σουδάν αίγυπτος
Μέχρι στιγμής, το 2018 μοιάζει να είναι η χειρότερη χρονιά για τις σχέσεις Αιγύπτου-Σουδάν, καθώς στις 4 Ιανουαρίου, το Χαρτούμ ανακάλεσε τον πρέσβη του Καμάλ Αλ Νταν Χασάν Αλί από το Κάιρο για διαβουλεύσεις και το υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου απάντησε πως θα προχωρήσει στις «κατάλληλες ενέργειες». Μήλον της έριδας τα νερά του Νείλου!

Η Αίγυπτος, αφού υπήρξε η κυρίαρχη δύναμη στη λεκάνη του ποταμού σχεδόν για δύο αιώνες, υφίσταται τις επιπτώσεις των ανακατατάξεων στη Μέση Ανατολή, της διαρκούς αποδυνάμωσης της οικονομίας της και της αναπτυξιακής της στασιμότητας. Παράγοντες που την υποβιβάζουν στην κατηγορία του απλού παραποτάμιου κράτους του Νείλου, χωρίς καμία δυνατότητα ανάληψης δράσης.

Ως τελευταία χώρα που διασχίζει ο Νείλος πριν εκβάλλει, εξαρτάται απόλυτα από το εξωτερικό για τις ανάγκες της σε νερό, οι οποίες καλύπτονται σχεδόν αποκλειστικά από τον μεγάλο ποταμό. Οι πηγές του Νείλου βρίσκονται σε απόσταση αρκετών εκατοντάδων χιλιομέτρων από τα νότια σύνορά της : στην Αιθιοπία για τον Γαλάζιο Νείλο, τον Σομπάτ και τον Ατμπαρά, που εξασφαλίζουν περίπου το 80% του συνολικού όγκου υδάτων, και στην Ουγκάντα για τον Λευκό Νείλο, από τον οποίο προέρχεται το υπόλοιπο 20%.

Το Φράγμα της Αναγέννησης συνέβαλε περαιτέρω στην τριβή των σχέσεων Καΐρου-Χαρτούμ καθώς η Αίγυπτος θεωρεί το έργο ως σοβαρή απειλή για τα υδατικά της συμφέροντα, ενώ το Σουδάν το βλέπει ως μια πολύτιμη ευκαιρία.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατασκευή του γιγάντιου αυτού φράγματος έχει ξεκινήσει από την Αιθιοπία το 2011, προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις από την Αίγυπτο. Την κατασκευή του φράγματος -η οποία έχει υλοποιηθεί κατά 63%- έχει αναλάβει ιταλική εταιρία και στη χρηματοδότηση της κατασκευής εμπλέκονται κινεζικές κοινοπραξίες.

Τον Νοέμβριο του 2017, το Κάιρο δήλωσε επίσημα ότι οι τεχνικές διαπραγματεύσεις με το Σουδάν και την Αιθιοπία απέτυχαν. Στη συνέχεια, στις αρχές Ιανουαρίου, ο πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ Αλ Σίσι έστειλε στον Αιθίοπα πρωθυπουργό Χαϊλεμαριάμ Ντεσαλέν πρόταση για συνέχιση των συνομιλιών σχετικά με το «megaproject» του φράγματος, εξαιρουμένου του Χαρτούμ.

Η Αίγυπτος αμφισβητεί ότι ο Σίσι απέστειλε την πρόταση αυτή στην ηγεσία της Αιθιοπίας. Ωστόσο, η παροχή ύδατος του Νείλου εξακολουθεί να αποτελεί την πηγή πολλών διαφωνιών μεταξύ του Καΐρου και του Χαρτούμ.

Σύμφωνα με τα σουδανικά κρατικά μέσα ενημέρωσης, Αιγύπτιοι στρατιώτες έχουν μεταφερθεί στις ακτές της αμφισβητούμενης συνοριακής περιοχής του τριγώνου «Halayeb triangle», όπου το Κάιρο έστειλε επίσης αεροπλάνα.

