jacob
Η Σκάλα του Ιακώβ, του William Blake, 1805.
Πρόσφατα γιορτάσαμε τα γενέθλια της γιαγιάς μου που έκλεισε τα 101 χρόνια ζωής. Ενώ πίναμε σαμπάνια, μου είπε ξαφνικά: «Άκουσα ότι η Ρωσία θα μας σώσει». Για μένα ήταν ένα απροσδόκητο σχόλιο δεδομένου ότι δεν μίλησα ποτέ μαζί της σχετικά με τη Ρωσία ή τη διεθνή πολιτική. Αντί να την ρωτήσω όμως γι' αυτό, κατάλαβα ότι η γιαγιά μου έχει επίγνωση της τρέχουσας ρητορικής που μιλά για ένα πιθανό «πυρηνικό πόλεμο» ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση και, επειδή η γιαγιά μου έζησε ήδη δυο παγκοσμίους πολέμους, θα προτιμούσε να μην υπομείνει ακόμα ένα. Έτσι απλά απάντησα: «Ναι, έχεις δίκαιο, ο Βλαντίμιρ Πούτιν και η Ρωσία θα μας σώσουν», και η συζήτηση προχώρησε σε άλλα θέματα.

Παρά την καθησυχαστική, ελπιδοφόρα απάντηση μου, αμφιβάλλω εάν ο Πούτιν, ή οποιοσδήποτε άλλος, μπορεί να σώσει εμάς, τον κόσμο ή οτιδήποτε άλλο. Αλλά η παρατήρηση της γιαγιάς μου με απόρησε. Διερωτήθηκα από πού πήρε τις πληροφορίες της. Είναι απίθανο να τις πήρε από τα κυρίαρχα ΜΜΕ της Γαλλίας, τα οποία είναι εναρμονισμένα με τους δυτικούς ομολόγους τους στην διεξαγωγή της εκστρατείας παραπληροφόρησης εναντίον της Ρωσίας και του Πούτιν. Ίσως κάποιο μέλος του προσωπικού στο γηροκομείο της ανάφερε κάτι παρόμοιο; Ίσως της ήρθε μέσω κάποιας μορφής limbic resonance* με τους υποστηριχτές της πολιτικής της ρωσικής κυβέρνησης;

Πέραν από την πηγή προέλευσης του σχολίου της γιαγιάς μου, αναρωτήθηκα επίσης για την επιρροή του Πούτιν στον παγκόσμιο πληθυσμό, όχι στο πολιτικό, οικονομικό και γεωστρατηγικό επίπεδο (τα οποία έχουν καλυφτεί εκτενώς από άλλους παρατηρητές) αλλά ως προς ένα βαθύτερο, πιο συμβολικό επίπεδο.

Αλλά πριν απευθυνθούμε σ' αυτό, ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα άλλο θέμα, φαινομενικά άσχετο: το θάνατο.

Ο φόβος του θανάτου

denial
Denial of Death, βιβλίο του Ernest Becker, 1997
Η γιαγιά δεν θέλει να ζήσει ένα τρίτο παγκόσμιο πόλεμο γιατί οι πόλεμοι είναι συνώνυμοι με το θάνατο - πολλούς, βίαιους θανάτους - που είναι ο βαθύτερος φόβος όλων των ανθρώπων.

Στο βιβλίο του, The Denial of Death [Η άρνηση του θανάτου], ο συγγραφέας Ernest Becker καταδεικνύει έξοχα την παράδοξη φύση του ανθρώπου. Τα κεφάλια μας βρίσκονται στα αστέρια: είμαστε ικανοί να σκεφτούμε και να φανταστούμε τα πιο υπέροχα πράγματα, να καταπιαστούμε με τις πιο αφηρημένες έννοιες, να λύσουμε τα πιο περίπλοκα προβλήματα, να ασπαστούμε τα πιο ευγενή συναισθήματα, να δημιουργήσουμε τα πιο εξαίσια έργα τέχνης, και να φανταστούμε ακόμα την αθάνατη ζωή. Στο μεταξύ, τα πόδια μας είναι κολλημένα στη λάσπη, είμαστε ενσαρκωμένοι σε ευάλωτους οργανικούς ιστούς και είμαστε καταδικασμένοι στην παρακμή.

Η συνείδηση είναι το πιο πολύτιμο δώρο μας γιατί μας επιτρέπει να αντιληφθούμε την εκπληκτική ομορφιά του σύμπαντος, αλλά είναι επίσης η χειρότερη κατάρα γιατί μέσω αυτής αναγνωρίζουμε την θνησιμότητα μας. Όπως ένα σκουλήκι, κι ο άνθρωπος είναι ζώο. Σε αντίθεση με το σκουλήκι όμως, ο άνθρωπος διαθέτει αυτοσυνείδηση, με βαθιά επίγνωση της θνησιμότητας του και της αδυσώπητης μοίρας του: ότι μια μέρα θα γίνει τροφή για τα σκουλήκια.

Το ότι είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε αργά ή γρήγορα μπορεί να είναι η μόνη στέρεα αλήθεια που μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος, αλλά το να την ασπαστούμε απόλυτα μπορεί να οδηγήσει και το πιο ισχυρό μυαλό στην τρέλα. Ο τρόμος της κατάστασης στην οποία βρισκόμαστε είναι τόσο συντριπτικός, που έχουμε δημιουργήσει μυριάδα ψεμάτων, περισπασμών, αφηγήσεων και καταστολών για να αρνηθούμε τη βεβαιότητα του αναπόφευκτου θανάτου μας. Μας οδηγεί επίσης σε κάποια εντυπωσιακά παράδοξα, όπως την ακόλουθη μορφή φυσικού ναρκισσισμού: η αίσθηση ότι το άτομο δίπλα μας θα πεθάνει, αλλά όχι εμείς. Αλλά όταν πρόκειται για την αποφυγή των βαθύτερων φόβων μας, η λογική έχει δεύτερο λόγο, αν τον έχει καθόλου.
Για να αντιληφθούμε πόσο ισχυρός είναι ο φόβος του θανάτου αρκεί απλά να κοιτάξουμε το γεγονός ότι η πηγή για την τεράστια επιτυχία των θρησκειών κατά τη διάρκεια των τελευταίων χιλιετιών είναι το ότι προσφέρουν μια «λύση» στο θάνατο.

Αν ο θρησκευτικός λάτρης ακολουθεί τους σωστούς κανόνες και τελετουργικά θα σωθεί από το θάνατο και θα έχει μια θέση στον παράδεισο. Παρόλο που αυτή μπορεί να φαίνεται ως μια μάλλον απλοϊκή και παραπλανητική προσφορά, η όλη ιδέα μπορεί να πηγάζει από μια βαθύτερη και πιο αντικειμενική ιδέα.

