wolf sheep
© America Out Loud
Η κοινωνία μας διοικείται από παράφρων άτομα για παράφρων σκοπούς. Νομίζω ότι μας διοικούν μανιακοί με μανιακές βλέψεις και νομίζω ότι, και μόνο που το εκφράζω αυτό, διατρέχω τον κίνδυνο να με κλείσουν σε ψυχιατρείο. Και αυτό είναι το παράλογο της όλης υπόθεσης.

- John Lennon (1940-1980), βρετανός τραγουδιστής και συνθέτης
Ο Lennon και άλλοι πολλοί, εξωτερικεύουν την προφανή παράνοια που αναβλύζει μέσα μας. «Ο κόσμος έχει τρελαθεί!» Τις περισσότερες φορές παραμερίζουμε αυτή τη φωνή, ικανοποιημένοι να βλέπουμε τον κόσμο όπως μας υπαγορεύουν άλλοι. Ποιοι είναι όμως αυτοί οι άλλοι και τι θέλουν;

Ο όρος ψυχοπαθής είναι συχνά παρεξηγημένος, κυρίως χάρη σε απεικονίσεις αρρώστων, διεστραμμένων και βίαιων ψυχωτικών χαρακτήρων στα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης. Αυτό έχει οδηγήσει, μέσω κοινής άγνοιας, στη διαδεδομένη πεποίθηση ότι ο ψυχοπαθής δεν έχει καμιά χρήση, ρόλο ή θέση στην ανοιχτή κοινωνία. Ένα άμεσο ξεφόρτωμα που επιτρέπει σε μας, την προφανή πλειοψηφία με σώας τας φρένας, να κάνουμε στην άκρη τους χειρότερους φόβους μας.

Οποιαδήποτε αντίληψη ότι ο ψυχοπαθής δεν είναι ικανός να λειτουργήσει στα πλαίσια μιας ανοιχτής κοινωνίας είναι εσφαλμένη - σύμφωνα με την M.E. Τόμας1, μια αυτό-ομολογημένης κοινωνιοπαθή. Το ερώτημα δεν έγκειται στην ικανότητα λειτουργίας αλλά στην ιδιότητα ή τη μορφή που παίρνει αυτή η λειτουργία. Όπως αναφέρει η Τόμας, οι ψυχοπαθείς και οι κοινωνιοπαθείς έχουν κοινό ένα αλληλένδετο κλινικό ιστορικό. Και οι δυο μπορούν να λειτουργήσουν μια χαρά σε μια κοινωνία, απλά το πράττουν πολύ διαφορετικά. Και παρόλο που μας μένει να μαντέψουμε υπό ποια μάσκα θα λειτουργήσουν, στις περισσότερες κοινωνικές περιστάσεις διαπρέπουν.

Νικά o Ανταγωνισμός

Ο Jean-Baptiste de Lamarck ήταν ένας γάλλος βιολόγος που είχε ταχθεί υπέρ μιας εξελικτικής θεωρίας την οποία απόρριπτε το κατεστημένο της εποχής του. Το κυριότερο έργο του Lamarck δημοσιεύτηκε τη χρονιά που γεννήθηκε ο Δαρβίνος - ο οποίος θα εκτόπιζε την θεωρία του Lamarck 50 χρόνια αργότερα. Στο έργο του Lamarck, αντί για το δαρβινικό ανταγωνισμό, η συνεργασία επικρατούσε ως κινητήριος μηχανισμός της εξελικτικής διαδικασίας.

Σύμφωνα με τους συγγραφείς G. Greenberg και M.M. Haraway2, η θεωρία του Δαρβίνου προωθούσε την έκφραση και την διατήρηση μιας βικτωριανής κοινωνίας συνδεδεμένη με την ελεύθερη αγορά, τις καπιταλιστικές και ιμπεριαλιστικές αξίες. Το δαρβινικό μοντέλο υποστήριζε ένα κώδικα πρακτικής ανελέητου ανταγωνισμού και σκληρής ζωής. Ήταν ο επιστημονικός αποχαιρετισμός του φυσικού κόσμου εκφωνούμενος σε ένα βάναυσο, κρύο και άκαρδο τοπίο. Αναμφισβήτητα το τέλειο περιβάλλον για τους επίδοξους σύγχρονους ψυχοπαθείς, και την επικρατούσα νοοτροπία που ο ποιητής Τέννυσον περιέγραψε ως φύση, κατακόκκινη στα νύχια και στα δόντια.

Φίδια & Σκάλες

Αν και η καθοριστική διάγνωσης της ψυχοπάθειας σε ατομικό επίπεδο παραμένει γκρίζος τομέας, έχουν γίνει προσπάθειες να κατηγοριοποιηθούν ψυχολογικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν τις ψυχοπαθείς προσωπικότητες. Η πιο γνωστή είναι η διαγνωστική λίστα που επινόησε ο καταξιωμένος καναδός ψυχολόγος Ρόμπερτ Χέιρ, που χρησιμοποιείται για να καθορίσει μια κατηγορηματική διάγνωση της κλινικής ψυχοπάθειας, ή στην καλύτερη περίπτωση, μια βαθμολογία κατηγορίας.

