ανοία
Η αφηρημάδα μπορεί να μην είναι πάντοτε η πρώτη προειδοποιητική ένδειξη ότι αρχίζει η άνοια. Πολύ νωρίτερα ενδέχεται να υπάρξουν βαθιές και ουσιαστικές αλλαγές στην συμπεριφορά και στην προσωπικότητα σύμφωνα με νέα δεδομένα.

Την περασμένη Κυριακή, στο πλαίσιο του ετήσιου διεθνούς συνεδρίου της Εταιρείας Νόσου Αλτσχάιμερ (Alzheimer's Association) των ΗΠΑ ομάδα επιστημόνων περιέγραψε ένα νέο σύνδρομο το οποίο μπορεί να αποτελεί προάγγελο της νόσου ή άλλων μορφών άνοιας. Και πρότεινε να καθιερωθεί η χρήση ενός τεστ για τη διάγνωσή του.

Το σύνδρομο αποκαλείται ήπια συμπεριφορική διαταραχή (Μild Βehavioral Ιmpairment, MBI) και μπορεί να διαγνωσθεί με την βοήθεια 38 ερωτήσεων που αποκαλύπτουν πόσες πιθανότητες έχει κάποιος να εκδηλώσει άνοια αργότερα στη ζωή του.

Εχει χάσει το ενδιαφέρον για τις αγαπημένες του δραστηριότητες; Εχει γίνει ασυνήθιστα αγχωτικός, επιθετικός, φιλύποπτος ή οξύθυμος; Κάνει ξαφνικά αγενή σχόλια δημοσίως; Εχει αποκτήσει μη ρεαλιστικές απόψεις για τις δυνάμεις, την οικονομική του κατάσταση ή τις δεξιότητές του; Μήπως του έχει συμβεί κάποια άλλη αλλαγή, εκ διαμέτρου αντίθετη με τη συνήθη συμπεριφορά του, όπως παγερή αδιαφορία για τους πάντες και τα πάντα;

«Ιστορικά, αυτού του είδους οι ενδείξεις θα οδηγούσαν στην διάγνωση ενός προβλήματος ψυχικής υγείας ή έστω θα αποδίδονταν σε παραξενιές των γηρατειών», δήλωσε ο δρ Ζάχινουρ Ισμάιλ, αναπληρωτής καθηγητής Νευρολογίας στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι και επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο. «Σήμερα, όμως, ξέρουμε ότι ενδέχεται να αποτελούν κρυφά συμπτώματα άνοιας».

Οι προϋποθέσεις της διάγνωσης

Ο δρ Ισμάιλ έσπευσε να διευκρινίσει πως δεν αρκεί να είναι καταφατική η απάντηση σε οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα ερωτήματα (ή στα άλλα που υπάρχουν στο ερωτηματολόγιο) για να τεθεί η διάγνωση. Θα πρέπει να πληρούνται και ορισμένες άλλες προϋποθέσεις.

Κατ' αρχάς, οι αλλαγές στη συμπεριφορά ή την προσωπικότητα του ασθενούς πρέπει να μην είναι παροδικές αλλά να έχουν διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να μη μπορούν να εξηγηθούν με άλλο τρόπο όπως η ύπαρξη διαγνωσμένου προβλήματος ψυχικής υγείας ή άλλων παραγόντων όπως το πένθος.

Πρέπει επίσης να μην είναι αδιόρατες αλλά «βαθιές και ουσιαστικές», σαν να έχει γίνει ξαφνικά ο ασθενής ένας άλλος άνθρωπος.

Ενα συχνό σύμπτωμα στους ασθενείς με ήπια συμπεριφορική διαταραχή είναι η απάθεια, κατά τον δρα Ισμάιλ ο οποίος αποτελεί μέλος επιτροπής εμπειρογνωμόνων της Alzheimer's Association η οποία επιφορτίσθηκε με την περιγραφή του συνδρόμου και την κατάρτιση του ερωτηματολογίου.

Μερικά άλλα από τα πιθανά συμπτώματα που εντοπίζει το ερωτηματολόγιο είναι το ξαφνικό άγχος για γεγονότα ρουτίνας, η απώλεια ελέγχου των παρορμήσεων, η αδιαφορία για τους κανόνες της κοινωνίας και η απώλεια ενδιαφέροντος για το φαγητό.

