φως θάνατος
Οι άνθρωποι συχνά μοιάζουν σαν να κοιμούνται λίγο μετά το θάνατό τους, έχοντας μια ουδέτερη έκφραση του προσώπου. Αλλά κάποιοι άλλοι έχουν μια πιο λαμπερή, εκστατική έκφραση. Για δεκαετίες, πολλοί επιστήμονες αναρωτιούνται αν τα τελευταία λεπτά της ζωής μπορούν να είναι ευφορικά. Θα μπορούσε ο θάνατος να προκαλέσει μια πλημμύρα των ενδορφινών, ιδιαίτερα απουσία παυσίπονων;

Σύμφωνα με το BBC, υπάρχει μια διαδικασία προς τον θάνατο δύο εβδομάδες πριν πεθάνουμε. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, οι άνθρωποι τείνουν να είναι όλο και λιγότερο καλά. Συνήθως κάνουν μεγάλη προσπάθεια να περπατούν και να μείνουν ξύπνιοι, ενώ προς τις τελευταίες ημέρες της ζωής, δυσκολεύονται να καταναλώσουν φαγητό και ποτό.

Είναι περίπου αυτή τη στιγμή που οι ειδικοί λένε ότι οι άνθρωποι «πεθαίνουν ενεργά» και συνήθως πιστεύουμε ότι αυτό σημαίνει ότι έχουν δύο έως τρεις ημέρες για να ζήσουν ακόμα. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι θα περάσουν όλη αυτή τη φάση εντός μιας ημέρας. Και μερικοί άνθρωποι μπορούν στην πραγματικότητα να παραμείνουν στο κατώφλι του θανάτου για σχεδόν μια εβδομάδα πριν πεθάνουν, κάτι που συνήθως είναι εξαιρετικά δυσάρεστο για τις οικογένειες. Υπάρχουν λοιπόν διαφορετικά πράγματα που συμβαίνουν με διαφορετικούς ανθρώπους και δεν μπορούμε να τα προβλέψουμε.

Η πραγματική στιγμή του θανάτου είναι δύσκολο να αποκρυπτογραφηθεί. Αλλά μια νέα μελέτη δείχνει ότι, καθώς οι άνθρωποι πλησιάζουν τον θάνατο, υπάρχει αύξηση των χημικών ουσιών του στρες του σώματος. Σε όσους πάσχουν από καρκίνο ανεβαίνουν οι φλεγμονώδεις δείκτες, δηλαδή τα χημικά που αυξάνονται όταν το σώμα καταπολεμά μια μόλυνση.

Υπάρχουν θεωρίες που υποστηρίζουν ότι εκείνη την ώρα απελευθερώνονται ενδορφίνες. Μια άλλη μελέτη από το 2011, έδειξε ότι τα επίπεδα της σεροτονίνης, μιας άλλης χημικής ουσίας του εγκεφάλου που επίσης πιστεύεται ότι συμβάλλει στα συναισθήματα της ευτυχίας, τριπλασιάστηκαν στους εγκεφάλους έξι αρουραίων καθώς πέθαναν. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ότι κάτι παρόμοιο θα μπορούσε να συμβεί και στον άνθρωπο.

Είναι μια ενδιαφέρουσα πρόταση και υπάρχει η τεχνολογία για την εξέταση των επιπέδων ενδορφίνης και σεροτονίνης στους ανθρώπους. Παρόλα αυτά, η λήψη επαναλαμβανόμενων δειγμάτων, ειδικά του αίματος, στις τελευταίες ώρες της ζωής κάποιου αποτελεί πρόκληση. Παράλληλα, η απόκτηση χρηματοδότησης για την πραγματοποίηση αυτής της έρευνας είναι επίσης δύσκολη.

Την ίδια στιγμή δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι παυσίπονα όπως η μορφίνη θα εμποδίζουν την παραγωγή ενδορφινών. Ο πόνος δεν είναι πάντα ένα ζήτημα όταν πεθαίνουν οι άνθρωποι. «Οι δικές μου παρατηρήσεις και οι συζητήσεις με τους συναδέλφους μου δείχνουν ότι αν ο πόνος δεν ήταν πραγματικά ένα θέμα για ένα άτομο νωρίτερα, είναι ασυνήθιστο να γίνει πρόβλημα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας θανάτου. Δεν ξέρουμε γιατί, αλλά θα μπορούσε να σχετίζεται με τις ενδορφίνες. Και πάλι, δεν έχει γίνει ακόμη έρευνα σχετικά με αυτό», αναφέρει ο Seamus Coyle από το πανεπιστήμιο της Λίβερπουλ.

