υπνος
Περνάμε το ένα τρίτο της ζωής μας κοιμώμενοι -περίπου 120 ημέρες τον χρόνο-, αυτό αποδεικνύει από μόνο του ότι ο ύπνος είναι απολύτως απαραίτητος για την καλή λειτουργία του οργανισμού μας.

Ως ενήλικοι αφιερώνουμε στον ύπνο περίπου το 35% του ημερήσιου χρόνου μας, ενώ στα νεογέννητα ο ύπνος καταλαμβάνει το 70%.

Ο ύπνος υπάρχει επειδή, προφανώς, επιτελεί κάποια θεμελιώδη λειτουργία. Ναι, αλλά ποια;

Κατά καιρούς οι επιστήμονες έχουν προτείνει διάφορες λίγο-πολύ πειστικές εξηγήσεις. Ορισμένοι είναι πεπεισμένοι ότι η βασική λειτουργία του ύπνου είναι ανανεωτική και τονωτική, άλλοι θεωρούν πως η θεμελιώδης λειτουργία του σχετίζεται με τη μνήμη, δηλαδή με την παγίωση των πρόσκαιρων μνημονικών εγγραφών.

Δύο σημαντικές έρευνες που πριν από λίγες ημέρες δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Science» προτείνουν μια τρίτη εξήγηση:

Ο ύπνος είναι απαραίτητος επειδή επιτρέπει τη χαλάρωση των συναπτικών επαφών μεταξύ των νεύρων, εξισορροπώντας έτσι την ένταση των συναπτικών συνδέσεων, η οποία αυξάνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας, όταν ο εγκέφαλος βρίσκεται σε εγρήγορση.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου, οι συνάψεις, δηλαδή οι νευρωνικές διασυνδέσεις μειώνονται σε όγκο και ένταση κατά 20%.

Η ανακάλυψη αυτή ενισχύει τη θεωρία της «συναπτικής ομοιόστασης», η οποία υποστηρίζει ότι ο εγκέφαλός μας όταν κοιμάται εξισορροπεί την αυξημένη δραστηριότητα των συνάψεών του όταν είναι ξύπνιος και, κατ' αυτόν τον τρόπο, ανανεώνει την ικανότητά του για μάθηση και παγίωση νέων μνημονικών ιχνών!

Σε αυτό το εντυπωσιακό συμπέρασμα κατέληξαν οι έρευνες του Τζούλιο Τονόνι (Giulio Tononi) και της Κιάρα Τσιρέλι (Chiara Cirelli) στο αμερικανικό Κέντρο Ερευνας για τον Υπνο και τη Συνείδηση (Wisconsin Center for Sleep and Consciousness).

Οι δύο ιταλικής καταγωγής ερευνητές αποφάσισαν, πριν από τέσσερα χρόνια, να μελετήσουν μέσω ενός πανίσχυρου ηλεκτρονικού μικροσκοπίου τριών διαστάσεων αν οι διαστάσεις των συνάψεων του εγκεφαλικού φλοιού αλλάζουν από την ημέρα στη νύχτα.

Αναλύοντας λεπτομερώς σχεδόν 7 χιλιάδες συνάψεις από τον αισθητηριακό και κινητικό φλοιό ποντικών δημιούργησαν την πληρέστερη, μέχρι σήμερα, βάση δεδομένων σχετικά με τις συνάψεις.

Κατ' αυτόν τον τρόπο ανακάλυψαν ότι ο όγκος και η ένταση λειτουργίας του 80% των νευρωνικών συνάψεων μειώνονται κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Το επόμενο βήμα αυτών των ερευνητών είναι να μελετήσουν πώς επηρεάζουν τη δομή και τη λειτουργία των νευρώνων η έλλειψη ύπνου και η αφύσικη εναλλαγή ύπνου-εγρήγορσης.

Στο ίδιο τεύχος του περιοδικού «Science» δημοσιεύτηκε μια δεύτερη έρευνα του Γκράχαμ Ντίρινγκ (Graham Diering) και των συνεργατών του στην Ιατρική Σχολή στο Μέριλαντ των ΗΠΑ.

Αναλύοντας τις πρωτεΐνες που υπάρχουν στις συνάψεις των μετασυναπτικών νευρώνων που δέχονται τα σήματα από τους προσυναπτικούς νευρώνες, διαπίστωσαν ότι ο αριθμός αυτών των πρωτεϊνών-υποδοχέων μειώνεται στη διάρκεια του ύπνου κατά 20%.

Ενα βιοχημικό δεδομένο που ενισχύει και εξηγεί σε μοριακό επίπεδο τον μηχανισμό της συναπτικής ομοιόστασης κατά τη διάρκεια του ύπνου.