snakes in suits
Ιδού μερικά γεγονότα: Ο Άντριου Φάστοου, από την εταιρεία Enron, κατηγορείται από το αμερικάνικο δικαστήριο ότι καταχράστηκε από την εταιρεία 30 εκατ. ευρώ, ενώ οι μέτοχοι έχαναν 70 δισ. ευρώ. Ο Μπέρνι Έμπερς, της πρώην WorldCom, λέγεται ότι κανόνισε να δανειστεί από την εταιρεία του 408 εκατ., ενώ η εταιρεία χρεοκοπούσε. Ο Τζον Ρίγας, ιδρυτικό στέλεχος του συνδρομητικού καναλιού Adelphia, έφτιαξε ιδιωτικό γήπεδο γκολφ, «δανειζόμενος» περισσότερα από 3 δισ. από τις μετοχές της εταιρείας για την οικογένειά του, ενώ οι μέτοχοι έχαναν 60 δισ. από τις επενδύσεις τους.

Ιδού και ένα συμπέρασμα: αν είναι ένοχοι, είναι όλοι ψυχοπαθείς. Δεν είναι δολοφόνοι. Ούτε κατ' ανάγκην εγκληματίες. Απλώς ψυχροί, στυγνοί, εγωκεντρικοί ψυχοπαθείς. Το να είσαι ψυχοπαθής δεν σημαίνει κατ' ανάγκην ότι καταβροχθίζεις ανθρώπινες σάρκες (ο Χάνιμπαλ Λέκτερ μπορεί να μην ήταν καν ψυχοπαθής). Το βασικό χαρακτηριστικό η απουσία τύψεων (ιδέ συνείδηση).

Ο Φάστοου, ο Ρίγας και τα άλλα «αστέρια» του οικονομικού εγκλήματος δεν έδειξαν σημάδια συνείδησης αυτού που έκαναν πριν ή μετά τις κατηγορίες. Μπορεί να είχαν χαρίσματα και δύναμη, αλλά έκρυβαν πολλά άλλα πράγματα για τους εαυτούς τους. Γλεντούσαν στον κίνδυνο, δεν υπολόγιζαν το πιθανό κόστος και απέκτησαν δύναμη σε εποχές χάους και ανακατατάξεων. Οι υπάλληλοι και οι επενδυτές έχαναν συντάξεις, οικονομίες και χρήματα που δεν θα μπορούσαν ποτέ να είχαν ρισκάρει. Ακόμη, όμως, και τότε εκείνοι επέμεναν ότι δεν είχαν κάνει τίποτε λάθος. Στο μεταξύ, το FBI και οι ψυχολόγοι έξυναν τα κεφάλια τους, ψάχνοντας να βρουν πώς τα κατάφερναν αυτοί οι τύποι.

Ο δρ Ρόμπερτ Χερ, όμως, φαίνεται πως έχει μια απάντηση, πιθανότατα την απάντηση. Ο Καναδός ακαδημαϊκός διατύπωσε την άποψή του για πρώτη φορά μπροστά σε ένα ακροατήριο από αστυνομικούς στο Νιουφάουντλαντ, σε συζήτηση για το οργανωμένο έγκλημα. Ο δρ Χερ ανέφερε ότι μερικά από τα μεγαλύτερα οικονομικά σκάνδαλα της χρονιάς θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί αν οι επικεφαλής είχαν εξετασθεί για ψυχοπάθεια. Και όπως ήταν επόμενο, η άποψή του έκανε μεγάλη αίσθηση, όχι τόσο γιατί έλεγε πως μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες της Αμερικής διοικούσαν, στο μεγαλύτερο διάστημα της δεκαετίας του '90, άνθρωποι με σοβαρές ψυχικές διαταραχές, αλλά κυρίως γιατί αυτός που το έλεγε ήταν ο δρ Χερ.

Ο δρ Χερ είναι αυτός που όρισε την ψυχοπάθεια για τους νέους επιστήμονες με ένα εξαντλητικό ερωτηματολόγιο, τη Λίστα Ελέγχου Ψυχοπάθειας - αλλιώς PCL-R. Από το 1980, οπότε το πρωτοπαρουσίασε, το ερωτηματολόγιο έχει γίνει ένα διεθνώς αποδεκτό όργανο για να αναγνωρίζονται οι ψυχοπαθείς. Αυτό το τεστ, λοιπόν, αποδεικνύει ότι oι ψυχοπαθείς βρίσκονται παντού. Οι περισσότεροι δεν είναι βίαιοι, ωστόσο αφήνουν ίχνη καταστροφής στο οικογενειακό ή το εργασιακό περιβάλλον τους, κακοποιώντας συνεργάτες ή αγαπημένα πρόσωπα, εκμεταλλευόμενοι συνεχώς τους άλλους. Ο Χερ τοποθετεί τον μέσο όρο των Βορειοαμερικανών ψυχοπαθών στο 1% του πληθυσμού, αλλά δηλώνει ότι η ζημιά που προκαλούν στην κοινωνία είναι ανυπολόγιστη, κάτι που έχει σχέση με το ότι αυτοί οι άνθρωποι έλκονται από επαγγέλματα με δύναμη και δημοσιότητα, τα οποία τους προσφέρουν τη δυνατότητα να ελέγχουν άλλους - όπως είναι τα επαγγέλματα που σχετίζονται με τον νόμο, την πολιτική, τη διαχείριση επιχειρήσεων... και τη δημοσιογραφία.

Παρ' όλα αυτά, το να εντοπίσει κανείς τους ψυχοπαθείς είναι δύσκολο. Μέσα στην επόμενη χρονιά, ο Δρ. Χερ με τον συνεργάτη του Δρ. Πολ Μπάμπιακ θα εκδώσουν το βιβλίο τους: Φίδια με κοστούμια: Όταν οι ψυχοπαθείς πηγαίνουν στη δουλειά, το οποίο θα βάλει σε σκέψεις τον μέσο εργαζόμενο, για την πιθανότητα ο διασκεδαστικός, αλλά εξοργιστικός, αναξιόπιστος και νάρκισσος συνάδελφος να είναι ένας κλινικά ψυχοπαθής άνθρωπος. Οι δύο καθηγητές έχουν επίσης δουλέψει πάνω σε ένα καινούργιο διαγνωστικό μέσο, βασισμένο στο PCL-R, το οποίο είναι ακριβώς σχεδιασμένο για τις επιχειρήσεις, ώστε να κρατούν το προσωπικό τους και τη διαχείριση μακριά από ψυχοπαθείς.

«Βλέπετε τι συνέβη με την Ένρον και τη WorldCom και όλες αυτές τις μεγάλες εταιρείες και αναρωτιέστε πώς στο καλό αυτοί οι άνθρωποι βρέθηκαν σε τέτοιες θέσεις. Μην αναρωτιέστε· υπάρχουν απαντήσεις», λέει ο δρ Χερ. «Όταν δομές δεν υπάρχουν, όταν το χάρισμα είναι εξαιρετικά σημαντικό και όταν το στυλ είναι πάνω από την ουσία, όταν ένα άτομο καταλήγει με τρελά εκατομμύρια ευρώ στον λογαριασμό του, αρχίζω να έχω υποψίες... και όταν αρχίζει αυτό να καταρρέει και οι άνθρωποι χάνουν τα λεφτά τους και τη ζωή τους, εκείνα τα άτομα δεν επιστρέφουν τίποτε».
τεστ ψυχοπάθειας
Επιμέλεια: Μαρία Μαρκουλή