Αν και δεν πρόκειται για μια νέα σύγκρουση, η εδαφική διαμάχη του Σουδάν με την Αίγυπτο στην περιοχή των συνόρων πρόσφατα κλιμακώθηκε.

Τον Απρίλιο του 2017, το Χαρτούμ βρέθηκε σε ισχυρότερη θέση λόγω της μεγαλύτερης υποστήριξης που είχε από τις αραβικές μοναρχίες του Κόλπου και τη νέα κυβέρνηση Τραμπ στην Ουάσινγκτον, η οποία ίσως φάνηκε πολύ πιο ανοιχτή σε μια επαναπροσέγγιση μεταξύ Σουδάν και ΗΠΑ σε σχέση με τις τρεις προηγούμενες.

Αυτό ώθησε τους Σουδανούς αξιωματούχους να ζητήσουν από την Αίγυπτο να παραιτηθεί από τον έλεγχο της περιοχής. Η άρνηση του Καΐρου οδήγησε σε σκληρή λεκτική αντιπαράθεση, που αναπαρήγαγαν τα αιγυπτιακά και σουδανικά μέσα ενημέρωσης. Στη συνέχεια, η ένταση κλιμακώθηκε με το Χαρτούμ να ζητά οι Αιγύπτιοι να έχουν θεώρηση εισόδου προκειμένου να εισέλθουν στο Σουδάν.

Λίγο αργότερα, το Σουδάν απαγόρευσε την εισαγωγή γεωργικών προϊόντων προερχόμενων από την Αίγυπτο και ο πρόεδρος Ομάρ Αλ Μπασίρ κατηγόρησε το Κάιρο ότι εξοπλίζει τους αντάρτες του Νταρφούρ, το οποίο αρνήθηκε η Αίγυπτος καταγγέλλοντας ότι πολλά μέλη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας έχουν βρει καταφύγιο στο Σουδάν.

Εξετάζοντας την ευρύτερη περιφερειακή εικόνα, η Αίγυπτος και το Σουδάν βρίσκονται σε εκ διαμέτρου αντίθετες πλευρές στην ολοένα αυξανόμενη πόλωση του σουνιτικού αραβικού κόσμου, όπως φάνηκε και στην περίπτωση του Κατάρ.

Η Αίγυπτος - μαζί με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα - προσπάθησε να πείσει τα αφρικανικά κράτη να στηρίξουν το εμπάργκο κατά του Κατάρ που θέλησε να επιβάλλει η ηγεσίας του Ριάντ με βάση την κατηγορία ότι το Εμιράτο χρηματοδοτούσε την τρομοκρατία.

Ωστόσο, το Σουδάν αρνήθηκε να συμμετάσχει σε αυτήν την εκστρατεία κατά του Κατάρ. Η «ουδέτερη» απάντηση του Χαρτούμ στη διαμάχη του Κόλπου είχε ως αποτέλεσμα να έλθει σε πλήρη αντιπαράθεση ξανά με την Αίγυπτο.

Μετά την έκρηξη του εμφυλίου πολέμου στη Λιβύη, στα μέσα του 2014, η Αίγυπτος και το Σουδάν αντιτάχθηκαν στους εμπλεκόμενους σε αυτή τη σύγκρουση, ενώ το Χαρτούμ ευθυγραμμίστηκε με την Άγκυρα και τη Ντόχα αντί να ακολουθήσει την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Επίσης, μέχρι τον Νοέμβριο του 2017, η Αίγυπτος άρχισε να εισέρχεται στο εσωτερικό περιβάλλον του Νοτίου Σουδάν για πολλούς λόγους, με κύριο σκοπό να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή μόχλευση έναντι του Σουδάν. Πρόσφατες αναφορές υποστηρίζουν ότι στρατιωτικοί και πολιτικοί αξιωματούχοι της Αιγύπτου, του Κατάρ και της Ερυθραίας συντονίζουν, από την Ερυθραία, στελέχη και μέλη της αντιπολίτευσης του Σουδάν.