Όντως, όταν ένα άτομο έρθει αντιμέτωπο με το γεγονός ότι δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα αδύναμο, θνητό πλάσμα παρόλη την πνευματική κλίση του, θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσει ότι εάν υπάρχει πλάσμα πρέπει να υπάρχει και πλάστης. Συνειδητοποιώντας την εύθραυστη περιορισμένη φύση του, την υπερβαίνει συσχετίζοντας τον εαυτό του, μέσω πίστεως, με ένα παντοδύναμο και απεριόριστο θεό.

Η γιαγιά μου είναι από αυτούς τους ανθρώπους που βρήκαν παρηγοριά στη θρησκεία. Πιστεύει ότι αν είναι καλή στη Γη θα σωθεί και θα έχει πρόσβαση στον παράδεισο.

Για τα περισσότερα από τα 101 χρόνια της, η θρησκεία διαπότιζε όλες τις πτυχές της ανθρώπινης ζωής, για τους περισσότερους από εμάς όμως, αυτή η εποχή της θρησκευτικής ευλάβειας έχει περάσει προ πολλού. Τις τελευταίες δεκαετίες, ένα κύμα υλιστικού αθεϊσμού έχει πλήξει την ανθρωπότητα, η οποία δεν μπορεί πλέον να σωθεί από το θεό, αφού δεν υπάρχει θεός.

Ήρωες, η γέφυρα μας προς την αθανασία και την υπέρβαση

Όσον αφορά την ανακούφιση του φόβου, οι ήρωες παίζουν ένα ρόλο παρόμοιο με αυτό που έπαιζε κάποτε ο θεός. Η διαδικασία μεταβίβασης σε μια ηρωική φιγούρα ή ηγέτη, όπως εύστοχα περιγράφει ο Ernest Becker:
Με αυτό τον τρόπο μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα την φύση της μεταβίβασης: ως την εξημέρωση του φόβου. Ρεαλιστικά, το σύμπαν εμπεριέχει συγκλονίστηκες δυνάμεις. Πέρα από τους εαυτούς μας αισθανόμαστε το χάος. Δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά με αυτή την απίστευτη δύναμη, εκτός από ένα: μπορούμε να ενδύσουμε ορισμένα άτομα με αυτήν. Ένα παιδί παίρνει τον τρόμο και το δέος και τα επικεντρώνει σε άτομα [...] Το αντικείμενο της μεταβίβασης, επιφορτισμένο με τις υπερβατικές δυνάμεις του σύμπαντος, κατέχει τώρα την εξουσία να τις ελέγχει, να τις προστάζει και να τις πολεμά.

~ Ernest Becker, The Denial of Death
Αυτή η διαδικασία ισχύει γενικά για τους φόβους μας, αλλά ιδιαίτερα για το φόβο του θανάτου. Προσκολλώντας τους εαυτούς μας σε μια ηρωική αθάνατη προσωπικότητα, συμμετέχοντας στο πεπρωμένο της, γινόμαστε κι εμείς επίσης αθάνατοι.

Ο ορισμός της αθανασίας κατά το Διαφωτισμό είχε ως εξής: «Να ζεις στην εκτίμηση των ανθρώπων που δεν έχουν ακόμα γεννηθεί γιατί το έργο που έπραξες έχει συμβάλει στη ζωή τους και την καλυτέρευση τους.» Από αυτή την άποψη ο ήρωας είναι όντως αθάνατος.
Άσχετα με το πόσο μικρή ή μεγάλη είναι μια ομάδα, καθεμιά έχει μια ξεχωριστή εσωτερική ανάγκη για «διαιώνιση» [απαθανάτιση], η οποία εκδηλώνεται στη δημιουργία και την φροντίδα εθνικών, θρησκευτικών και καλλιτεχνικών ηρώων... ο ήρωας ανοίγει το δρόμο για την συλλογική εσωτερική ανάγκη της αιωνιότητας.

~ Otto Rank, Art and Artist, σελ.411
Αυτός είναι και ένας από τους λόγους που όταν ένας πραγματικός/η ήρωας/ηρωίδα πεθαίνει παρατηρούμε αυτές τις μαζικές συγκεντρώσεις, το βύθισμα στη θλίψη, την ακολουθία στις κηδείες.

Φυσικά οι ακόλουθοι θρηνούν τον χαμό εκείνου του ατόμου που ενσάρκωσε μια σπουδαία πηγή έμπνευσης και ελπίδας για ένα καλύτερο κόσμο. Κλαίνε όμως επίσης και για τον εαυτό τους, επειδή είναι σοκαρισμένοι που έχασαν το προπύργιο τους ενάντια στο θάνατο και ο χαμός αυτής της σπουδαίας ψυχής τους υπενθυμίζει έντονα το δικό τους αναπόφευκτο θάνατο.
jfk funerals
Η κηδεία του Τζον Φ. Κένεντι. Κατά τη διάρκεια 18 ωρών, 250,000 άνθρωποι, κάποιοι από τους οποίους ήταν 10 ώρες στη γραμμή που έφτανε τα πάνω από δέκα μέτρα, περίμεναν για να αποτίσουν φόρο τιμής προσωπικά στον πρόεδρο.
Προσέξτε πως, αμέσως μετά το θάνατο ενός ήρωα/ηρωίδας, ξεκινούμε να μετονομάζουμε δρόμους, κτήρια και αεροδρόμια στο όνομα του πεθαμένου ατόμου, σαν να θέλαμε να το αποθανατίσουμε στο φυσικό κόσμο ώστε να επανορθώσουμε με κάποιο τρόπο τον φυσικό θάνατο του.

Όσο ισχυρός και να είναι ο φόβος του θανάτου, δεν είναι ο μόνος λόγος που προσκολλούμε τον εαυτό μας σε ήρωες. Ο άνθρωπος έχει μια φυσική κλήση προς το καλό. Κι αυτό είναι ένα από τα δυο μεγαλειώδη μυστήρια της δημιουργίας, σύμφωνα με τον Immanuel Kant, που το απεκάλεσε «ο ηθικός νόμος εντός των ανθρώπων». Οι άνθρωποι κατέχονται από αυτή την εσωτερική επιθυμία για ομορφιά, αρμονία, τελειότητα.

Έχοντας επίγνωση της μοναξιάς του και της αδυναμίας του, ο άνθρωπος μπορεί να επιλέξει να συσχετίσει τον εαυτό του με μια ηρωική προσωπικότητα που κατέχει ιδανικά, αξίες ή στόχους οι οποίες συμφωνούν, ή ξεπερνούν ακόμα, τις δικές του. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να γίνει κομμάτι κάτι μεγαλύτερου, μπορεί να αισθανθεί την επέκταση του εαυτού του, να βρει μια αξιόπιστη πηγή εμπιστοσύνης και έμπνευσης.