Υπάρχουν ορισμένες διαδικασίες στον εγκέφαλο που μπορούν να μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε τον οξύ πόνο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι στρατιώτες στο πεδίο της μάχης συχνά δεν αισθάνονται πόνο όταν η προσοχή τους αποσπάται. Οι έρευνες της Irene Tracy στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης δείχνουν τη συναρπαστική δύναμη του πλασίμπο φαρμάκου, των θρησκευτικών πεποιθήσεων και του διαλογισμού για την αντιμετώπιση του πόνου.

Ευφορικές εμπειρίες

Αλλά τι θα μπορούσε να προκαλέσει μια ευφορική εμπειρία κατά τη διάρκεια του θανάτου, εκτός από τις ενδορφίνες; Καθώς το σώμα «κλείνει διακόπτες», επηρεάζεται ο εγκέφαλος. Είναι πιθανόν ο τρόπος με τον οποίο αυτό συμβαίνει κάπως να επηρεάζει τις εμπειρίες που έχουμε κατά τη στιγμή του θανάτου. Η Jill Bolte-Taylor περιγράφει σε μια ομιλία της στο TED πώς βίωσε την ευφορία και ακόμα και τη «νιρβάνα» κατά τη διάρκεια μιας εμπειρίας κοντά στο θάνατο, όπου το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου, που είναι το κέντρο της λογικής και της ορθολογικής σκέψης, κλείνει μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο .

Είναι ενδιαφέρον, παρόλο που ο τραυματισμός της Bolte-Taylor ήταν στην αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, ένας τραυματισμός στη δεξιά πλευρά του εγκεφάλου μπορεί επίσης να αυξήσει τα συναισθήματά σας.

«Νομίζω ότι υπάρχει πιθανότητα ένας συγγενής σας να έχει βαθιά πνευματική εμπειρία. Ξέρω ότι όταν ο παππούς μου πέθανε, σήκωσε το χέρι και το δάχτυλό του σαν να έδειχνε κάποιον. Ο πατέρας μου, ένας αφοσιωμένος καθολικός, πιστεύει ότι ο παππούς μου είδε τη μητέρα του. Πέθανε με ένα χαμόγελο στο πρόσωπό του, που έφερε καθησυχασμό στον πατέρα μου», πρόσθεσε ο Seamus Coyle.

Η διαδικασία θανάτου είναι ιερή στους Βουδιστές, οι οποίοι πιστεύουν ότι εκείνη η στιγμή προσφέρει μεγάλες δυνατότητες για το μυαλό. Θεωρούν τη μετάβαση από τη ζωή στον θάνατο ως το πιο σημαντικό γεγονός της ζωής. Τελικά, κάθε θάνατος είναι διαφορετικός και δεν μπορείτε να προβλέψετε ποιος θα έχει ειρηνικό θάνατο. Μερικοί από αυτούς που πεθαίνουν μπορεί να επωφελήθηκαν από την απελευθέρωση των ενδορφινών.

«Από αυτά που έχω δει όσοι είχαν μια εκστατική εμπειρία προς το τέλος της ζωής τους ήταν γενικά όσοι αγκάλιαζαν με κάποιο τρόπο τον θάνατο και βρίσκονταν σε ειρήνη με το αναπόφευκτο του. Η φροντίδα μπορεί να είναι σημαντική - μια μελέτη των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα που έλαβαν έγκαιρη παρηγορητική φροντίδα βρέθηκαν να είναι πιο ευτυχισμένοι και έζησαν περισσότερο. Θυμάμαι μια γυναίκα που τρεφόταν ενδοφλέβια. Έχει καρκίνο των ωοθηκών και δεν ήταν σε θέση να φάει. Οι άνθρωποι που τρέφονται με αυτό τον τρόπο κινδυνεύουν από σοβαρές λοιμώξεις. Μετά τη δεύτερη ή τρίτη απειλητική για τη ζωή λοίμωξη, άλλαξε. Η αίσθηση της ειρήνης που έβγαινε από αυτήν ήταν ορατή.», πρόσθεσε ο Coyle.

Και συνεχίζει: «Η έρευνά μου επικεντρώνεται στην προσπάθεια απομυθοποίησης της διαδικασίας θανάτου, στην κατανόηση της βασικής βιολογίας και στην ανάπτυξη μοντέλων που προβλέπουν τις τελευταίες εβδομάδες και ημέρες της ζωής. Με την πάροδο του χρόνου, μπορούμε επίσης να διερευνήσουμε το ρόλο των ενδορφινών που παίζει τις τελευταίες ώρες της ζωής και να απαντήσουμε οριστικά σε τέτοια ερωτήματα».