Η Αίγυπτος και το Σουδάν είχαν αρνητική έως εχθρική σχέση μετά την επίσκεψη του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αντίς Αμπέμπα το 1995, όπου ένοπλοι αποπειράθηκαν να τον δολοφονήσουν.

Αιγύπτιοι αξιωματούχοι κατηγόρησαν τους Σουδανούς ομολόγους τους ότι σχεδίασαν την απόπειρα δολοφονίας. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2016, υπήρξε ανανεωμένη αισιοδοξία όσον αφορά την προσέγγιση των δύο χωρών, αφού ο Μπασίρ δέχτηκε την πρόσκληση του Σίσι στο Κάιρο, όπου έλαβε το υψηλότερο στρατιωτικό μετάλλιο της Αιγύπτου ως χειρονομία καλής θέλησης από την αιγυπτιακή ηγεσία. Οι δύο χώρες υπέγραψαν περαιτέρω συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης και 15 μνημόνια συνεργασίας.

Αυτή η ελπίδα, όμως, ήταν βραχύβια, καθώς διάφορα ζητήματα αύξησαν και πάλι τις τριβές στις σχέσεις Αιγύπτου-Σουδάν και εμπόδισαν το ταξίδι του Μπασίρ στο Κάιρο το 2016 και την οικοδόμηση περισσότερων θεμελίων εμπιστοσύνης για καλύτερες σχέσεις. Ως εκ τούτου, οι δύο χώρες παραμένουν ανταγωνιστικές με αντικρουόμενα συμφέροντα και συγκρούσεις ατζέντας τόσο στην Αφρική όσο και τη Μέση Ανατολή.

Ωστόσο, αυτό που πρόσφατα έφερε νέα ένταση στις σχέσεις τους ήταν η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο Σουδάν, τον περασμένο μήνα.

Το ταξίδι του Ερντογάν οδήγησε το Σουδάν να συμφωνήσει προσωρινά στην παραχώρηση του ελέγχου του νησιού Σουακίν. Αυτή η είδηση ​​ανησύχησε πολλούς στο Κάιρο και σε άλλες αραβικές πρωτεύουσες, οι οποίοι ερμήνευσαν την απόφαση του Μπασίρ ως άδεια στην Τουρκία να εγκαταστήσει τη δεύτερη στρατιωτική βάση της στην αφρικανική ήπειρο.

Αυτό δημιούργησε επίσης ερωτήματα σχετικά με το κατά πόσο το Ιράν ή το Ιράκ θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε τουρκική στρατιωτική εγκατάσταση σε κοντινή απόσταση από τη Σαουδική Αραβία και τις ακτές της Ερυθράς Θάλασσας της Υεμένης.

Μεταξύ των πολυάριθμων παρατεινόμενων εντάσεων μεταξύ του Καΐρου και του Χαρτούμ, το μέλλον της σχέσης αυτών των δύο χωρών του Νείλου -που κάποτε ήταν στενοί σύμμαχοι- θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τα ζητήματα διάθεσης του νερού του Νείλου.

Η αδυναμία αποκατάστασης των περιφράξεων θα καταστήσει τελικά όλο και πιο δύσκολο και για τις δύο να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες περιφερειακές προκλήσεις, όπως είναι ο εξτρεμισμός, η ταχεία αύξηση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή και ο μετασχηματισμός των βιομηχανιών.

Αν όμως το Κάιρο και το Χαρτούμ επιδιώξουν μια διπλωματική πορεία δράσης, αυτή η συνεργασία θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα για την ικανότητα των κυβερνήσεων σε όλο τον κόσμο να ξεπεράσουν τις πολιτικές εντάσεις επιδιώκοντας την ειρήνη και σχέσεις καλής γειτονίας.

Η ζοφερή εναλλακτική λύση θα είναι ένα μέλλον στο οποίο οι γρήγορες δημογραφικές και περιβαλλοντικές αλλαγές θα επιδεινώνουν την επισιτιστική ανασφάλεια και άλλα ζωτικά συμφέροντα των κρατών, οδηγώντας σε περισσότερους «πολέμους για το νερό».