Για τον Carl Jung, αυτή η ώθηση να ταυτιστούμε με μια ηρωική προσωπικότητα ήταν τόσο έντονη που την ονόμασε «ένστικτο», το οποίο πληροί την ανάγκη του ατόμου για υπέρβαση, ολοκλήρωση, για την επίτευξη κάτι μεγαλύτερου και σπουδαιότερου μέσω της ταύτισης με τον ήρωα/ηρωίδα.

Η προσκόλληση μας σε μια ηρωική προσωπικότητα παρέχει αρκετά οφέλη: μπορεί να ανακουφίσει τον φόβο και να παρέχει ευεργετική καθοδήγηση. Μπορεί όμως να φτάσει και σε υπερβολικά όρια, όπως θα δούμε σύντομα.

Η περίπτωση των Δεξιών Οπαδών Απολυταρχίας

hitler crowd
Βερολίνο Γερμανία, 1η Μαΐου 1934. Πλήθος χαιρετά τον Χίτλερ κατά την Εργατική Πρωτομαγιά
Ο όρος «δεξιός οπαδός απολυταρχίας» περιγράφει ένα συγκεκριμένο είδος ακόλουθου της απολυταρχίας και επινοήθηκε το 1981 από τον καναδό ψυχολόγο Bob Altmeyer.

Τα δύο κύρια χαρακτηριστικά του ψυχολογικού προφίλ είναι ο βαθμός υποταγής στις αρχές - όπως τις αντιλαμβάνεται το άτομο - και η επιθετικότητα που απευθύνεται στα άτομα που αντιτίθενται σε αυτές τις αρχές.

Το ερώτημα είναι εάν οι οπαδοί απολυταρχίας είναι έτσι λόγω αυξημένου φόβου του θανάτου και της απουσίας εσωτερικής καθοδήγησης.

Για να απευθύνω αυτό το σημείο, επιτρέψτε μου να μοιραστώ μαζί σας κάποιες προσωπικές αναμνήσεις. Θυμάμαι να είμαι παρόν σε αρκετές έντονες συζητήσεις σχετικά με το θέμα του θανάτου. Συχνά, οι μισοί από τους παρευρισκομένους ήταν βαθιά πεπεισμένοι ότι δεν υπήρχε τίποτα μετά θάνατον και λογικά τον φοβόντουσαν. Οι άλλοι μισοί ήταν εξίσου πεπεισμένοι ότι ο θάνατος ήταν κάποιου είδους μετάβαση και ότι η ψυχή θα συνέχιζε το ταξίδι της. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι τελευταίοι δεν φοβούνταν τον θάνατο και τη δυστυχία, την αλλαγή και την αβεβαιότητα που τον συνοδεύει. Γενικά όμως, ήταν πιθανόν λιγότερο τρομοκρατημένοι απ' αυτόν.

Κι αν θεωρήσουμε ότι και οι δυο πλευρές είχαν δίκαιο; Πράγματι, φιλόσοφοι όπως ο Mouravieff ή ο Gurdjieff έχουν προτείνει κάτι παρόμοιο αναφερόμενοι στην συνύπαρξη δυο τύπων ανθρώπου. Όντα με ψυχή και όντα χωρίς ψυχή. Εάν αυτό αληθεύει, θα είναι ένας από τους λόγους που εξηγεί γιατί οι άνθρωποι σκοράρουν διαφορετικά αποτελέσματα στο τεστ για τους οπαδούς απολυταρχίας. Ίσως οι άνθρωποι που δεν κατέχουν ακόμα την προσωπική δική τους ψυχή έχουν την ανάγκη να προσκολληθούν σε ένα ηγέτη περισσότερο από άλλους λόγω του (δικαιολογημένου) έντονου φόβου τους για το θάνατο και την έλλειψη εσωτερικής καθοδήγησης (συνείδηση).

Σε υπεροργανισμούς, όπως τις αποικίες των μελισσών και των μυρμήγκων, τα άτομα εμφανίζουν υψηλά επίπεδα υποταγής στις συλλογικές ρυθμίσεις, και όταν τους παρέχεται σωστή καθοδήγηση επιτυγχάνουν συλλογικά αποτελέσματα που υπερβαίνουν κατά πολύ το άθροισμα των ατομικών συνεισφορών τους. Από την εξελικτική άποψη, μπορούμε να υποστηρίξουμε ότι η υποταγή σε μια εξουσία οδηγεί σε μια πιο συνεκτική και αποτελεσματική ομάδα, που κατά συνέπεια αυξάνει το ποσοστό επιβίωσης της... δεδομένου ότι η εξουσία αποτελείται από καλούς ανθρώπους που νοιάζονται για τα συμφέροντα και την ευημερία της ομάδας.

Άρα, δεν είναι κακό πράγμα για κάποιον να είναι οπαδός ή ακόλουθος. Το πρόβλημα είναι ότι οι περισσότεροι ηγέτες μας έχουν κακή επίδραση στους ακόλουθους τους. Ακόμα χειρότερα, τα ψυχοπαθή άτομα είναι κύριοι υποψήφιοι για ηγετικές θέσεις λόγω της απερίσκεπτης αυτοπεποίθησης τους και την αφοβία τους, το εμφανές χάρισμα τους, και την ικανότητα τους να λένε ψέματα και να χειραγωγούν. Ως εκ τούτου, υπερεκπροσωπούνται ανάμεσα στους ηγέτες.

cognitive disonance
Όταν όμως οι ακόλουθοι ασπαστούν τις αξίες και τους στόχους κάποιου ειδεχθή ηγέτη μπορεί να βιώσουν αυτό που αποκαλούν οι ψυχολόγοι, γνωστική ασυμφωνία: ένα αίσθημα μη άνεσης που προκαλείται από αντιφατικά συναισθήματα και αντικρουόμενες ιδέες, συγχρόνως. Από τη μια, το ζωικό/ενστικτώδη υπόστρωμα του ατόμου θέλει να ακολουθήσει έναν ηγέτη και να είναι μέλος μιας ομάδας. Από την άλλη, η έμφυτη ώθηση του προς το καλό δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τις ειδεχθείς πράξεις που διαπράττει η ομάδα.

Ο μόνος τρόπος για να συμφιλιώσουν αυτές τις δυο αντινομικές δυνάμεις είναι μέσω της αποδοχής ψεμάτων. Τα ψέματα που διαδίδει ο ηγέτης επιτρέπουν στους ακόλουθους να παραμείνουν μέλη της ομάδας εξακολουθώντας να πιστεύουν ότι κάνουν το καλό.

Για αυτό το λόγο οι ψυχοπαθείς ηγέτες επιμένουν να διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα: αποκαλούν τους κατακτητικούς πολέμους «ελευθερία και δημοκρατία», την υποδούλωση «παροχή ασφάλειας», το πραξικόπημα «υποστήριξη λαϊκής επανάστασης».