Σύμφωνα με τη λίστα του Χέιρ, οι ψυχοπαθείς εκδηλώνουν επιφανειακή γοητεία, αχαλίνωτη ματαιοδοξία, και χρησιμοποιούν παθολογικά ψέματα και προμελετημένη πανουργία για να αιχμαλωτίσουν τα θύματα τους. Συχνά είναι παρορμητικοί και ανεύθυνοι, και εμφανίζουν έλλειψη ενσυναίσθησης, μαζί με μια αμετανόητη έλλειψη ενοχής. Αυτά και άλλα γνωρίσματα, όπως η εγκληματική προσαρμοστικότητα και η σαφής ικανότητα τους να χειραγωγούν, να εξαπατούν και να ελέγχουν, τους καθιστά επικίνδυνους. Αυτά είναι χαρακτηριστικά που επιτρέπουν στους ψυχοπαθείς να ανέβουν σε θέσεις εξουσίας και επιρροής.

«Γνωρίζουμε λιγότερα για την ψυχοπάθεια και τις επιπτώσεις της στον επιχειρηματικό τομέα», εξηγεί ο νεοϋορκέζος ψυχολόγος Πωλ Μπάμπιακ, «σε μεγάλο βαθμό λόγω της δυσκολίας στη λήψη ενεργής συνεργασίας των επιχειρηματικών οργανισμών στην έρευνα μας»3. Ένα δίλλημα που κι ο Χέιρ αποκάλυψε στον Τζον Ρόνσον, συγγραφέα του βιβλίου The Psychopath Test. «Οι φυλακισμένοι είναι εύκολοι», δηλώνει ο Χέιρ. «Τους αρέσει να συναντούν ερευνητές. Σπάει τη μονοτονία της μέρας τους. Αλλά οι διευθύνων σύμβουλοι σε εταιρίες, οι πολιτικοί...»4 Σύμφωνα με τον Χέιρ, αυτοί οι καρχαρίες αποτελούν ένα εντελώς διαφορετικό είδος.

Οι Μπάμπιακ, Νιούμαν και Χέιρ 5 πραγματοποίησαν μια σπάνια μελέτη στο θέμα της ψυχοπάθειας στον εργασιακό χώρο, η οποία δείχνει ότι ένας στους 25, ή το 4%, των διευθύνων στελεχών εταιριών εμφανίζουν σημαντικά χαρακτηριστικά προσωπικότητας που είναι τυπικά της ψυχοπάθειας - μια συχνότητα τέσσερις φορές μεγαλύτερη απ' ότι εκτιμάται στον γενικό πληθυσμό. Η μελέτη στηρίζει τον ισχυρισμό ότι οι ψυχοπαθείς μπορούν, και όντως το πράττουν, να επιτύχουν υψηλόβαθμες θέσεις στον επιχειρηματικό τομέα. Μπορούμε να εικαζόμαστε, ο Χέιρ όμως ομολογεί ότι η Wall Street ενδέχεται να στεγάζει ένα στους δέκα, οι οποίοι ελκύονται από τα κέρδη και τους ανεπαρκή ελέγχους6. Αν το λάβουμε αυτό υπόψη τότε δεν είναι δύσκολο να δούμε γιατί η ζωογόνος δύναμη και ο χαρακτήρας των εταιριών και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών είναι συχνά ψυχρός.

Το εντυπωσιακό της μελέτης ήταν το ότι, παρά το γεγονός ότι είχαν αξιολογηθεί από τους υφισταμένους τους ως κατώτερης ποιότητας μάνατζερ, κακοί παίκτες στην ομάδα και είχαν κακές αξιολογήσεις επιδόσεων, τα διευθυντικά στελέχη που σκόραραν στα κλινικά όρια της ψυχοπάθειας αποτιμήθηκαν από τους άμεσα ανωτέρους τους ως δημιουργικοί και καινοτόμοι, καλοί στην επικοινωνία και στρατηγικοί στοχαστές.

Εν ολίγοις, μπορεί να μην περνούν πάντα απαρατήρητοι. Παρά τις μικρές εξαιρέσεις, για τον αμερικανό ψυχίατρο Χέρβεϋ Κλέκλυ7 είναι ξεκάθαρο ότι οι ψυχοπαθείς διαθέτουν την επικοινωνία, την πειθώ και τις διαπροσωπικές ικανότητες για να ανατρέψουν οποιεσδήποτε αρνητικές επιπτώσεις στην καριέρα τους. Ένα εύρημα που υποστηρίζεται κι από την έρευνα του Μπάμπιακ: «Κάποιες εταιρίες θεωρούν ότι τα ψυχοπαθητικά στελέχη τους έχουν ηγετικές ικανότητες παρά τις αρνητικές κριτικές επίδοσης και την χαμηλή βαθμολογία που παίρνουν όσον αφορά την ικανότητα τους για ηγεσία και διαχείριση από τους υφισταμένους τους8». Σύμφωνα με τους συγγραφείς, αυτό δείχνει την ικανότητα τους να χειραγωγούν τους φορείς λήψης αποφάσεων, στοιχείο που παρατήρησε και ο ψυχολόγος Ντένις Ντόρεν σε ιδρύματα. Δηλαδή, την αλάνθαστη ικανότητα του ψυχοπαθή να αναζητά και να καλλιεργεί τις σχέσεις του με τις ανώτερες αρχές, και να επιδεικνύει επίσης μεγάλο ταλέντο στο να τους επηρεάζει προς όφελος του.9

