Honeyguide and Honey Hunter
© Claire N. SpottiswoodeΤο πρόθυμο πουλί δείκτης κάθεται στο δάχτυλο του Ορλάν Γιασέντε, παραδοσιακού κυνηγού στη Μοζαμβίκη
Σε ένα σπάνιο παράδειγμα φιλίας ανάμεσα στον άνθρωπο και ένα άγριο ζώο, κυνηγοί στην Αφρική συνεργάζονται με ένα μικρό πτηνό για να βρουν μέλι από αγριομέλισσες. Το εντυπωσιακότερο όμως είναι ότι οι δύο συνεργάτες έχουν αναπτύξει κώδικα επικοινωνίας με ειδικά καλέσματα.

Οι πρώτες αναφορές για την απίθανη συνεργασία ανάμεσα στους κυνηγούς και το πτηνό προέρχονται από έναν πορτογάλο ιεραπόστολο το 1588, επισημαίνει το Reuters. Για αιώνες, όμως, θεωρούνταν υπερβολικές.

Ήταν τη δεκαετία του 1980 όταν η επιστήμη επιβεβαίωσε τη σπάνια σχέση. Το πτηνό που δείχνει πού είναι το μέλι πήρε μάλιστα την επιστημονική ονομασία Indicator indicator, που σημαίνει «δείκτης ο δείκτης».

Οι ορνιθολόγοι είχαν διαπιστώσει τότε ότι το πουλί ζητά τη βοήθεια των κυνηγών τραγουδώντας και πεταρίζοντας κοντά τους στα δέντρα.

Νέα μελέτη στο περιοδικό Science αποκαλύπτει τώρα ότι το πτηνό αντιλαμβάνεται τα αντίστοιχα καλέσματα των ανθρώπων.

Στη Μοζαμβίκη, οι κυνηγοί-τροφοσυλλέκτες καλούν το πουλί δείκτη με έναν ειδικό ήχο σαν συνεχές «μπρ μπρ».

Ο δείκτης αποκρίνεται πετώντας μέχρι την κουφάλα όπου κρύβεται το μελίσσι. Περιμένει τότε μέχρι ο κυνηγός να ηρεμήσει τις μέλισσες με καπνό, να ανοίξει την κουφάλα και να συλλέξει το μέλι. Το αντάλλαγμα για τον φτερωτό βοηθό του είναι μια μικρή ποσότητα νόστιμου μελιού και κεριού.

Προκειμένου να διαπιστώσει αν ο δείκτης αποκρίνεται στα καλέσματα των κυνηγών, η ομάδα της Δρ Κλερ Σπότισγουντ, εξελικτικής βιολόγου στα πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και του Κέιπ Τάουν έπαιξε σε ανοιχτούς χώρους ηχογραφήσεις του καλέσματος και δύο άσχετων ήχων.

Η παρακολούθηση της συμπεριφοράς των πτηνών επιβεβαίωσε ότι δείχνουν να αντιλαμβάνονται το κάλεσμα που απευθύνεται ειδικά σε αυτά.

Σε αντίθεση με τους άσχετους ήχους, το κάλεσμα διαπιστώθηκε ότι διπλασιάζει την πιθανότητα να βρει ο κυνηγός βοηθό, από το 33 στο 66 τοις εκατό. Αυξάνει επίσης θεαματικά την πιθανότητα εύρεσης κυψέλης, από μόλις 17% στο ικανοποιητικό 54%.

Όπως επισημαίνει η ερευνητική ομάδα, τα περισσότερα παραδείγματα συνεργασίας ανάμεσα σε ανθρώπους και ζώα αφορά οικόσιτα ή τουλάχιστον εκπαιδευμένα θηλαστικά και πτηνά. Η μόνη άλλη γνωστή περίπτωση συνεργασίας με άγρια ζώα είναι η βοήθεια που προσφέρουν κάποιες φορές τα δελφίνια σε ψαράδες.

Παραμένει άγνωστο πώς τα πουλιά δείκτες μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα καλέσματα των κυνηγών. Στην Κένυα και την Τανζανία, πάντως, οι κυνηγοί σφυρίζουν για να τα προσελκύσουν.

Ο δείκτης μπορεί να είναι πρόθυμος να βοηθήσει, έχει όμως και τη σκοτεινή του πλευρά: είναι παρασιτικό πτηνό όπως ο κούκος, και γεννάει τα αβγά του σε ξένες φωλιές. Οι νεοσσοί του μάλιστα σπεύδουν να σκοτώσουν τα θετά αδέλφια τους χτυπώντας τα με το ράμφος του.

Όπως σχολιάζει η Δρ Σπότισγουντ, ο δείκτης είναι «ο Τζέκιλ και ο Χάιντ του κόσμου των πτηνών».