Τι θα συνέβαινε όμως αν εμφανιζόταν ένας καλός ηγέτης και χρησιμοποιούσε το ένστικτο των ανθρώπων να είναι ακόλουθοι για να καλύψει τα συμφέροντα όλων, εμπνέοντας, μέσα από το παράδειγμα του και τις υποδείξεις του, βελτίωση στη γνώση, την ευσπλαχνία, την πρόοδο και την κοινωνική συνοχή;

Η δύναμη των συμβόλων και των αρχέτυπων


Στο πείραμα του Μίλγκραμ, στους συμμετέχοντες είχε ειπωθεί να προκαλέσουν ηλεκτροπληξία σε κάποιο «μαθητευόμενο» υπό την εντολή κάποιας μορφής εξουσίας. Οι συμμετέχοντες κάθισαν μπροστά σε ένα κουτί με ηλεκτρικούς διακόπτες. Οι διακόπτες έδειχναν την ηλεκτρική τάση που μεταδιδόταν και ένα κείμενο που περίγραφε τα επίπεδα πόνου: από ελαφρύ σε επικίνδυνο/σοβαρό, με μέγιστο το ΧΧΧ. Στο πρωτότυπο πείραμα, οι συμμετέχοντες δεν μπορούσαν να δουν το «θύμα» αλλά μπορούσαν να το ακούσουν.

80% των συμμετεχόντων ήταν πρόθυμοι τα φτάσουν μέχρι και τα 285 βολτ (σημείο στο οποίο ο «μαθητευόμενος» - το ρόλο του οποίου έπαιζε ένας ηθοποιός - κραύγαζε αγωνιωδώς). Πάνω από 62% ήταν διατεθειμένοι να χορηγήσουν τα 450 βολτ, παρά τις κραυγές και τις ενδείξεις στο μηχάνημα που δήλωναν «σοβαρός κίνδυνος» και «ΧΧΧ»!

Το πείραμα το Μίλγκραμ όμως αποκάλυψε και ένα άλλο, λιγότερο γνωστό αποτέλεσμα: διάφορες παραλλαγές του αρχικού πειράματος έδειξαν ότι η κινητήρια ώθηση για υπακοή ήταν η νομιμότητα της εξουσίας, η οποία μεταβιβάστηκε ως επί το πλείστον μέσω συμβολισμού:
  • Όταν το πείραμα πραγματοποιήθηκε σε ερειπωμένα και καταστρεμμένα γραφεία αντί για το εντυπωσιακό Πανεπιστήμιο του Γέιλ, τα ποσοστά υποταγής μειώθηκαν.
  • Όταν ο πειραματιστής φορούσε την καθημερινή του ενδυμασία αντί να φορά την ιατρική ρόμπα (σύμβολο επιστημονικού κύρους), πάλι μειώθηκαν τα ποσοστά υποταγής.
μωρό εφημερίδα
Διαφήμιση για μια γερμανική εφημερίδα που παρουσιάζει ένα μωρό. Τί σχέση έχει το μωρό με την εφημερίδα; Καμιά, ενεργοποιεί όμως ένα θετικό συσχετισμό
Τα σύμβολα ενεργοποιούν έντονα συναισθήματα και υποσυνείδητες αντιδράσεις, και μόνο εκ των υστέρων η λογική μας δημιουργεί μια αφήγηση ώστε να εκλογικέψει την παράλογη και συχνά υποσυνείδητη συμπεριφορά μας.

Η βιομηχανία της διαφήμισης το έχει κατανοήσει αυτό εδώ και χρόνια, και το χρησιμοποιεί προς όφελος της. Οι διαφημίσεις παρακάμπτουν το διανοητικό μας κέντρο για να ενεργοποιήσουν άμεσα το συναισθηματικό μας κέντρο.

Ο βασικός σκοπός μιας διαφήμισης δεν είναι να διεκδικήσει ότι αυτό το αυτοκίνητο είναι γρηγορότερο ή ότι εκείνο το απορρυπαντικό πλένει καλύτερα (λογική σκεπτική), ακόμα κι αν το λέει ρητά στο μήνυμα της. Ο σκοπός της είναι να σας προκαλέσει θετικά συναισθήματα σε σχέση με το προϊόν. Γι' αυτό υπάρχουν όμορφες γυναίκες δίπλα στο αυτοκίνητο και ένα χαριτωμένο μωρό στο κουτί του απορρυπαντικού, ενώ στο βάθος παίζει μια ευχάριστη μουσική.

Και λειτουργεί. Λειτουργεί τόσο καλά που οι μελέτες δείχνουν ότι οι διαφημίσεις που προκαλούν θετικούς συσχετισμούς σας επηρεάζουν να επιλέξετε κάποιο προϊόν ακόμα κι αν γνωρίζετε καλά ότι είναι κατώτερης ποιότητας από κάποιο άλλο ανταγωνιστικό προϊόν.

Μετά την αγορά του προϊόντος φυσικά, ο αγοραστής θα εκλογικεύσει την παράλογη απόφαση του με λογικά επιχειρήματα: το αυτοκίνητο αυτό είναι πιο αξιόπιστο ή πιο οικονομικό στην κατανάλωση καυσίμων. Και μπορεί να αληθεύουν αυτά, αλλά ο κύριος λόγος για την αγορά δεν παύει να είναι συναισθηματικός: το σχήμα του αυτοκινήτου, το χρώμα, το όνομα ή το περιεχόμενο της διαφήμισης του, είχαν προκαλέσει θετικά συναισθήματα στον αγοραστή που τώρα τα συνδέει με το αγορασμένο αυτοκίνητο.

Όσον αφορά ηγέτες και ήρωες, οι συμβολισμοί και τα συναισθήματα είναι ισχυρότερα γιατί ο ήρωας είναι ένα από τα κύρια αρχέτυπα. Τα αρχέτυπα είναι θεμελιώδη μοτίβα της ανθρωπότητας που εμπεριέχονται στο συλλογικό ασυνείδητο. Τα αισθανόμαστε κατά βάθος, ενστικτωδώς, και τα αναγνωρίζουμε αμέσως σε απεικονίσεις και συναισθήματα. Περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη έννοια, τα αρχέτυπα είναι άμεσα και βαθιά συνδεδεμένα με το υποσυνείδητο μας.

