Sällbo
Ένα σπίτι διαφορετικό από τα άλλα έχει ανοίξει τις πόρτες του στο Helsingborg, ένα μικρό λιμάνι στη νότια Σουηδία. Ο λόγος για το Sällbo, ένα ριζοσπαστικό κοινωνικό πείραμα στην πολυεθνική διαβίωση. Το όνομά του προέρχεται από τις σουηδικές λέξεις συντροφικότητα (sällskap) και διαβίωση (bo), και στόχος του είναι η καταπολέμηση της μοναξιάς και την προώθηση της κοινωνικής συνοχής δίνοντας στους κατοίκους κίνητρα και χώρους, για παραγωγική αλληλεπίδραση.

Το Sällbo, το οποίο άνοιξε τις πόρτεες του τον περασμένο Νοέμβριο, αποτελείται από 51 διαμερίσματα σε τέσσερις ορόφους μιας ανακαινισμένης κατοικίας. Περισσότεροι από τους μισούς από τους 72 κατοίκους είναι άνω των 70, όπως ο Ahlsten και ο Bacharach. Οι υπόλοιποι είναι ηλικίας 18-25. Όλοι επιλέχθηκαν μετά από μια εκτεταμένη διαδικασία συνεντεύξεων για να διασφαλιστεί ένας συνδυασμός προσωπικοτήτων, υποβάθρου, θρησκειών και αξιών και όλοι έπρεπε να υπογράψουν συμβόλαιο που υπόσχεται να περάσουν τουλάχιστον δύο ώρες την εβδομάδα κοινωνικοποίησης με τους γείτονές τους.

«Ένας νέος τρόπος ζωής», αναγγέλλει τολμηρά στον ιστότοπο του το Sällbo, προσθέτοντας ότι εκεί είναι το σημείο όπου «γενιές και πολιτισμοί συναντιούνται, με την κοινωνική ζωή στο κέντρο». Το έργο διαχειρίζεται η Helsingsborgshem, μια μη κερδοσκοπική οργάνωση στέγασης που χρηματοδοτείται από το δημοτικό συμβούλιο και προέρχεται από μια ιδέα που είχαν το 2016 για την καταπολέμηση της μοναξιάς μεταξύ των ηλικιωμένων ομάδων. Οι Σουηδοί είναι έντονα ανεξάρτητοι - οι νέοι αρχίζουν να ζουν μόνοι νωρίτερα από οπουδήποτε στην Ευρώπη - ένα χαρακτηριστικό που συνεχίζεται και στις μεγαλύτερες ηλικίες. Χάρη στη δημόσια πολιτική και σε ένα ευρύ φάσμα δημοτικών υπηρεσιών, πολλοί ηλικιωμένοι επιλέγουν να παραμείνουν μόνοι στα σπίτια τους.

Ωστόσο, η αίσθηση της απομόνωσης αποτελεί πραγματικό «κίνδυνο για την υγεία», σύμφωνα με το Ινστιτούτο Karolinska. «Η έρευνά μας έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι αισθάνονταν απομονωμένοι από την κοινωνία και ήταν πολύ μοναχικοί στην καθημερινή τους ζωή», λέει η Dragana Curovic, διευθύντρια του έργου στο Sällbo στον Guardian. «Μιλούσαν μόνο με άλλους ανθρώπους της ίδιας ηλικίας».

Ταυτόχρονα, η προσφυγική κρίση του 2015 σήμαινε ότι οργανώσεις όπως το Helsingsborgshem ήταν υπό πίεση να στεγάσουν όλο και περισσότερους ανθρώπους που αγωνίζονταν να ενταχθούν και να κερδίσουν αποδοχή από τη σουηδική κοινωνία. Έτσι εκπονήθηκε ένα σχέδιο για την ανάμιξη των δύο, με νεότερους Σουηδούς να ενεργούν «ως γέφυρα». «Είναι πιο κοντά στην ηλικία με τους πρόσφυγες, αλλά πιο κοντά στον πολιτισμό και τη γλώσσα με τους ηλικιωμένους», λέει η Curovic.

Παρόλο που το εγχείρημα είναι αρκετά πρόσφατο και παρά τις επιπλοκές μιας πανδημίας, όλα φαίνεται να λειτουργούν καλά για μικρούς και μεγάλους. Ένας κάτοικος, ένας 92χρονος πρώην δάσκαλος, έκανε μαθήματα αγγλικών. Ο Ahlsten και ο Bacharach μαγειρεύουν, κάνουν επισκευές και άλλες δουλειές και βοηθούν τους υπόλοιπους. Ο Bacharach για παράδειγμα δίδαξε έναν συγκάτοικο, έναν Αφγανό πρόσφυγα, πώς να οδηγεί. Σε αντάλλαγμα, οι νεότεροι κάτοικοι βοηθούν με τη σύγχρονη τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και πώς να βρίσκουν πληροφορίες στο διαδίκτυο.

«Είναι μια πραγματική κοινότητα», λέει ο Ahlsten, «και ο συνδυασμός ανθρώπων λειτουργεί πολύ καλά». Ο Bacharach συμφωνεί. «Είναι υπέροχο να κάνουμε πράγματα μαζί και να απολαμβάνουμε τη συντροφιά άλλων ανθρώπων», λέει. Από τη στιγμή που μετακόμισε, έγινε μέλος της ομάδας κηπουρικής, της λέσχης της Κυριακής το βράδυ και έμαθε να παίζει Canasta.