Μπορεί επίσης να ανοίξει τον δρόμο για να αναφέρουν οι ασθενείς ή οι συγγενείς τους ακόμα και ακραίες συμπεριφορές. Ο δρ Ισμάιλ είχε μία 68χρονη ασθενή η οποία άρχισε ξαφνικά τη χρήση κοκαΐνης, μία 70χρονη που απέκτησε ακόρεστη όρεξη για σεξ και «από σεμνότυφη έγινε αχαλίνωτη» και μία 67χρονη που άρχισε να καπνίζει κρακ. Όλες αυτές οι γυναίκες εκδήλωσαν αργότερα άνοια.

Πριν από την ήπια νοητική διαταραχή

Η άνοια είναι μάστιγα της σύγχρονης εποχής που προσβάλλει ολοένα περισσότερους ηλικιωμένους, στερώντας τους σταδιακά τη μνήμη και την ικανότητα σκέψης. Υπολογίζεται ότι σε όλο τον κόσμο ένας άνθρωπος κάθε 3 δευτερόλεπτα διαγιγνώσκεται με αυτήν, ενώ ο συνολικός αριθμός των ασθενών πιστεύεται ότι υπερβαίνει τα 47 εκατομμύρια.

Η νόσος Αλτσχάιμερ, που είναι η πιο συχνή αιτία της (αντιπροσωπεύει το 55-60% των κρουσμάτων άνοιας), αναπτύσσεται αργά, σιωπηρά, επί μία ή δύο δεκαετίες πριν γίνουν εμφανή τα πρώτα συμπτώματά της.

Στην αρχή μπορεί να εμφανιστεί με τη μορφή ήπιας νοητικής διαταραχής (Μild Cognitive Impairment, MCI) κατά την οποία ξεχνάει μεν ο ασθενής κάποια πράγματα αλλά όχι σε βαθμό που να επηρεάζεται η καθημερινότητά του. Η διαταραχή αυτή σε αρκετούς ασθενείς μπορεί να εξελιχθεί σε Αλτσχάιμερ.

Σύμφωνα με την επιτροπή εμπειρογνωμόνων της Alzheimer's Association, αν τα ευρήματά της επαληθευτούν, η ήπια συμπεριφορική διαταραχή θα είναι μία κλινική διάγνωση που θα προηγείται της ήπιας νοητικής διαταραχής.

«Αν δύο άνθρωποι έχουν ήπια νοητική διαταραχή, εκείνος που θα έχει εκδηλώσει πρώτα αλλαγές στην συμπεριφορά ή την προσωπικότητά του θα διαγνωστεί πιο γρήγορα με πλήρη άνοια» εξήγησε ο δρ Ισμάιλ. Επιπλέον, οι πάσχοντες από Αλτσχάιμερ που είχαν τέτοιου είδους αλλαγές πιθανώς θα έχουν χειρότερη εξέλιξη, αφού προγενέστερες μελέτες έχουν αποκαλύψει ότι θα έχουν περισσότερες εγκεφαλικές βλάβες.

Οχι όλοι

Ο δρ Ισμάιλ τόνισε ότι δεν θα εκδηλώσει υποχρεωτικώς άνοια όποιος παρουσιάζει αλλαγές στην προσωπικότητα και στη συμπεριφορά του καθώς μεγαλώνει. Και εδώ υπάρχει ένας σκόπελος για πολλούς ειδικούς, να μην οδηγήσει η πρόταση της επιτροπής των εμπειρογνωμόνων σε υπερδιάγνωση της άνοιας προκαλώντας αναίτια ανησυχία και αχρείαστες θεραπείες σε ασθενείς που είναι υγιείς.

Ωστόσο «είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η άνοια δεν είναι μόνο απώλεια μνήμης αλλά έχει πλήθος νευροψυχικών και συμπεριφορικών συμπτωμάτων» δήλωσε ο δρ Ρον Πίτερσεν, επικεφαλής του Κέντρου Ερευνας Νόσου Αλτσχάιμερ της Κλινικής Μάγιο, στη Μινεσότα, ο οποίος δεν συμμετείχε στην κατάρτιση του ερωτηματολογίου.