Σε πολλές περιπτώσεις, η ικανότητα του ψυχοπαθή να μιμείται το περιβάλλον του σαν χαμαιλέοντας, διαβάζοντας και ασκώντας επιρροή πάνω στους συναδέλφους του είτε μέσω εξαπάτησης, ή αυτοπροβολής ή προσεγμένη πειθώ, επιτρέπει στον «γητευτή φιδιών» να αποκρύψει το πραγματικό του δέρμα και να περάσει χωρίς έλεγχο μέσω των τελωνείων της κοινωνίας. Έτσι, οι μελέτες δείχνουν ότι οι ψυχοπαθείς εδραιώνονται στην κορυφή. Είναι όμως αυτό ένα σχετικά μεμονωμένο φαινόμενο ή μήπως είναι ένα σενάριο που τείνει να επικρατεί κατά τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας;

Όπως Επάνω, Έτσι κι Αποκάτω


Ως αντιπρόεδρος και επικεφαλής των Σπουδών Διοίκησης στο Brookings Institution, ο Ντάρελ Γουέστ αναλύει προγράμματα σπουδών των σχολών Διοίκησης Επιχειρήσεων και Νομικής, ιδιαίτερα, σύμφωνα με τον Γουέστ, «επειδή οι επιχειρηματικές και οι νομικές σχολές εκπαιδεύουν τους ηγέτες του αύριο»10. Κατά τη διάρκεια της έρευνας του ο Γουέστ εξετάζει τη διδακτέα ύλη μαθημάτων και παίρνει συνεντεύξεις από το διδακτικό προσωπικό. Έχει επίσης κάνει έρευνες στις αντιλήψεις των σπουδαστών των σχολών Διοίκησης Επιχειρήσεων και Νομικής. Αυτό που διαπίστωσε ήταν ανησυχητικό.

«Η κοινωνική ευθύνη μιας επιχείρησης είναι να αυξήσει τα κέρδη της», δηλώνει ο Γουέστ, χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τον τίτλο άρθρου του περιοδικού New York Times που γράφτηκε το 1970 από τον αμερικανό οικονομολόγο και στατικό Μίλτον Φρίντμαν. Το άρθρο ήταν κατηγορηματικό: σύμφωνα με τον Φρίντμαν η μεγιστοποίηση της αξίας των μετόχων ήταν η αποκλειστική ευθύνη μιας επιχείρησης.11

«Πολλές σχολές δεν απαιτούν ανεξάρτητα μαθήματα που να παρέχουν γενικές απόψεις για τον σκοπό μια εταιρίας στην κοινωνία», λέει ο Γουέστ. Από αυτές που το κάνουν, «πολλές εστιάζονται στον στόχο των εταιριών, δίνοντας έμφαση στην μεγιστοποίηση της αξίας των μετοχών, ιδιαίτερα οι νομικές σχολές12». Συνεπώς η διδασκαλία είναι το κλειδί, επισημαίνει ο Γουέστ, που θα διαμορφώσει την αντίληψη των φοιτητών για τον κόσμο. Πράγματι, καταλήγει ο Γουέστ, «έρευνες σε σχολές Διοίκησης Επιχειρήσεων δείχνουν ότι μετά την ολοκλήρωση του πανεπιστημίου, οι φοιτητές είναι πιθανότερο να δουν τις αξίες των μετοχών ως τον πιο σημαντικό στόχο της εταιρίας».13

Ο Φρίντμαν δεν ήταν προφήτης. Εκ των υστέρων, σύμφωνα με τον Γουέστ, βοήθησε να διαμορφώσει την άποψη πολλών διευθυντών επιχειρήσεων και ακαδημαϊκών, κάτι που τελικά επηρέασε την σύγχρονη έννοια του σκοπού μιας επιχείρησης στην Αμερική. Μια έμφυτη ταυτοποίηση που συμβάλλει στη διαμόρφωση του τρόπου που οι φοιτητές Νομικής και Διοίκησης συχνά αντιλαμβάνονται την έλλειψη ευθύνης τους ως προς την κοινωνία, ακόμα και σήμερα.

Στον πραγματικό κόσμο διενεργούνται αναπόφευκτα ψυχρά υπολογισμένες εξισώσεις για να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη από τη μια, και από την άλλη να ελαχιστοποιηθούν οι ζημιές. Και όπως συμβαίνει με τις περισσότερες μαθηματικές εξισώσεις, δεν βγάζουν νόημα για τον απλό πολίτη. «Μπορεί να αγοράσει κανείς κάτι που ήδη του ανήκει;» Αυτή την εξίσωση αντιμετώπισαν όλοι οι ενδιαφερόμενοι όταν η καναδέζικη εταιρία Nautilus Minerals Inc αγόρασε το 2011 την άδεια από το κράτος της Παπούα Νέα Γουινέα (ΠΝΓ) για την εξόρυξη πεδίων αερισμού βαθιά στη θάλασσα σε κυρίαρχα ύδατα στα ανοιχτά της χώρας. Η ηθική απάντηση φυσικά, είναι όχι.