Ο Carl Jung πίστευε ότι όλοι οι άνθρωποι στον κόσμο γεννιούνται με το ίδιο βασικό υποσυνείδητο πρότυπο του τι εστί «ήρωας», και γι' αυτό το λόγο άνθρωποι που δεν μιλούν καν την ίδια γλώσσα μπορούν να απολαύσουν τις ίδιες ιστορίες και να ταυτιστούν με τον ίδιο τρόπο με ένα αρχέτυπο ήρωα.
star wars
Στο Star Wars μπορεί να συναντήσει κανείς πολλούς αρχέτυπους χαρακτήρες
Ας πάρουμε ως παράδειγμα τις ταινίες Star Wars. Αναμφισβήτητα από τις πιο δημοφιλείς όλων των εποχών, κι ένας λόγος για την πρωτοφανή επιτυχία τους μπορεί να είναι η αρχέτυπη φύση τους. Ο Georges Lucas ερεύνησε διεξοδικά το ο έργο του Joseph Campbell (συγγραφέα του βιβλίου, Ο Ήρωας με τα Χίλια Πρόσωπα) και συμπεριέλαβε πολυάριθμα χαρακτηριστικά της αρχέτυπης αναζήτησης του ήρωα στις ταινίες του, μετατρέποντας τις έτσι σε παγκοσμίως ελκυστικές δημιουργίες.

Τι είναι ο ήρωας;
Ο πραγματικός ηρωισμός είναι εξαιρετικά ήρεμος, στερούμενος δράματος. Δεν έχει να κάνει με την επιθυμία να ξεπεράσει κανείς όλους τους άλλους ασχέτως του κόστους, αλλά με την επιθυμία να υπηρετήσει κανείς τους άλλους, ασχέτως του κόστους.

~ Arthur Ashe
jfk boat
Ο υποπλοίαρχος Τζον Φ. Κένεντι στο κατάστρωμα του PT-109
Τώρα που γνωρίζουμε το ρόλο που παίζουν οι ήρωες στο υποσυνείδητο μας, ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τα κυριότερα χαρακτηρίστηκα των ηρώων. Πρώτο και κυριότερο, οι ήρωες φανερώνουν κουράγιο, και πιο συγκεκριμένα, κουράγιο μπροστά στο θάνατο.

Αν κάποια ηρωίδα αντιμετωπίζει τον θάνατο χωρίς δισταγμό, με το να ταυτιστούμε μαζί της μπορούμε να απαλύνουμε τον δικό μας ενστικτώδη φόβο του θανάτου. Εδώ δεν μιλάμε όμως για την περιφρόνηση του θανάτου που βλέπουμε σε επικίνδυνα αθλήματα που ανεβάζουν την αδρεναλίνη μας από ψευδο-ήρωες (ως παράδειγμα), αλλά για κουράγιο σε συνδυασμό με ηθικές αξίες. Οι ήρωες θεωρούν ανώτερες αρχές, όπως τη δικαιοσύνη, την ελευθερία και την αξιοπιστία, ως σημαντικότερες απ' οτιδήποτε άλλο, συμπεριλαμβανομένης της δικής τους ζωής.

Όταν ο Σύλλας διέταξε τον Ιούλιο Καίσαρα να πάρει διαζύγιο από την σύζυγο του Κορνηλία, ο νεαρός άντρας (16 ετών τότε) αρνήθηκε να το κάνει και προτίμησε την θανατική ποινή. Τελικά η ποινή μετριάστηκε χάρη στην βοήθεια κάποιων οικογενειακών φίλων. Του στέρησαν την περιουσία της και τον αποκήρυξαν όμως. Σε αυτήν την περίπτωση, ο Ιούλιος Καίσαρας είχε το κουράγιο να αντιμετωπίσει το θάνατο αντί να απαρνηθεί τον ιερό δεσμό του γάμου και την αγάπη του για την Κορνηλία.

Στο ίδιο πνεύμα, ο Τζον Φ. Κένεντι ρίσκαρε τη ζωή του και γλίτωσε το θάνατο από θαύμα για να σώσει το πλήρωμα του, όταν το σκάφος τους PT-109 κόπηκε στα δύο από ιαπωνικό τορπιλικό. Για τον Κένεντι, η ζωή του πληρώματος του ήταν πιο σημαντική από τη δική του ζωή.

Όσον αφορά τον Βλαντίμιρ Πούτιν, πρόεδρο της Ρωσίας - και σήμερα τον κύριο υπερασπιστή των φτωχών και των αδύναμων, και ο μόνος ουσιαστικός αντίπαλος της καταστροφικής επέκτασης της αμερικανικής αυτοκρατορίας - θα μπορούσε κανείς εύλογα να υποθέσει ότι μονίμως διακινδυνεύει τη ζωή του. Δείτε απλά τον Φιντέλ Κάστρο, που απετέλεσε μικρότερη απειλή έναντι στην αυτοκρατορία των ΗΠΑ και, σύμφωνα με αναφορές, βίωσε 638 απόπειρες δολοφονίας από τη CIA. Αλλά ποτέ δεν πρόδωσε τις αρχές του: να υπερασπίζεται τους ανθρώπους της Κούβας.

Βλαντίμιρ Πούτιν, ο αρχέτυπος ήρωας

Αυτά που κατόρθωσε για την Ρωσία από τη στιγμή της πρώτης εκλογής του το 2000 ο Πούτιν, δεν μπορούν παρά να θεωρηθούν ως οικονομικά και πολιτικά θαύματα. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την ανάπτυξη των βασικών οικονομικών και κοινωνικών δεικτών της Ρωσίας κατά την περίοδο του 2000-2004.
russia stats
© The Guardian / AwaraΗ ανάπτυξη της Ρωσίας (2000/2014)
Οι περισσότεροι δυτικοί πολιτικοί θα πουλούσαν και την ψυχή τους για να πετύχουν το ένα δέκατο αυτών των κατορθωμάτων. Θα ήταν επίσης πανευτυχείς αν μπορούσαν να επιτύχουν τα ασύγκριτα ποσοστά δημοτικότητας του Πούτιν. Από τον Ιούνιο του 2014 απολαμβάνει ποσοστά έγκρισης της τάξης του 90%. Δυστυχώς όμως, οι περισσότεροι πολιτικοί δεν είναι όπως τον Πούτιν.

Πράγματι, η δημοτικότητα του Πούτιν στην χώρα του ξεπερνά κάθε ενθουσιασμό που απολαμβάνουν συνήθως οι πολιτικοί ηγέτες. Εκατομμύρια αναμνηστικά που φιγουράρουν τον Πούτιν πουλιούνται κάθε χρόνο. Στη χώρα του, ο Πούτιν είναι κάτι περισσότερο από έναν λαμπρό και εξαίρετο πολιτικό. Στη Ρωσία ο Πούτιν λατρεύεται περισσότερο από οποιονδήποτε ροκ σταρ, είναι ο εθνικός τους ήρωας.

putin t shirt
Ρώσοι πολίτες φορούν και πουλούν φανέλες με τον Πούτιν
Κάποιοι αναλυτές αποδίδουν αυτή την τρέλα σε μια καλοσχεδιασμένη προπαγάνδα υπέρ του Πούτιν ενορχηστρωμένη από τα ελεγχόμενα από το κράτος ΜΜΕ. Αυτό όμως δεν εξηγεί τα υψηλά ποσοστά δημοτικότητας του στο Ηνωμένα Βασίλειο, ολόκληρη την Ευρώπη, ακόμα και στις ΗΠΑ. Πως μπορούμε να εξηγήσουμε το 98% της δημοτικότητας του στην Κίνα και το πόσο γοητευμένοι είναι οι κινέζοι με τον Πούτιν;

Περιέργως, παρά τις συστηματικές επιθέσεις εναντίον του από τα δυτικά ΜΜΕ, ο Πούτιν χαίρει υψηλότερης δημοτικότητας από δυτικούς πολιτικούς μέσα στις ίδιες τους τις χώρες. Ως παράδειγμα, μια πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε ότι 4 στους 5 βρετανούς προτιμούν τον Πούτιν αντί τον Κάμερον για ηγέτη του Ηνωμένου Βασιλείου.