Στον χώρο υπάρχει επίσης γυμναστήριο, αίθουσα γιόγκα, βιβλιοθήκη (εφοδιασμένη με βιβλία των κατοίκων) και μεγάλη κοινόχρηστη κουζίνα σε κάθε όροφο. Το στούντιο τεχνών και χειροτεχνίας είναι γεμάτο με χρώματα και άλλα δημιουργικά σύνεργα, ενώ οι ίδιοι οι κάτοικοι μετέτρεψαν ένα χώρο σε εργαστήριο, με εργαλεία. Ακόμα και το κύριο σαλόνι στο ισόγειο είναι ένας πολυλειτουργικός χώρος, με εξοπλισμό hi-fi, επιτραπέζιο ποδοσφαιράκι και πιάνο, δωρεά από έναν από τους κατοίκους, έτσι ώστε «ο καθένας να μπορεί να ζήσει τη χαρά του».

Ενοικιαζόμενα διαμερίσματα

Τα ενοίκια κυμαίνονται από 440 ως 580 περίπου ευρώ ανά μήνα, ποσό το οποίο είναι ανάλογο με τα διαμερίσματα παρόμοιου μεγέθους στην πόλη. Ο Ali Soroush (21) ένας Αφγανός πρόσφυγας, και η Isabel Tomak-Eriksson από τη Σουηδία, είναι ένα από τα λίγα ζευγάρια. Ο Soroush έφτασε το 2015 και υποστηρίζει ότι αυτό που γίνεται στο Sällbo του θυμίζει τη δική του κουλτούρα, με ανθρώπους - ιδιαίτερα από διαφορετικές γενιές - να ζουν και να κοινωνικοποιούνται μαζί και να βοηθούν ο ένας τον άλλον. «Όλο το κτίριο είναι σαν μια οικογένεια», λέει.

Φυσικά, η συμβίωση των διαφορετικών γενεών ενέχει τον κίνδυνο ορισμένων εντάσεων, αλλά, μέχρι στιγμής, ήταν ελάχιστες. «Η Helsingsborgshem διόρισε μάλιστα έναν "οικοδεσπότη" πλήρους απασχόλησης, για να ενεργήσει ως διαμεσολαβητής και συντονιστής όταν υπάρχει ένταση», λέει ο Curovic. Ωστόσο, όλα δείχνουν πως υπάρχει αμοιβαίος σεβασμός και κατανόηση.

«Ο κοροναϊός άλλαξε τα πάντα, αλλά ήμουν συνέχεια απασχολημένος», λέει ο Ahlsten, ο οποίος εκτελεί καθήκοντα και ψωνίζει για αυτούς που δεν μπορούν. Ομοίως πράττουν και ο Soroush και η Tomak-Eriksson. «Προσφέρουμε τη βοήθειά μας σε όσους τη χρειάζονται». Όλοι είναι προσεκτικοί και ακολουθούν τις οδηγίες σχετικά με την απόσταση και την υγιεινή των χεριών. «Δεν είναι δύσκολο, απλά είναι βαρετό», τόνισε ο Bacharach όταν ρωτήθηκε πώς αντιμετωπίζει την κατάσταση. «Περιμένουμε απλώς να τελειώσει».

Ακόμα και πριν από την πανδημία, το Sällbo είχε προσελκύσει την προσοχή τόσο στη Σουηδία όσο και διεθνώς. Τρεις δήμοι εργάζονται για την άμεση εφαρμογή της ιδέας και πολλοί άλλοι εξετάζουν παρόμοιες ιδέες. Μια αντιπροσωπεία από τον Καναδά επισκέφθηκε τον Φεβρουάριο το σπίτι, ενώ άλλες από την Ιταλία, τη Γερμανία και τη Νότια Κορέα ήρθαν σε επαφή σχετικά τις πληροφορίες του εγχειρήματος.

Με τη μοναξιά να αυξάνεται και να θεωρείται πραγματικός κίνδυνος για την υγεία, έργα όπως το Sällbo θεωρούνται όλο και περισσότερο ως μια ολιστική λύση στην απομόνωση. «Ελπίζουμε ότι οι άνθρωποι βλέπουν ότι οι νέοι από άλλες χώρες δεν πρέπει να φοβούνται και ότι μπορείτε να έχετε εντελώς φυσιολογικές σχέσεις μεταξύ νέων, ηλικιωμένων και άλλων ανθρώπων», προσθέτει ο Curovic. «Θέλουμε αυτό να εξαπλωθεί στην κοινωνία γενικά και να αυξήσει την προθυμία για ένταξη. Και αρχίζει να συμβαίνει».

Μάλιστα, ο Soroush έχει δει αυτήν την αλλαγή από πρώτο χέρι. «Στην παλιά μου πολυκατοικία, ακόμα και μετά από ένα χρόνο δεν ήξερα κανέναν από τους γείτονές μου», λέει. «Αλλά εδώ, από την πρώτη μέρα τους ξέρεις όλους. Νιώθω σαν στο σπίτι μου».