Σύμφωνα με τον Sir Julias Chan, κυβερνήτη της επαρχίας της Νέας Ιρλανδίας στη ΠΝΓ, η ηθική είναι ένα άυλο αγαθό, και σε αντίθεση με τα κρύα και σκληρά νομίσματα, σπάνια συσσωρεύεται. «Πρώτα, το κράτος παραχωρεί δικαιώματα έρευνας και παραγωγής σε ξένες εταιρίες για ψίχουλα», λέει ο Chan. Στην περίπτωση της ΠΝΓ, 10,000 κίνα, που ισοδυναμούν με US $4,000. «Για αυτή την εξευτελιστική αμοιβή οι ξένοι εργολάβοι έχουν τον απόλυτο έλεγχο σε όλο τον πλούτο που μπορεί να παράγει η γη». 14

«Το επόμενο βήμα είναι να ζητήσει το κράτος ίδια κεφάλαια στο έργο, συνήθως 30% για έργο εξόρυξης και 22.5% για έργο πετρελαίου ή φυσικού αερίου», εξηγεί ο Chan. «Το κράτος 'χάρισε' τους πόρους του σε μια ξένη εταιρία και τώρα επιστρέφει για να αγοράσει αυτό που ήταν ήδη νόμιμα δική του ιδιοκτησία, για κέρδος 30% από το έργο». Για την ΠΝΓ αυτό σημαίνει 300 εκατομμύρια κίνα, ή US $118 εκατομμύρια. «Και για να το κάνει αυτό, το κράτος παίρνει συνήθως ένα εμπορικό δάνειο που βάζει τη χώρα σε μεγαλύτερο χρέος υψηλών επιτοκίων».15 Ένα συνήθη συμβάν στις μέρες μας, όπου το κράτος αποδυναμώνεται και αποδυναμώνει τον λαό του οικονομικά.

Ο Τζόελ Μπάκαν είναι καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας του Καναδά. Παρόλο που τα άτομα που διαχειρίζονται εταιρίες είναι ως επί το πλείστον καλοί και ηθικοί άνθρωποι, λέει ο Μπάκαν, το καθήκον των διοικητικών στελεχών είναι να βάζουν πάνω απ' όλα τα επιχειρηματικά συμφέροντα της εταιρίας. «Τα χρήματα που διαχειρίζονται δεν είναι δικά τους» εξηγεί ο Μπάκαν. «Δεν μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν για να γιατρέψουν κάποιον άρρωστο ή για να αγοράσουν μια βίλλα στην Τοσκάνη». Στον επιχειρηματικό κόσμο, οι καλοί άνθρωποι ενθαρρύνονται να συμπεριφερθούν άσχημα. Πράγματι, στο σύνολο τους τα εταιρικά χαρακτηριστικά είναι «ιδιαίτερη ιδιοτέλεια και ανικανότητα να νιώσουν γνήσιο ενδιαφέρον για τους άλλους υπό οποιεσδήποτε συνθήκες. Η εταιρία, όπως την ψυχοπαθητική προσωπικότητα με την οποία μοιάζει, είναι προγραμματισμένη να εκμεταλλεύεται τους άλλους για τα κέρδη».16

Υπό αυτούς τους όρους, είναι εύκολο να φανταστούμε πως ένα σύστημα μπορεί να ξεκινήσει να εκτιμά και να μιμείται τα πιο παραβατικά μέλη του. Εξίσου, πως με την πάροδο του χρόνου τα μέλη διαμορφώνονται από το σύνολο.

Βρίσκεται Από Πίσω Σας


Σύμφωνα με τον φιλόσοφο και συγγραφέα Ααρών Τζέιμς, παρόλο που ο ψυχοπαθής υποκρίνεται ηθικές πράξεις ως εργαλείο χειραγώγησης άλλων, ένας απλός μαλάκας θα μπορούσε κάλλιστα να είναι της ίδιας ράτσας με τον ψυχοπαθή. Εν αντιθέσει με τον πρωτότυπο ψυχοπαθή, δηλώνει ο Τζέιμς, ο μαλάκας «πουλά ηθική αιτιολογία και ωθείται από αυτήν», κάτι που οδηγεί σε μια «αμετάβλητη αίσθηση ιδιαίτερης αξίωσης». 17

Το τέλειο παράδειγμα, σύμφωνα με τον Τζέιμς, είναι ο ιδρυτής της Apple Στηβ Τζομπς, που είδε ως μοναδική του ευθύνη προς την κοινωνία την παραγωγή προϊόντων που επιθυμούσαν οι πελάτες του. Ο Τζέιμς σημειώνει ότι ο καλύτερος φίλος του Τζομπς, Τζόνι Ιβ, ανάφερε κάποτε στο Business Insider: «Όταν απογοητεύεται βρίσκει κάθαρση με το να βλάπτει κάποιον. Και νομίζω ότι νιώθει πως έχει την ελευθερία και την άδεια να το κάνει. Νιώθει ότι οι συνήθεις κανόνες κοινωνικής εμπλοκής δεν ισχύουν γι' αυτόν». 18

Ο Τζέιμς συνεχίζει λέγοντας ότι, «το σκεπτικό του μαλάκα πλάθεται από την ηθική αιτιολογία που το κοινωνικό του περιβάλλον θέτει προς διάθεση του». 19 Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον Χέιρ, πολλοί 'ασπρογιακάδες' εγκληματίες είναι ψυχοπαθείς. «Διαπρέπουν γιατί τα χαρακτηριστικά που ορίζουν τη διαταραχή όντως χαίρουν εκτίμησης», ισχυρίζεται ο Χέιρ. «Τι συμβαίνει όταν τους πιάσουν; Ένα χαστουκάκι στο χέρι, έξι μήνες αποχής από το επάγγελμα τους, 'Ω, και δεν χρειάζεται να μας επιστρέψεις τα $100 εκατομμύρια'». 20

Ως εκ τούτου, η επιχειρηματική κουλτούρα όχι μόνο συμβάλλει στο να παράγει καθαρούς μαλάκες, αλλά και στην ποιότητα της παραγωγής τους. Και, ανάλογα με την κουλτούρα, λέει ο Τζέιμς, «ένας μαλάκας μπορεί να συμπεριφέρεται καλύτερα ή χειρότερα από ένα ψυχοπαθή». 21 Τι παρηγορητική σκέψη....