Το γεγονός ότι η δημοτικότητα του Πούτιν παραμένει τόσο ψηλή παρά την ακραία στάση των δυτικών ΜΜΕ εναντίον του, υποδηλώνει ότι η αναγνώριση ενός πραγματικού ηγέτη από τον κόσμο δεν επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από δεδομένα, ανάλυση ή λέξεις. Κάτι άλλο συμβαίνει.

Η διαδικασία που συζητάμε απεικονίζεται σε αυτήν εδώ την φαινομενικά αθώα συζήτηση που είχα πριν από μερικές βδομάδες. Ένας φίλος μου μου έλεγε για όλα τα κακά πράγματα που κάνει ο Πούτιν (σύμφωνα με το δυτικό τύπο φυσικά). Έτσι τον ρώτησα, «Τότε θα πρέπει να αντιπαθείς πραγματικά τον Πούτιν;» «Όχι, καθόλου, μου αρέσει, είναι ο αγαπημένος μου πολιτικός», μου απάντησε. Το παράδοξο στα λόγια του με μπέρδεψε και ζήτησα να μάθω περισσότερα: «Πως μπορεί να σου αρέσει αφού κάνει τόσα κακά πράγματα;» Η τελική του απάντηση τα λέει όλα: «Γιατί μου αρέσει ο τρόπος που περπατά όταν εξέρχεται από το Κρεμλίνο. Περπατά σαν άντρας

Όταν άκουσα αυτά τα λόγια, θυμήθηκα κάτι που είχα διαβάσει στο βιβλίο του Gustave LeBon, The Crowd [Το πλήθος]. Ο LeBon δείχνει ότι δεν είναι το αναλυτικό υλικό (λογική σκέψη, αναμφισβήτητα στοιχεία, επιστημονικά αποτελέσματα, κτλ) που ελκύει τους ανθρώπους, αλλά πράγματα απλά όπως τα συνθήματα, οι εικόνες και τα σύμβολα.

Ένας πολιτικός μπορεί να προβεί στις πιο εύγλωττες ομιλίες, να έχει την στήριξη όλων των εμπειρογνώμων και τους επαίνους δουλοπρεπών δημοσιογράφων, αλλά εάν δεν κατέχει τα συμβολικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός μεγάλου ηγέτη, δεν θα θεωρηθεί ποτέ ως ένας από το λαό του. Επειδή ο ήρωας είναι ένα τόσο ισχυρό αρχέτυπο, είμαστε σε θέση να αναγνωρίζουμε τους ήρωες από ένστικτο. Πιθανόν αυτή η ικανότητα να είναι έμφυτη στο υπόστρωμα του ενστίκτου μας από καταβολής κόσμου. Εδώ και εκατομμύρια χρόνια, ομάδες ζώων όπως οι πίθηκοι και οι λύκοι, αναγνωρίζουν εκ φύσεως το κυρίαρχο αρσενικό, καθορίζουν την ιεραρχία και παίζουν τον ανάλογο ρόλο τους για το καλό της ομάδας.

putin huting
Ο Πούτιν ετών 63. Μια από τις φωτογραφίες που χρησιμοποιείται για δυσφήμιση του. Σε συμβολικό επίπεδο, μάλλον το αντίθετο συνέβη.
Κι εδώ παρατηρούμε την ειρωνεία: τα επικρατούντα ΜΜΕ προσπαθούν να γελοιοποιήσουν τον Πούτιν δημιουργώντας ή διαστρεβλώνοντας κάποια από τα χαρακτηριστικά του. Επικεντρώνονται κυρίως σε αυτό που αποκαλούν τον ανδρισμό του (ο Πούτιν με γυμνό στήθος, ο Πούτιν να αθλείται, ο Πούτιν με όπλα, κτλ). Μπορεί να μην το καταλαβαίνουν αλλά στην προσπάθεια τους να γελοιοποιήσουν τον Πούτιν (και μπορεί να το πετυχαίνουν σε συνειδητό επίπεδο) στην πραγματικότητα καταφέρνουν το ακριβώς αντίθετο στο πιο ουσιώδες υποσυνείδητο/συμβολικό επίπεδο, εκεί όπου τα εν λόγω χαρακτηριστικά συνδέονται με το αρχέτυπο του ήρωα.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν εισήλθε δυναμικά στην διεθνή σκηνή στις αρχές του 2014, υπερασπιζόμενος τους λαούς της Ανατολικής Ουκρανίας και της Κριμαίας που δεχόντουσαν αλλεπάλληλες επιθέσεις από το καθεστώς στο Κιέβο που στήριζε η Δύση. Έπειτα, στις 30 Σεπτεμβρίου του 2015 ισχυροποίησε περεταίρω τη θέση του ως εξαιρετικός ηγέτης, διατάζοντας την ρωσική πολεμική αεροπορία να παρέμβει στη Συρία εναντίον της υπ' αριθμόν ένα παγκόσμιας απειλής: το Ισλαμικό Κράτος. Μια ομάδα που τροφοδοτεί το παγκόσμιο ακροατήριο με το φόβο του θανάτου (και όχι τυχαίως).

Στα μάτια του κόσμου, αυτή η τολμηρή και αποτελεσματική παρέμβαση τον έστεψε, εκ των πραγμάτων, με τον ρόλο του παγκόσμιου ειρηνευτή, του ηγέτη που μας προστατεύει. Μέσω της παρέμβασης του στη Συρία, ο Πούτιν έγινε , ηθελημένα ή όχι, ένας διεθνής ήρωας.

Ο φόβος που προκαλεί η τρομοκρατία και η υστερία


Ο 21ος αιώνας είναι ο «αιώνας του τρόμου». Ξεκίνησε με την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους το 2001, ακολούθησε η βομβιστική επίθεση στο σιδηρόδρομο της Μαδρίτης (2004), η βομβιστική επίθεση στο μετρό του Λονδίνου (2005), οι επιθέσεις σε διάφορες περιοχές της Μουμπάι (2008), η σφαγή σε τυνησιακή παραλία (2015), και οι δυο επιθέσεις στο Παρίσι (2015), για να αναφέρω μερικά από τα πιο φοβερά παραδείγματα.

