ανθρωπογενή ορυκτά
Οι κρύσταλλοι « Simonkolleite » είναι ενα διάσημο ανθρωπογενές ορυκτό
Η παρούσα γεωλογική εποχή του πλανήτη Γη είναι πολύ διαφορετική από όλες τις προηγούμενες επειδή τα βασικά χαρακτηριστικά της δεν καθορίζονται τόσο από τη φύση όσο από την πρωτοφανή παρεμβατικότητα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και γι' αυτό, όλο και πιο συχνά, περιγράφεται από τους ειδικούς ως «Ανθρωπόκαινος», δηλαδή η νέα γεωλογική εποχή του ανθρώπου.

Υπέρ της ριζοσπαστικής άποψης ότι, εξαιτίας του ανθρώπου, η βιόσφαιρα και η γεώσφαιρα έχουν εισέλθει αμετάκλητα σε μια νέα εποχή συνηγορούν πλήθος μαρτυρίες: βιολογικές, τεχνολογικές, περιβαλλοντολογικές, μετεωρολογικές και, πιο πρόσφατα, γεωλογικές.

Πράγματι, στο τελευταίο τεύχος του γεωλογικού περιοδικού «American Mineralogist», δημοσιεύτηκε ένα εκτενές άρθρο όπου ανακοινώνεται ότι μια ομάδα εκλεκτών γεωλόγων υπό τη διεύθυνση του Robert Hazen κατάφερε, πρώτη φορά, να εντοπίσει στη φύση και να αναλύσει στο εργαστήριο 208 είδη ορυκτών, τα οποία προήλθαν και υπάρχουν χάρη στις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Και γεωλογικά τα αποτυπώματά μας

ανθρωπογενή ορυκτά
Αραγε, η μαζική παρουσία ανθρώπων σε κάθε γωνιά του πλανήτη καθώς και της τεχνολογίας τους μπορεί να προξενήσει τόσο βαθιές μεταβολές που να αποτυπώνονται στα γεωλογικά στρώματα; Να προκαλούν δηλαδή γεωλογικές και οικολογικές αλλαγές συγκρίσιμες με αυτές που συνέβησαν κατά το παρελθόν, όταν π.χ. τελείωσε η Εποχή των Παγετώνων; Μπορούν οι ριζικές μεταβολές που προξένησε ο άνθρωπος στη γεώσφαιρα τους τρεις τελευταίους αιώνες, να συγκριθούν με τις κοσμοϊστορικές αλλαγές που για να συμβούν χρειάστηκαν εκατομμύρια χρόνια;

Την καλύτερη απάντηση σε αυτό το κρίσιμο ερώτημα έδωσε ο Robert Hazen, διεθνούς φήμης γεωλόγος και πρωταγωνιστής αυτής της έρευνας:

«Η εξέλιξη των ορυκτών ήταν συνεχής σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της Γης. Χρειάστηκαν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια για να καταφέρουν οι συνδυασμοί των χημικών στοιχείων να συναντηθούν σε έναν συγκεκριμένο τόπο, σε ένα δεδομένο βάθος και σε μια ορισμένη θερμοκρασία, ώστε να σχηματίσουν τα 5.200 είδη ορυκτών που υπάρχουν στη Γη και αναγνωρίζονται επίσημα.

»Από αυτά τα 5.200 είδη ορυκτών, υπάρχουν 208 που άμεσα ή έμμεσα προήλθαν από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως μετά το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα. Και θεωρούμε ότι νέα είδη θα συνεχίσουν να παράγονται με τον ίδιο σχετικά φρενήρη ρυθμό».

Τα 208 είδη «ανθρωπογενών» ορυκτών στα οποία αναφέρεται ο Robert Hazen είναι αυτά που ανακάλυψαν αυτοί οι ερευνητές αναλύοντας τα 5.200 είδη ορυκτών που σήμερα αναγνωρίζονται επίσημα από την ICS (Διεθνής Επιτροπή Στρωματογραφίας).

Αυτά τα 208 ορυκτά ονομάζονται «ανθρωπογενή», επειδή δεν θα υπήρχαν χωρίς την καταλυτική επίδραση του ανθρώπου τους τρεις τελευταίους αιώνες.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, πρόκειται κυριολεκτικά για μια γεωλογική έκρηξη: ο σχηματισμός αυτών των νέων ορυκτών είναι τόσο γρήγορος - σε γεωλογική και όχι σε ανθρώπινη κλίμακα - ώστε δικαίως συγκρίνεται με την εποχή της «Μεγάλης Οξυγόνωσης» όταν, πριν από 2,2 δισεκατομμύρια χρόνια, όταν σχηματίστηκαν τα περισσότερα είδη των ορυκτών που υπάρχουν σήμερα.