Αναμφισβήτητα δεν είναι καθόλου παρήγορη η γνώση ότι αυτός που θεωρούσατε ανέκαθεν ως ψυχοπαθή είναι στην πραγματικότητα ένας μαλάκας που γαλουχήθηκε από ένα σύστημα που εκ φύσεως του είναι παραβατικό. Εάν η λογική ενός τυπικού μαλάκα καθοδηγείται από την ηθική αιτιολόγηση που πηγάζει από το περιβάλλον του, αυτό υπονοεί την ικανότητα μιας ψυχοπαθητικής κουλτούρας να δημιουργήσει τη δική της αρχή διοίκησης.

Μας Έδωσαν τον Μυαλό Τους

Η διαχρονική δύναμη της ψυχοπάθειας έγκειται στην ικανότητα της να χειραγωγεί πως την αντιλαμβάνονται οι άλλοι. Αλλά για την έμφυτη ικανότητα του ψυχοπαθή ή του συστήματος να διαμορφώνουν την αντίληψη μας δεν ευθύνεται μόνο η κλινική ψυχοπάθεια.

Όλοι παίζουμε το ρόλο μας στην προσποίηση. Πολλοί από εμάς κάνουμε πλαστικές εγχειρήσεις και 'φτιαχνόμαστε' με τρόπους που ενισχύουν την ματαιοδοξία μας μέσα σ' αυτόν τον πορσελάνινο κόσμο. Όποια κι αν είναι η βαθμολογία μας στο τεστ, όλοι μας θα βρεθούμε σε κάποιο σημείο της κλίμακας της ψυχοπάθειας στη διαγνωστική λίστα του Χέιρ. Για επίτευξη απόλυτου ελέγχου, αυτό είναι το μεγαλύτερο επίτευγμα της ψυχοπάθειας. Άλλωστε, ο καλύτερος τρόπος για να προβλέψει κάποιος τις αντιδράσεις ενός ατόμου ή μιας ομάδας είναι να τους δώσει το μυαλό του, τον δικό του τρόπο σκέψης.

Η επιθυμία του ανταγωνιστή να κερδίσει πάση θυσία είναι σίγουρα πολύ διαδεδομένη. Όπως επίσης και η τάση προς ανευθυνότητα, που την συναντάμε συχνά στην κουλτούρα της υπεραναπλήρωσης που έχει εισχωρήσει στην νοοτροπία της κοινωνίας, χάρη σε νόμους που περιορίζουν την ικανότητα του ατόμου να αναπτύξει μέσω της ηθικής, τι είναι σωστό και τι λάθος. Πως μπορεί κανείς να αναλάβει ευθύνη για σκέψεις και ιδέες που δεν είναι δικές του; Γενικά, οι κανόνες και οι νόμοι μας διδάσκουν να παραδίδουμε τη δύναμη μας, μια δοσοληψία που αυτό-επιβάλλεται στην κοινωνία, σύμφωνα με την Τόμας. Υποστηρίζει ότι, εάν δοθεί στους ανθρώπους η επιλογή να κρατήσουν τη δύναμη τους ή να την παραδώσουν σε μια 'έμπιστη' οντότητα, συχνά επιλέγουν να την παραδώσουν αντί να αναλάβουν την ευθύνη που τη συνοδεύει. 22

Στο προφανές, αδιάκοπο εγχείρημα της να αναδημιουργήσει την κοινωνία κατ' εικόνα της, η ψυχοπάθεια έχει πολλές εκφράσεις. Πρόσφατες έρευνες στις συνήθειες ατόμων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναδεικνύουν την ανησυχητική συσχέτιση μεταξύ εκτεταμένης χρήσης του Facebook και κοινωνικά επιθετικού ναρκισσισμού. Ο Ντάνιελ Πιρς αναφέρει μια μελέτη όπου οι χρήστες που σκόραραν ψηλά στο ερωτηματολόγιο ναρκισσιστικής προσωπικότητας, «είχαν περισσότερους φίλους στο Facebook, έκαναν πιο συχνά tag τους εαυτούς τους και ενημέρωναν πιο τακτικά το news-feeds τους». Η έκθεση αναφέρει ότι η έρευνα «έρχεται εν μέσω αυξανόμενων ενδείξεων ότι οι νέοι εξελίσσονται όλο και περισσότερο σε ναρκισσιστές, και παθαίνουν εμμονή με τον εαυτό τους και τις επιπόλαιες σχέσεις» 23. Ταυτόχρονα, τα ΜΜΕ μέμφονται με 'αστεϊσμούς' όσους απέχουν από το Facebook, αποκαλώντας τους ύποπτους, ότι έχουν κάτι να κρύψουν. Και βεβαίως, η χρήση του Facebook είναι 'φυσιολογική'.