Αυτή η σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων που δεν έχουν τελειωμό επιδείνωσε το φόβο μας για το θάνατο γιατί τώρα όλοι καταλαβαίνουν ότι μια επίθεση μπορεί να συμβεί οπουδήποτε, οποτεδήποτε. Και ότι ο καθένας από εμάς είναι πιθανός στόχος. Ο καθένας από εμάς μπορεί να πεθάνει ανά πάσα στιγμή, έστω κι αν είμαστε εντελώς υγιείς και απόλυτα προσεκτικοί.

sutler
Ο Καγκελάριος Adam Sutler στην ταινία V for Vendetta
Η επιδείνωση του φόβου του θανάτου από την τρομοκρατία μπορεί να εξηγεί γιατί οι σταρ (της μουσικής, των ταινιών ή του αθλητισμού) είναι τόσο δημοφιλείς στις μέρες μας. Είναι οι ήρωες του μοντερνισμού, έστω και ψεύτικοι. Οι ψευδο-ήρωες κατέχουν την εμφάνιση του ηρωισμού, όχι την ουσία του όμως.

Η τρομοκρατία λειτουργεί με πανουργία. Αυξάνοντας τον φόβο μας για τον θάνατο, αυξάνει παράλληλα την ανάγκη μας για περισσότερη ασφάλεια και ως εκ τούτου, την εξάρτηση μας στις αρχές. Όπως δείχνουν τα λόγια του Καγκελάριου Adam Sutler στην ταινία V for Vendetta: «Θέλω αυτό το έθνος να συνειδητοποιήσει ότι βρισκόμαστε στο χείλος της αφάνειας. Θέλω κάθε άντρα, γυναίκα και παιδί να καταλάβει πόσο έχουμε πλησιάσει το χάος. Τους θέλω όλους να θυμούνται γιατί μας έχουν ανάγκη!»

Η ειρωνεία είναι ότι η τρομοκρατία μας σπρώχνει να αποδεχτούμε ηγέτες που, πολύ συχνά, είναι οι δημιουργοί της τρομοκρατίας. Επιπλέον, ο φόβος που προκαλεί η τρομοκρατία μας κάνει υστερικούς, θολώνει το μυαλό μας, απενεργοποιεί την ικανότητα μας για κριτική σκέψη, και μας ωθεί στο να αποδεχόμαστε τα πιο προφανές ψέματα ως την αλήθεια.

Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, αυτή ήταν μια κερδοφόρα στρατηγική γιατί δεν υπήρχε καμιά άλλη εναλλακτική επιλογή. Οι μόνοι διαθέσιμοι ηγέτες ήταν οι κακόβουλοι. Οι μόνοι διαθέσιμοι λογαριασμοί ήταν οι πλαστοί. Παρόλο που πολλοί άνθρωποι αμφέβαλλαν για την ακεραιότητα των ηγετών τους, επέλεξαν να παραδοθούν στην απωθητική εξουσία αντί να αντιμετωπίσουν τον τρόμο ενός θανάτου χωρίς ηγέτη/σωτήρα.

Όπως είπε κάποτε ο Λίνκολν όμως: «Μπορείς να ξεγελάσεις όλους τους ανθρώπους για κάποιο διάστημα. Μπορεί ακόμη να καταφέρεις πάντα να ξεγελάς μερικούς ανθρώπους. Δεν μπορείς όμως να ξεγελάς πάντα όλους τους ανθρώπους.»

vote turnout trend
Αλλαγές στα ποσοστά συμμετοχής ψηφοφόρων με το πέρασμα του χρόνου για πέντε επιλεγείσες χώρες
Σήμερα, ένας στους δύο αμερικανούς αμφισβητεί την επίσημη κυβερνητική αφήγηση σχετικά με τις επιθέσεις της 911. Περισσότεροι από το 60% των αμερικάνων πιστεύουν ότι ο Τζον Φ. Κένεντι σκοτώθηκε από συνωμοσία. 62% των βρετανών ψηφοφόρων πιστεύουν ότι «οι πολιτικοί λένε συνεχώς ψέματα και δεν πρέπει να πιστεύει κανείς ούτε λέξη που βγαίνει απ' το στόμα τους». Παράλληλα, το πιο δημοφιλές κόμμα σε σχεδόν όλες τις αναπτυγμένες χώρες είναι το κόμμα αποχής, και εξακολουθεί να κερδίζει έδαφος.

Άρα υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στον πλανήτη που έχουν ξυπνήσει απότομα και βλέπουν τι συμβαίνει. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δεν συμφωνούν με τους ελίτ, που αναγνωρίζουν τα ψέματα αλλά παραμένουν σιωπηλοί γιατί αισθάνονται απομονωμένοι, ανίσχυροι και απειλημένοι. Όλοι τους, άντρες και γυναίκες, αναζητούν τις πνευματικές αλήθειες που θα ελαφρύνουν το βάρος της ζωής. Και πράγματι, αυτές οι πνευματικές αλήθειες είναι ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα τους, σε ένα ιδανικό κόσμο φυσικά. Συχνά διερωτώμαι τι θα συνέβαινε εάν αυτοί οι άνθρωποι είχαν στην διάθεση τους έναν παγκόσμιας κλάσης ηγέτη/ήρωα, που ειλικρινά επιθυμεί να καταπραΰνει τις κρυφές σκέψεις τους, τους καημούς και τους φόβους τους, μια ηγέτη/ηρωίδα που εκπροσωπεί την αλήθεια και την δικαιοσύνη.

Επίλογος


Με έναν ήρωα όπως τον Πούτιν, η ισορροπία στη ζυγαριά αλλάζει. Η τρομοκρατία θα αυξήσει τον φόβο μας για το θάνατο και την επακόλουθη ανάγκη μας για ήρωες, αλλά είναι δίκοπο μαχαίρι γιατί μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους να συγκεντρωθούν γύρο από τον Πούτιν.

Σίγουρα ο Πούτιν είναι συμπαθής σε όλους τους ανθρώπους που μοιράζονται μαζί του το ίδιο όραμα για τον κόσμο: δικαιοσύνη, πολύ-πολικότητα, σεβασμό προς την ανεξαρτησία των εθνών, τέλος στους επιθετικούς πολέμους, απαγόρευση στα μεταλλαγμένα, σεβασμό προς τις θρησκείες, πραγματική εξουδετέρωση της τρομοκρατίας, μείωση της ανισότητας, τέλος στην αποβιομηχανοποίηση, κτλ. Κάποιοι από τους μελλοντικούς οπαδούς του, που προς το παρόν πιστεύουν πως αποτελεί απειλή στον τρόπο ζωής τους, μπορεί ακόμα και να βρεθούν στην αντίθετη πλευρά του πολιτικού φάσματος.

