εμπειρίες, πρέπει να διακρίνουμε το καλό στους ανθρώπους και τις καταστάσεις γύρω μας. Όταν δύο άνθρωποι είναι ερωτευμένοι, δεν αγαπιούνται παρά τους περιορισμούς τους, αλλά εξαιτίας αυτών. Βέβαια, μπορείς να δουλέψεις κάποιες από τις αδυναμίες σου, αλλά πρέπει να δεχτείς ότι κάποια πράγματα δεν μπορούν να βελτιωθούν πέρα από κάποιο σημείο.

Καλό λοιπόν θα είναι να περνάμε χρόνο μιλώντας και σκεπτόμενοι, πώς θα διαχειριστούμε την κρίση κάθε μέρα. Πρέπει να φτιάξουμε ένα μελλοντικό σχέδιο για το πώς θα περιορίσουμε τις συνέπειες της κρίσης. Για να μην παλέψουμε πολύ σκληρά και τελικά εξαντληθούμε, πρέπει να δούμε την κατάσταση ως πόλεμο και όχι ως μία μάχη. Τέλος, πρέπει να έχουμε πίστη στον Θεό και να εστιάζουμε στη βελτίωση των πραγμάτων που μπορούμε να ελέγξουμε.

Παρά τις αδυναμίες μας, οι άνθρωποι είμαστε ανθεκτικοί και ικανοί να επιβιώνουμε από τον πόνο και την απώλεια που φέρνει η ζωή. Ο μόνος τρόπος να αντέξουμε είναι να πιστεύουμε ότι η ζωή τελικά είναι κάτι καλό. Πρέπει να διακρίνουμε τις μικρές ευκαιρίες για ευτυχία που φέρνει η ζωή στον δρόμο μας κάθε μέρα, ανεξάρτητα από το πόσο άσχημα είναι τα πράγματα. Έστω για λίγες στιγμές, θυμόμαστε ότι η ζωή είναι μια θαυμάσια εμπειρία, παρά τον πόνο που υπάρχει.

~~~

[1] Carl Panzram (1892-1930): Κατά συρροή δολοφόνος, βιαστής, εμπρηστής, διαρρήκτης. Εκτελέστηκε το 1930.

[2] Η μεγαλύτερη αδυναμία του Superman είναι ο Κρυπτονίτης (Kryptonite), ένα ραδιενεργό μέταλλο που προέρχεται από τα συντρίμμια του πλανήτη Krypton. [ΣτΜ]