Υπάρχει ένας άπειρος αριθμός μέσων που μας δελεάζουν να δούμε την εικόνα μας, παρασύροντας μας σε ισχυρά υπόγεια ρεύματα, σφυροκοπώντας μας από την μια όχθη στην άλλη. Αναδυόμαστε μόνο για να πάρουμε μια ανάσα, αποπροσανατολισμένοι και συγχυσμένοι, αποσυνδεδεμένοι από τα φυσικά μας ερεθίσματα. Ίσως όμως αυτός να είναι ο στόχος. Σίγουρα είναι η έμφυτη ανάγκη για έλεγχο και η δύναμη για να ασκήσει αυτόν τον έλεγχο, πάση θυσία, που διακρίνει το παθολογικό μυαλό από τους υπόλοιπους από εμάς.

Το Θεϊκό Σύμπλεγμα
Αυτοί που ανέρχονται σε θέσεις εξουσίας στην εταιριοκρατία έχουν μανία με την άσκηση ελέγχου, και είναι εθισμένοι στο να ασκούν την δύναμη τους πάνω σε άλλους ανθρώπους.

- Μπρους Λεβίν, κοινωνικός κριτικός & ψυχολόγος
Σε ένα ανταγωνιστικό κόσμο θα υπάρχουν πάντα αυτοί που ενεργά κυνηγούν, δικαιολογούν ή ενστερνίζονται χαρακτηριστικά της ψυχοπάθειας στο δρόμο τους προς την επιτυχία. Για ένα χειρούργο είναι ωφέλιμο να κράτα κάποια αποστασιοποίηση και να παραμένει ψύχραιμος. Το να εκθειάζουμε τους ψυχοπαθείς όμως, είναι επικίνδυνο. Σύμφωνα με την ψυχολόγο Λίντα Μίλευ, η ανταγωνιστικότητα βοηθά μόνο στην αύξηση της χρήσης αντικοινωνικών και μακιαβελικών στρατηγικών, και δρα ενάντια σε οποιαδήποτε αύξηση φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς μετά την επιτυχία.

Ο κατακόρυφα αυξανόμενος κοινωνικός διαχωρισμός και η συνεχής ενίσχυση της αποστασιοποίησης δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Ο Τζέιμς το αποκαλεί «αίσθηση αξίωσης που πηγάζει από κοσμική μεγαλομανία». 24 Παραθέτει τον βαρόνο πετρελαίου Τζον Ντ. Ροκφέλερ, ο οποίος θεωρούσε τον πλούτο του όχι από την άποψη του αμερικανικού καπιταλιστικού πλαισίου που του πρόσφερε την απόλυτη ελευθερία, αλλά, χωρίς διάθεση απολογίας, ως ελέω Θεού: «Ο Θεός μου έδωσε τα λεφτά μου», δήλωσε ο Ροκφέλερ. 25

Αυτή η αίσθηση θείας αξίωσης, το ότι είναι εκλεκτοί σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία, έχει ανησυχητικές ομοιότητες με το πώς αισθάνονται και οι σύγχρονοι πλούσιοι. Ο Τζεφ Γκριν είναι ένας πολυ-δισεκατομμυριούχος επενδυτής ακινήτων και επιχειρηματίας, όπως και ο ιδιοκτήτης του πιο ακριβού σπιτιού στην Αμερική, κατά ισχυρισμό. Ο Γκριν, που δημιούργησε την περιουσία του στοιχηματίζοντας σε ενυπόθηκα στεγαστικά δάνεια, δηλώνει ότι οι αμερικανοί πρέπει να κατέχουν «λιγότερα πράγματα»: «Οι προσδοκίες που έχουν οι αμερικάνοι για τον τρόπο ζωής τους είναι πολύ υψηλές και πρέπει να προσαρμοστούν, ώστε να έχουμε λιγότερα πράγματα και μικρότερη, καλύτερη ύπαρξη», κηρύσσει ο εξηντάχρονος που ενοικιάζει το $195 εκατομμυρίων ανάκτορο του στο Μπέβερλι Χιλς σε βασιλικές οικογένειες και αξιωματούχους για εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια το μήνα. 26

Στον πυρήνα τους, τα πολιτικά, εταιρικά ή οικονομικά τμήματα εντός του συστήματος επιλέγουν αυτή τη νοοτροπία, και είναι πρόθυμα να την δημιουργήσουν, να την υποστηρίξουν, και να την διατηρήσουν. «Άτομα όπως οι Τζον Πίερποντ Μόργκαν, Ράντολφ Χερστ και Μάγιερ Ρότσιλντ», υποστηρίζει ο συγγραφέας Στέφαν Βερστράπεν, «είναι επαγγελματίες ψυχοπαθείς που φτάνουν μέχρι το απόγειο του οικονομικού επιπέδου απ' όπου μπορούν να προκαλέσουν όση καταστροφή και δυστυχία προκαλούν οι πολιτικοί ομόλογοι τους». 27

Ως αποτέλεσμα, τα παραδείγματα ψυχοπαθητικής συμπεριφοράς σε υψηλά αξιώματα είναι σύνηθες φαινόμενο. Ο Ρόμπερτ Κερκόνελ είναι παρασημοφορημένος βετεράνος της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας και επικριτής του προγράμματος MK-ULTRA, που χρησιμοποίησε η κυβέρνηση των ΗΠΑ για να διεξάγει κτηνώδη ψυχολογικά πειράματα ελέγχου του νου στους πολίτες της. Στο βιβλίο του American Heart of Darkness, ο Κερκόνελ κατηγορεί την κυβερνητική Επιτροπή Ροκφέλερ, που είχε συσταθεί για τη διερεύνηση των δραστηριοτήτων της CIA, η οποία, λέει, χρηματοδοτούσε το πρόγραμμα. Ο Κερκόνελ δεν θεωρεί πλέον την πατρίδα του ως μια συνταγματική δημοκρατία αλλά ως μια παθοκρατία την οποία διοικούν οι ψυχοπαθείς.