Με άλλα λόγια, όπως ακριβώς προβλέπεται από τη θεωρία της Ανθρωποκαίνου Εποχής, η μαζική παρουσία και οι επεμβατικές δραστηριότητες των ανθρώπων αλλάζουν ταχύτατα όχι μόνο τη βιόσφαιρα αλλά και τη γεώσφαιρα του πλανήτη.
ανθρωπογενή ορυκτά
Κρύσταλλοι Νεαλίτη (« Nealite ») που εντοπίστηκαν στην Ελλάδα, στο Λαύριο
Η Ανθρωπόκαινος Εποχή με τα μάτια του αύριο

Στο φανταστικό, για την ώρα, εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του 21ου Αιώνα, στο λήμμα «Ανθρωπόκαινος Εποχή» (Anthropocene Epoch) διαβάζουμε:

«Επιστημονικός όρος που εισηγήθηκε στα τέλη του εικοστού αιώνα ο βραβευμένος με Νόμπελ Χημείας Ολλανδός Paul Crutzen, για να περιγράψει τη νέα γεωλογική εποχή στην οποία έχει εισέλθει ο πλανήτης μας.

»Στην Ανθρωπόκαινο Εποχή, το γήινο περιβάλλον, δηλαδή το σύνολο των φυσικών, χημικών και βιολογικών χαρακτηριστικών του πλανήτη μας, εξαρτάται και διαμορφώνονται σε μεγάλο βαθμό, τόσο τοπικά όσο και συνολικά, από τις ανθρώπινες δραστηριότητες».

»Μολονότι τις πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα η "Ανθρωπόκαινος" δεν είχε αναγνωριστεί επίσημα από τη Διεθνή Επιτροπή Στρωματογραφίας ή ICS (International commission of stratigraphy), οι ειδικοί της "Ομάδας Εργασίας Ανθρωποκαίνου" που είχε συσταθεί από την ίδια της ICS εισηγούνταν επίμονα - από τις αρχές του αιώνα - την αναγνώριση της νέας γεωλογικής εποχής. Τα αίτια της καθυστερημένης αναγνώρισης ήταν επιστημονικά και πολιτικά.

»Επιστημονικά, γιατί οι ειδικοί δεν συμφωνούσαν για την ημερομηνία έναρξης και τα κριτήρια διαπίστωσης της νέας γεωλογικής εποχής: κάποιοι τοποθετούσαν την έναρξή της πριν από 11 χιλιάδες χρόνια, με τη μεγάλη ανάπτυξη της γεωργίας και της μόνιμης εγκατάστασης των ανθρώπων σε μεγάλες κοινότητες, άλλοι θεωρούσαν ότι ξεκίνησε τον 18ο αιώνα με τη Βιομηχανική Επανάσταση, άλλοι πάλι πιστεύουν πως ξεκίνησε τον 20ό αιώνα.

»Ανεξάρτητα όμως από την ημερομηνία έναρξης, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι όντως βρισκόμαστε σε μια νέα γεωλογική εποχή. Σήμερα, κανείς δεν αμφισβητεί ότι η επίδραση των ανθρώπων πάνω στη Γη υπήρξε ανάλογη π.χ. με την ηφαιστειογενή δραστηριότητα, την τεκτονική των πλακών ή με έναν αρκετά μεγάλο μετεωρίτη που έπεσε στον πλανήτη.

»Φυσικές δυνάμεις που αναδιαμόρφωσαν, κατ' επανάληψη, το πλανητικό σκηνικό επηρεάζοντας την πορεία της ζωής (μαζικές εξαφανίσεις ειδών). Η αδηφάγος διάθεση και η επέκταση του σύγχρονου ανθρώπου έχει πλέον αφήσει τα μόνιμα αποτυπώματά της, όχι μόνο στον έμβιο κόσμο ή την ατμόσφαιρα αλλά και στα βαθύτερα γεωλογικά στρώματα του πλανήτη Γη.

»Οσο για τα πολιτικά αίτια της καθυστερημένης αναγνώρισης, συνοψίζονται στη μεγάλη δυσκολία της ανθρωπότητας να αποδεχτεί, αφενός, το γεγονός ότι ευθύνονταν για την αλλαγή γεωλογικής εποχής και, αφετέρου, να αναλάβει τις ευθύνες της για το μέλλον της ζωής στον πλανήτη».