Ο Σίσυφος ανεβάζει με δυσκολία τον βράχο του πάνω στο βουνό των φιλοδοξιών του, η πέτρα κυλάει στη συνέχεια αναπόφευκτα από την άλλη πλευρά προς το Κάτω Κόσμο. Μετά, ξεκινά και πάλι αυτό το παράλογο έργο.
ΠροπαγάνδαΣτα πολιτικά συστήματα στα οποία η εξουσία χρειάζεται τη συμμετοχή του λαού, η προπαγάνδα αποσκοπεί στο να προσελκύσει όσο το δυνατόν περισσότερους σε μια συγκεκριμένη ιδεολογία και να τους κινητοποιήσει για να την εφαρμόσουν.
Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για να πείσουν είναι οι ίδιες είτε γίνονται καλή τη πίστει είτε όχι. Ωστόσο, στον εικοστό αιώνα, η
χρήση του ψεύδους και της επανάληψης, η κατάργηση των διαφορετικών απόψεων και η πρόσληψη σε μαζικές οργανώσεις χρησιμοποιήθηκαν αρχικά από τον βρετανό βουλευτή Charles Masterman, τον δημοσιογράφο των ΗΠΑ George Creel, και ιδιαίτερα τον Γερμανό υπουργό Joseph Goebbels, με τις καταστροφικές συνέπειες που γνωρίζουμε. Γι 'αυτό το λόγο, στο τέλος των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών ενέκρινε τρία ψηφίσματα που καταδικάζουν τη χρήση του σκόπιμου ψεύδους στα μέσα μαζικής ενημέρωσης για να προκαλέσουν πόλεμο και να επέβαλλε στα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν την ελεύθερη κυκλοφορία των ιδεών.
Ενώ οι τεχνικές προπαγάνδας έχουν τελειοποιηθεί τα τελευταία 75 χρόνια και χρησιμοποιούνται συστηματικά σε όλες τις διεθνείς συγκρούσεις, σταδιακά δίνουν τη θέση τους σε νέες τεχνικές επιρροής σε χώρες εν περιόδους ειρήνης:
δεν είναι πλέον θέμα να ωθήσουν το κοινό να ακολουθήσει μια ιδεολογία και να ενεργεί στην υπηρεσία της εξουσίας, αλλά αντίθετα να το αποτρέψει από το να παρέμβει, να το παραλύσει.Η στρατηγική αυτή αντιστοιχεί με μια επονομαζόμενη "δημοκρατική" οργάνωση της κοινωνίας, όπου το κοινό μπορεί να επιβάλει κυρώσεις στην εξουσία, κάτι που σπάνια συνέβαινε πριν.
Έχει εξαπλωθεί εδώ και 18 χρόνια με τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας». Πολλοί διανοούμενοι έχουν υπογραμμίσει τον παραλογισμό αυτού του όρου: η τρομοκρατία δεν είναι ένας εχθρός, είναι μια στρατιωτική τεχνική. Ωστόσο, δεν μπορούμε να διεξάγουμε πόλεμο κατά του πολέμου. Παρότι που δεν το καταλάβαμε τότε, η εφεύρεση αυτής της παράδοξης έκφρασης είχε ως στόχο την καθιέρωση της εποχής της μετα-αλήθειας.
Μετα-αλήθειαΠάρτε το παράδειγμα της πρόσφατης εκτέλεσης του Abu Bakr al-Baghdadi. Όλοι γνωρίζουμε ότι μια σμήνη ελικοπτέρων δεν μπορεί να διασχίσει ολόκληρο το βόρειο τμήμα της Συρίας χωρίς να ειδωθεί ούτε από τον πληθυσμό ούτε να εντοπιστεί από τα ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα. Η διήγηση που μας πούλησαν είναι προφανώς αδύνατη. Ωστόσο, αντί να αμφιβάλλουμε αυτό που θεωρούμε ως προπαγάνδα, συζητάμε αν ο Χαλίφης, στριμωγμένος από τις Ειδικές Δυνάμεις των ΗΠΑ, ανατινάχτηκε με δύο ή τρία παιδιά.