Μεταδοτικές Ψυχοπαθητικές Κοσμοθεωρίες;
Έπρεπε να κερδίσω πάση θυσία, μερικές φορές αφήνοντας τις δαπάνες να ρέουν ανεξέλεγκτα, απλά για να δω πόσο μεγάλη ήταν η δύναμη μου.

- M.E. Τόμας
«Η δύναμη είναι το μόνο πράγμα για το οποίο νοιάστηκα ποτέ στη ζωή μου», δηλώνει η Τόμας. «Σωματική δύναμη, τη δύναμη του να είμαι επιθυμητή ή να με θαυμάζουν, καταστροφική δύναμη, γνώση, αόρατη επιρροή. Μου αρέσουν αρκετά οι άνθρωποι ώστε να θέλω να τους αγγίξω, να τους διαμορφώσω, να τους καταστρέψω», λέει η Τόμας. «Θέλω να εξασκήσω τη δύναμη μου.» 28 Δεν είναι κάτι προσωπικό. Είναι θέμα 'διατροφής'. Βρίσκει την ιδέα του να καταστρέφει ανθρώπους, όπως λέει η ίδια, απλά νοστιμότατη.

Η Τόμας δεν είναι η μοναδική. Κατά κανόνα ο ψυχοπαθής παίζει με το φαγητό του. Κατά τη διαδικασία επιδιώκουν ενεργά να προκαλέσουν κακοτυχία ή πόνο σε άλλους. Η Τόμας θεωρεί τον εαυτό της ως μια άσπρη τίγρη - ένα όμορφο και εξωτικό κατοικίδιο αλλά επικίνδυνο εκ φύσεως. Και παρόλο που περιγράφει τον εαυτό της ως εξημερωμένη, μέσα της συνεχίζει να παλεύει με την αρχέγονη παρόρμηση να καταστρέφει.

Η κοινωνία αναγνωρίζει αυτή την νοοτροπία. Πρόκειται για μια κοσμοθεωρία που πρόβαλε άρτια στην προσφώνηση του ο Μάικλ Έλνερ:
«Για κοιτάξτε μας. Τα πάντα είναι ανάποδα, τα πάντα είναι άνω κάτω. Οι γιατροί καταστρέφουν την υγεία, οι δικηγόροι καταστρέφουν την δικαιοσύνη, οι ψυχίατροι καταστρέφουν εγκεφάλους, οι επιστήμονες καταστρέφουν την αλήθεια, τα μεγάλα μέσα μαζικής ενημέρωσης καταστρέφουν την πληροφόρηση, οι θρησκείες καταστρέφουν την πνευματικότητα και οι κυβερνήσεις καταστρέφουν την ελευθερία».
Μπορείτε να δείτε τι θέλει να πει. Αλλά σε ποιο βαθμό αυτός ο κόσμος, για τον οποίο μιλά ο Έλνερ, προέρχεται αποκλειστικά από μια τυφλή επιδίωξη για δύναμη και κέρδος;

Υπάρχει όντως μια κρυφή συστημική μοχθηρία που δημιουργεί φόβο, ανασφάλεια και χάος που να αιτιολογεί αυτήν επιδίωξη; Αυτή η δυσοίωνη ομίχλη, η κακή πρόθεση που αποδίδουμε σε αποτρόπαιες πράξεις και αδικήματα, μήπως είναι μια απάτη, μια σύμπτωση, ή υποπροϊόν του εγκεφάλου του ψυχοπαθή; Ή μήπως είναι πραγματική, αυτόνομη και καθοδηγήτρια του προγράμματος; Και έχει σημασία τελικά αυτός ο διαχωρισμός; Μήπως μας βοηθά να ερμηνεύσουμε για παράδειγμα, την αύξηση χρόνιων παθήσεων, την προέλευση τους και πως το ιατρικό επάγγελμα έχει καταντήσει να είναι, όπως ισχυρίζονται οι επικριτές, μια επιχείρηση δημόσιων σχέσεων που διαχειρίζεται συμπτώματα για το κέρδος;

Είμαστε όλοι, όπως υπονοεί το βιβλίο του Κερκόνελ, θύματα συστημικού προγραμματισμού, αποπροσανατολισμού, μιας ανισορροπίας που υποκινεί μέσα μας το ψυχοπαθητικό σύστημα ώστε να εφαρμόσουμε και να διατηρήσουμε τη θέση και το κύρος του;

Όπως μια θεότητα, πολλά από αυτά που είναι και πράττει η ψυχοπάθεια είναι επιφανή αφανή. Ο ψυχοπαθής απευθύνεται προς την αίσθηση εμπάθειας και πίστης στην ανθρωπότητα που κατέχει το θύμα του. Είναι μια άγραφη πλάκα πάνω στην οποία οι άνθρωποι προβάλλουν τις ελπίδες τους και τα ιδανικά τους. Η συνειδητοποίηση αυτή πρέπει να στεριώσει αν θέλουμε να αποκαλύψουμε τη συστημική ψυχοπάθεια και να αντιμετωπίσουμε δυσοίωνα ενδεχόμενα, κυρίως τους σκοτεινούς χαρακτήρες και τα βαθύτερα κίνητρα πάνω στα οποία βασίζεται.