Ένα από πιο ενδιαφέρον ευρήματα σχετικά με την προσωπικότητα των απολυταρχικών ατόμων είναι ότι μπορούν να είναι πιστοί σε ένα ηγέτη αλλά όχι σε μια ιδεολογία. Ως εκ τούτου, μπορούν εύκολα να στραφούν από ένα δόγμα σε άλλο εάν ο ηγέτης είναι ο κατάλληλος γι' αυτούς. Αυτή η άποψη αποδείχθηκε από τους Adorno et al, που έδειξε ότι ένας ηγέτης θα μπορούσε να μετατρέψει μια απολυταρχική προσωπικότητα από καθολικό σε κομμουνιστή. Στο ίδιο πνεύμα ανέφερε τους πολλούς πιστούς του ναζισμού που έγιναν πιστοί κομμουνιστές στην μεταπολεμική Ανατολική Ευρώπη, και πιστοί στην αγγλοαμερικανική τάξη στην μεταπολεμική Δυτική Ευρώπη.

Ακόμα και οι ηγέτες της δεξιάς στην Αμερική παρατήρησαν την ηρωική φύση του Βλαντίμιρ Πούτιν:
Ο στρατηγικός αναλυτής του FOX News, Ralph Peters: «Η Ρωσία έχει ένα πραγματικό ηγέτη, ενώ ο δικός μας πρόεδρος είναι ανίκανος και απρόθυμος να ηγηθεί.»

Ο πρώην δήμαρχος της Νέας Υόρκης, Rudy Giuliani: «Ο Πούτιν αποφασίζει τι θέλει να κάνει και το πράττει σε μισή μόνο μέρα. Παίρνει μια απόφαση και την εκτελεί άμεσα και όλοι αντιδρούν. Αυτό είναι που ονομάζεις, πραγματικό ηγέτη».

Sarah Palin: «Οι άνθρωποι βλέπουν στον Πούτιν κάποιον που παλεύει με αρκούδες και που ανοίγει τη Γη για πετρέλαιο, και ο δικός μας πρόεδρος φορά ψηλόμεσα τζιν και λέει αερολογίες».

Donald Trump: «Ο Πούτιν διοικεί τη χώρα του και τουλάχιστον είναι ηγέτης, αντίθετα με το τι έχουμε σε αυτή τη χώρα».
Γνωρίζουν τι χρειάζονται οι ψηφοφόροι τους (ένα ισχυρό ηγέτη). Αναγνώρισαν αμέσως αυτόν τον ηγέτη στον Πούτιν και χρησιμοποιούν το παράδειγμα του για να μειώσουν τον δημοκρατικό ανταγωνιστή τους, τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ομπάμα. Αυτό που δεν διακρίνουν ακόμα όμως, είναι ότι ο Πούτιν θα μπορούσε τελικά να τραβήξει προς το μέρος του τους οπαδούς τους, τους τυπικούς δεξιούς απολυταρχικούς, γιατί εκείνος διαθέτει, σε αντίθεση με αυτούς, τα ηρωικά χαρακτηριστικά που προσελκύουν αυτές τις προσωπικότητες.

Η άνοδος του Πούτιν στο ηρωικό βάθρο αποκάλυψε επίσης την κοινοτυπία των ψευδο-ηρώων, όπως π.χ. ο Ομπάμα και ο Γάλλος πρόεδρος Ολάντ. Στο διαδίκτυο μπορείτε να βρείτε πολλές συγκρίσεις ανάμεσα στον Πούτιν και αυτούς του ψευδο-ηγέτες.

Παρόλο που τέτοια αστεία φαίνονται ακίνδυνα, φανερώνουν μια βαθύτερη αλήθεια και ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που είναι τόσο δημοφιλή. Παρουσιάζουν την ολοφάνερη αντίθεση ανάμεσα στα ηρωικά χαρακτηριστικά του Πούτιν (κουράγιο, ανδρεία, κτλ) και τα άνανδρα, δειλά γνωρίσματα των ομολόγων του.
putin vs obama
Η ελίτ γνωρίζει την συμβολική και πολιτική δύναμη των ηρώων. Οι διασημότητες επηρεάζουν πολύ τη σκέψη και τα πιστεύω μας (περισσότερο απ' ότι οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι). Γι' αυτό και μόλις μια διασημότητα τολμήσει να αντικρούσει την επίσημη «αλήθεια» δέχεται επίθεση από κάθε εκπρόσωπο των ΜΜΕ (δείτε το παράδειγμα του Charlie Sheen).

Είναι αλήθεια το ότι η πιο κρίσιμη μάχη διεξάγεται στο μυαλό μας. Τα πάντα σχετίζονται με το πώς να επηρεάσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας. Γι' αυτό και η ανάπτυξη του οργανισμού μέσων ενημέρωσης, Russia Today, θεωρείται απειλή από την Ουάσινγκτον. Για να έχει διεθνή διάσταση ένας ήρωας χρειάζεται ένα διεθνή κοινό. Για να διαδοθεί η αλήθεια χρειάζεται διεθνή προβολή. Τώρα που αυτό αποτελεί πραγματικότητα, ο Πούτιν αναδύθηκε δραματικά και δυναμικά στην διεθνή σκηνή, και η Ρωσία είναι πλέον παίχτης παγκόσμιας εμβέλειας.

Το καταπιεστικό παγκόσμιο σύστημα που έχτισαν οι δυτικές δυνάμεις στη διάρκεια των τελευταίων αιώνων εξακολουθεί να βασίζεται στα ψέματα, αλλά τουλάχιστον σήμερα υπάρχει κάποιος ηγέτης που προσφέρει μια ειλικρινή αναφορά στο τι πραγματικά συμβαίνει. Και είναι πολύ πιο εύκολο να ξεχωρίσουμε τα ψέματα από την αλήθεια όταν και τα δύο είναι διαθέσιμα σε μας και μπορούμε να τα εξετάσουμε, παρά να αναγνωρίσουμε ένα ψέμα όταν στην διάθεση μας έχουμε το ίδιο ψέμα να επαναλαμβάνεται παντού ως η μόνη αλήθεια.

Έτσι, όπως προανέφερα, δεν είναι πιθανό «να σώσει την ανθρωπότητα» ο Πούτιν, αλλά προσφέρει σε όλους μας το πιο πολύτιμο δώρο: μας δίνει την ευχέρεια να συγκρίνουμε τα λόγια και τις πράξεις των δυτικών ηγετών μας, και κατ' αυτόν τον τρόπο έχουμε την δυνατότητα να επιλέξουμε να παραταχτούμε με πραγματικά θετικές αξίες και να επιλέξουμε την αλήθεια. Κι αυτό είναι πάντα ένα υπέροχο δώρο.

*αντήχηση μέσω του μεταιχμιακού συστήματος στον εγκέφαλο = η ικανότητα να μοιράζονται οι άνθρωποι βαθιές συναισθηματικές καταστάσεις