Σε άλλες εποχές, θα συμφωνούσαμε όλοι να λέμε ότι, δεδομένου ότι ένα ουσιαστικό στοιχείο αυτής της ιστορίας είναι αδύνατο, δεν μπορούμε να πάρουμε στα σοβαρά τα άλλα στοιχεία που μας εκτίθενται, ξεκινώντας με το θάνατο του χαλίφη.
Τώρα σκεφτόμαστε διαφορετικά όμως. Παραδεχόμαστε ότι αυτό το πραγματικό στοιχείο έχει παραποιηθεί,
a priori, για λόγους εθνικής ασφάλειας, και θεωρούμε το υπόλοιπο της αφήγησης ως αυθεντικό.
Τελικά, θα ξεχάσουμε την επιφύλαξη μας για αυτό το στοιχείο, ή για άλλα, και θα εκδώσουμε εγκυκλοπαίδειες που θα αναφέρουν αυτήν την όμορφη ιστορία με τα πιο απίθανα στοιχεία της.Με άλλα λόγια, καταλαβαίνουμε ενστικτωδώς ότι αυτή η διήγηση δεν σχετίζεται με γεγονότα, αλλά μεταφέρει ένα μήνυμα. Επομένως, δεν τοποθετούμαστε ενώπιον των γεγονότων, αλλά ενώπιον του μηνύματος όπως το αντιληφθήκαμε: όπως ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, ο Αμπού Μπακρ αλ-Βαγκντάτι επίσης εκτελέστηκε, η δύναμη παραμένει στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Για να μετακινήσουν την προσοχή μας από τα γεγονότα προς το μήνυμα, οι συγγραφείς ομιλιών (speech writers) είναι υπόχρεοι να μας παραδώσουν μια ασυνάρτητη αφήγηση. Δεν είναι ένα ατυχές λάθος από την πλευρά τους που επαναλαμβάνεται, αλλά μια τεχνική απαίτηση της δουλειάς τους.
Στην κλασική προπαγάνδα, προσπαθούσαν να πουν συνεκτικές ιστορίες, και εάν ήταν απαραίτητο, με την απόκρυψη ορισμένων γεγονότων ή με την παραποίηση τους. Όχι πια. Επειδή δεν προσπαθούν πλέον να πείσουν με όμορφες ιστορίες, αν χρειαστεί, ξεφεύγουν εντελώς από την πραγματικότητα. Αλλά απευθύνονται σε μια ενδιάμεση κατάσταση συνείδησης μέσω της οποίας διαπερνούν μηνύματα.
Γνωρίζουμε ότι αυτή η επιχείρηση ελικόπτερων είναι αδύνατη, αλλά μπορούμε να την αιτιολογήσουμε εξαλείφοντάς την από το πεδίο της συνείδησής μας. Ένα μέρος της διάνοιας μας έχει ανασταλεί. Ψευδόμαστε στον εαυτό μας.
Μπορούμε να βρούμε ένα πολύ μεγάλο αριθμό παραδειγμάτων χρήσης αυτής της τεχνικής αναπροσαρμογής στην επικαιρότητα των τελευταίων ετών.
Όλα αυτά που θα μπορούσα να αναφέρω θα εξοργίσουν την πλειοψηφία των αναγνωστών μου, επειδή κάθε παράδειγμα απαιτεί να αναγνωρίσουμε ότι μας κορόιδεψαν με τη δική μας συνενοχή. Απευχόμαστε να μας παρατηρούν τα λάθη μας.Ένα μικρό παράδειγμα ούτως ή άλλως. Είναι παλαιό, αλλά βασικό. Παίζει ακόμα σημαντικό ρόλο σήμερα.
Στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, οι αεροπορικές εταιρείες δημοσίευσαν αμέσως τους πλήρους καταλόγους επιβίβασης των επιβατών και των πληρωμάτων που είχαν πεθάνει. Δύο ημέρες αργότερα, ο διευθυντής του FBI εξέθεσε την αφήγηση των 19 αεροπειρατών οι οποίοι είχαν, σύμφωνα με τον ίδιο, πραγματοποιήσει τις επιθέσεις. Αλλά κανένας από εκείνους, σύμφωνα με τη εν θερμώ μαρτυρία των αεροπορικών εταιρειών, δεν είχε επιβιβαστεί στα τέσσερα αεροπλάνα. Η εκδοχή του είναι συνεπώς αδύνατη. Δεκαοκτώ χρόνια αργότερα, συνεχίζουμε όμως να συζητάμε για την προσωπικότητα αυτών των ατόμων.ΑντίδοτοΓια 18 χρόνια, μας εξηγούν ότι προσφέροντας σε όλους τη δυνατότητα να εκφραστούν σε ένα blog ή σε κοινωνικά δίκτυα, οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν υποτιμήσει τον δημόσιο λόγο. Οποιοσδήποτε μπορεί να πει οτιδήποτε. Στο παρελθόν, μόνο οι πολιτικοί και οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι είχαν την ευκαιρία να εκφραστούν. Πρόσεχαν την ποιότητα των παρεμβάσεών τους και των γραπτών τους. Σήμερα το
vulgum pecus, το αδεές πλήθος, δεν μπορεί να ξεχωρίσει τα φύκια από τις μεταξωτές κορδέλες και διαδίδει ψευδείς ειδήσεις (
fake news).
Αλλά συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Κορυφαίοι πολιτικοί άνδρες, αρχής γενομένης από τον πρόεδρο Τζωρτζ Μπους και τον πρωθυπουργό Τόνι Μπλερ, έχουν κάνει ασυνάρτητες ομιλίες για να εμποδίσουν τις αντιδράσεις του ευρύτερου κοινού γενικά και των ψηφοφόρων τους ειδικότερα. Αυτή η τεχνική αντικαθιστά τον παραλογισμό για την αλήθεια, όπως άλλοι την υποκαθιστούσαν με το ψεύδος. Έχει καταστρέψει τη λειτουργία των δημοκρατικών συστημάτων την οποία προσπαθούν οι απλοί άνθρωποι να αποκαταστήσουν με τα μέσα τους.
Οι συσκευές τηλεόρασης CRT εμφανίζουν εικόνες σε 625 γραμμές. Αρκεί να θαμπώνεται μία για να αντιληφθούμε μόνο αυτή στην εικόνα. Με την ίδια αρχή, αρκεί να ακούσουμε μόνο μια διαφορετική οπτική γωνία, για να γίνουν προφανή τα ψέματα της πανταχού παρούσας προπαγάνδας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η προπαγάνδα, όταν ψεύδεται, απαιτεί αμείλικτη λογοκρισία. Αλλά αν το ψέμα εισάγει μια ασυνέπεια στον λόγο, έτσι ώστε αυτή η ασυνέπεια να γίνει θελημένα προφανής, τότε οι εναλλακτικές απόψεις δεν θα πρέπει πλέον να λογοκρίνονται. Αντίθετα, πρέπει να τις αφήσουμε να εκφραστούν και να τις αξιοποιήσουμε, καταγγέλλοντας ορισμένες δημόσια ως ψεύτικες ειδήσεις (fake news).
Το αντίδοτο της μετα-αλήθειας δεν είναι η επαλήθευση των γεγονότων, αυτή ήταν πάντοτε η βάση του έργου των δημοσιογράφων και των ιστορικών. Είναι η αποκατάσταση της λογικής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απαιτείται σήμερα μια νέα μορφή λογοκρισίας. Οι περισσότεροι χρήστες του Facebook έχουν αποσυνδεθεί κάποια στιγμή. Σε αμέτρητες περιπτώσεις, οι χρήστες αδυνατούν να καταλάβουν γιατί λογοκρίνονται. Αναζητούν μάταια την απαγορευμένη λέξη που θα είχε ανιχνεύσει ένας υπολογιστής, ή ποια μη-κοινωνική γνώμη απαγορεύτηκε από κάποιο επιβλέποντα.
Στην πραγματικότητα, γι' αυτό που συχνά κατηγορούνται και τιμωρούνται αυθαίρετα είναι η αποκατάσταση της λογικής στο συλλογισμό τους.Μετάφραση, Κριστιάν Άκκυριά
Πηγή, Ινφογνώμων Πολιτικά (Ελλάδα)
Σχόλια Αναγνωστών