Ο Darwin Dorr είναι διευθυντής έρευνας στο θέμα της ψυχοπαθολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ουτσίτα του Κάνσας. «Η πλειοψηφία των παιδεραστών είναι ψυχοπαθείς», λέει ο Dorr, «ή τουλάχιστον εκδηλώνουν σε μεγάλο βαθμό τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά της ψυχοπάθειας». 29

Τέτοιο δεσμοί που συνδέουν την εξουσία με τις διαστροφές της είναι ιστορικοί, ενδημικοί και εξακολουθούν να υφίστανται μέχρι τις μέρες μας. Οι έρευνες γύρω από το κύκλωμα παιδεραστών της ελίτ του Σύδνεϋ αποτελούν μόνο την κορυφή του ψυχρού και άσπλαχνου παγόβουνου που απειλεί να βουλιάξει μια τεράστια σχεδία ψεμάτων. Στη Βρετανία, η φήμη του άλλοτε σεβαστού DJ, τηλεπαρουσιαστή και έμπιστο του κατεστημένου, Τζίμι Σαβίλ, βούλιαξε στον πάτο όταν η προτίμηση του για παιδιά, νεκρά σώματα και σατανικές τελετουργίες αποκαλύφθηκαν στο σοκαρισμένο κοινό.

Τώρα πολλοί διερωτούνται για την περίεργη προτίμηση που φαίνεται να έχουν οι βρετανικοί κυβερνητικοί κύκλοι σε διάσημα σκουπίδια. Ξαφνικά, ο όρος ψυχοπαθής δεν είναι πλέον επαρκής. Μήπως αυτά τα άτομα, το σύστημα το οποίο εκπροσωπούν και οι οντότητες που μιμούνται και λατρεύουν, δεν χωράνε σε καμιά διαγνωστική λίστα; Σίγουρα οι προσπάθειες της Βρετανικής κυβέρνησης και γενικά του κατεστημένου για παρεμπόδιση της αλήθειας, εξυπηρετεί μόνο στην περεταίρω αποκάλυψη των συγκεκαλυμμένων μέσων με τα οποία η ψυχοπάθεια λειτουργεί ως αναπόσπαστο μέρος του συστήματος.

Υποσημείωσεις
  1. M.E. Thomas, Confessions of a Sociopath: A Life Spent Hiding In Plain Sight, Crown Publishing Group, 2013
  2. G. Greenberg, M.M. Haraway, Comparative Psychology: A Handbook, Garland Reference Library of Social Science, Routledge, 1998
  3. P. Babiak, C.S. Neumann, R.D. Hare, "Corporate psychopathy: Talking the walk," Behavioural Sciences and the Law, at et al 2010.pdf
  4. J. Ronson, The Psychopath Test: A Journey Through the Madness Industry, Picador, 2011
  5. P. Babiak, C.S. Neumann, R.D. Hare, op. cit.
  6. R. Hare, Comment
  7. H.M. Cleckley, The Mask of Sanity: An Attempt to Clarify Some Issues About the So Called Psychopathic Personality, Mosby, 1976
  8. P. Babiak, C.S. Neumann, R.D. Hare, op. cit.
  9. B.J. Board, K. Fritzon, "Disordered personalities at work," Psychology, Crime and Law, Vol. 11(1), 17-32, with reference to D. Doren, Understanding and Treating the Psychopath, Wile, 1987
  10. D. West, "The purpose of the corporation in business and law school curricula," Governance Studies at Brookings,
  11. M. Friedman, "The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits," New York Times Magazine, 13 September 1970
  12. D. West, op. cit.
  13. D. West, op. cit.
  14. "PNG Leadership has been poor steward of resources," The National, 20 April 2011, (pdf)
  15. Ibid.
  16. J. Bakan, The Corporation: The Pathological Pursuit of Profit and Power, Free Press, 2004
  17. A. James, "Ass-holes: a theory," Nicholas Brealey Publishing, 2013
  18. D. Love, "16 Examples of Steve Jobs being a jerk," Business Insider, 25 October 2011,
  19. A. James, op. cit.
  20. R. Hercz, "Psychopaths among us,"
  21. A. James, op. cit.
  22. M.E. Thomas, op. cit.
  23. D. Pearse, "Facebook's dark side: study finds link to socially aggressive narcissism," The Guardian, 17 March 2012,
  24. A. James, op. cit.
  25. John Davidson Rockefeller, Bartleby Quotations
  26. J. Christie, "Multi-billionaire who gave a lecture about American's 'needing to have less things and live a smaller existence' owns a staggering FIVE mansions...", Daily Mail, 24 January 2015
  27. S. Verstappen, Defense Against the Psychopath: A Brief Introduction to Human Predators, Woodbridge Press, 2011
  28. M.E. Thomas, op. cit.
  29. D. Dorr, "The pedophile as psychopath," 1998, in T. Millon, E. Simonsen, & M. Birket-Smith (Eds.), Psychopathy: Antisocial, Violent, and Criminal Behavior, 304-320, Guilford Press
  30. P. Gilbert, "An introduction to the theory and practice of compassion-focused therapy and compassionate mind training for shame based difficulties," The Compassionate Mind Foundation, (PDF)
  31. P. Gilbert, op. cit.