Αλεξάντρ Σολζενίτσιν
Ο Αλεξάντρ Σολζενίτσιν
Ο συγγραφέας, στοχαστής και κοινωνικός ακτιβιστής Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, είχε προβλέψει τις σημερινές εντάσεις στην Ουκρανία πριν από σχεδόν μισό αιώνα. Στο διάσημο έργο του Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ, έγραψε: «Με την Ουκρανία, τα πράγματα θα είναι εξαιρετικά επώδυνα». Στην αυτοβιογραφική του λογοτεχνική κατάθεση επί σοβιετικής εποχής, μιλώντας προφητικά, ο Σολζενίτσιν δεν είχε αποκλείσει το διαχωρισμό της Ουκρανίας, αλλά είχε τονίσει ότι: «...ίσως για κάθε της περιφέρεια να χρειαστεί ξεχωριστό δημοψήφισμα», υπολογίζοντας τα λενινιστικά σχέδια με τα οποία είχαν διαχωριστεί περιοχές που ποτέ δεν ανήκαν ιστορικά στην Ουκρανία.

Η RBTH, παρουσιάζει αποσπάσματα από το βασικό λογοτεχνικό ανάγνωσμα για την εποχή της σταλινικής Ρωσίας Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ, αλλά και μεταγενέστερα κείμενα του Αλεξάντρ Σολζενίτσιν που γράφτηκαν στη διάρκεια της σοβιετικής εποχής, με διαπιστώσεις του συγγραφέα για το πώς αντιλαμβάνονται οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι τις μεταξύ τους σχέσεις

Από το Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ (Ε' μέρος, κεφάλαιο 2). Γράφτηκε το 1968, δημοσιεύθηκε το 1974:
...Με πονάει να γράφω γι' αυτό: Η Ουκρανία και η Ρωσία ενώνονται μέσα μου στο αίμα, και στην καρδιά, και στις σκέψεις. Όμως, η μεγάλη εμπειρία που απόκτησα από τις φιλικές συζητήσεις με τους Ουκρανούς στα στρατόπεδα («Γκουλάγκ»), μου αποκάλυψε μια νέα πραγματικότητα. Πόσο τους είχε πονέσει η όλη κατάσταση. Η γενιά μας δεν θα αποφύγει τελικά το να πληρώσει για τα λάθη των παλαιοτέρων.

Το να πατήσει κάποιος δυνατά το πόδι του στη γη και να φωνάξει: «Δικό μου!», είναι ο πιο εύκολος δρόμος. Είναι ασύγκριτα πιο δύσκολο να πει: «Ας ζήσει εδώ, όποιος το θέλει!» Όσο και αν μας εκπλήσσει, οι προβλέψεις του «πρωτοπόρου δόγματος» που αναφέρουν ότι ο εθνικισμός ξεθωριάζει, δεν βγήκαν αληθινές. Για κάποιον λόγο, στην εποχή των επιστημονικών επιτευγμάτων του ατόμου και της κυβερνητικής, ο εθνικισμός άνθισε. Και είναι καιρός, είτε μας αρέσει είτε όχι, να πληρώσουμε όλους τους «ανοικτούς λογαριασμούς» περί αυτοδιάθεσης και ανεξαρτησίας. Να τους πληρώσουμε από μόνοι μας και όχι να περιμένουμε ώστε να μας κάψουν στην πυρά, να μας πνίξουν στα ποτάμια, να μας πάρουν τα κεφάλια. Το ότι είμαστε ένα μεγάλο έθνος, είναι κάτι που θα πρέπει να το αποδείξουμε, όχι με το μέγεθος της επικράτειάς μας, ούτε από τον αριθμό των εθνών που μας εμπιστεύονται, αλλά από το μεγαλείο των πράξεων.
«Η γνώση όσων συνέβησαν εδώ...»

Με την Ουκρανία, τα πράγματα θα είναι εξαιρετικά επώδυνα. Αλλά θα πρέπει να γνωρίζουμε τις συνολικές εντάσεις στις σχέσεις μας σήμερα. Αφού οι εντάσεις δεν έχουν καταλαγιάσει εδώ και αιώνες, πέφτει πάνω μας το βάρος της επίδειξης ψυχραιμίας και σύνεσης. Είμαστε υποχρεωμένοι να τους αφήσουμε να αποφασίσουν μόνοι τους, οι φεντεραλιστές ή οι αυτονομιστές, όποιος μπορέσει να πείσει τον άλλον... Και όσο πιο ήπιοι, πιο ανεκτικοί και πιο επεξηγηματικοί θα είμαστε τώρα, τόσο περισσότερες είναι οι ελπίδες να αποκαταστήσουμε την ενότητα στο μέλλον.

Ας τους αφήσουμε να ζήσουν, να δοκιμάσουν. Θα αισθανθούν γρήγορα, ότι δεν λύνονται όλα τα προβλήματα με το διαχωρισμό. Επειδή σε διάφορες περιοχές της Ουκρανίας υπάρχει διαφορετική αναλογία εκείνων που θεωρούν τους εαυτούς τους Ουκρανούς, είτε Ρώσους, είτε δεν προσδιορίζονται εθνικά, θα υπάρξουν αρκετές δυσκολίες. Ίσως θα χρειαστεί να διενεργηθούν ξεχωριστά δημοψηφίσματα σε κάθε περιφέρεια και στη συνέχεια, να αντιμετωπιστούν προνομιακά και με τη δέουσα προσοχή όλοι όσοι επιθυμούν να φύγουν. Δεν είναι όλη η Ουκρανία μέσα στα σημερινά επίσημα σοβιετικά της σύνορα, πραγματικά Ουκρανία. Κάποιες περιφέρειες ανατολικά του Δνειπέρου σίγουρα «κλίνουν» προς τη Ρωσία. Ας μην μιλήσουμε για την Κριμαία. Αυτή δόθηκε στην Ουκρανία από τον Χρουστσόφ, γιατί έτσι του ήρθε στο μυαλό. Και η Καρπαθορωσία («Κόκκινη Ρουθηνία»); Να δοκιμάσουμε την κατάσταση και σε αυτήν. Απαιτώντας δικαιοσύνη για τον εαυτό μας, πόσο δίκαιοι θα είναι οι Ουκρανοί απέναντι στους Ρουθήνους (Ρουσσίνους);
Απρίλιος 1981. Απόσπασμα επιστολής της Διάσκεψης για τις ρωσο-ουκρανικές σχέσεις στο Τορόντο, προς το Ουκρανικό Ερευνητικό Ινστιτούτο του Χάρβαρντ. Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Ρούσκαγια Μισλ («Ρωσική Σκέψη»), στις 18.06.1981. Στη Ρωσία, το κείμενο τυπώθηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό Ζβεζντά, τεύχος 12 (1993).
...Συμφωνώ απόλυτα, ότι το ρωσο-ουκρανικό ζήτημα, είναι ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα θέματα και σε κάθε περίπτωση, είναι καθοριστικής σημασίας για τους λαούς μας. Αλλά θεωρώ ότι είναι καταστρεπτικό να οξύνονται οι εντάσεις, να ρίχνουμε λάδι στη φωτιά.

... Έχω επανειλημμένα πει και μπορώ να το επαναλάβω: Κανείς δεν μπορεί να κρατήσει κάποιον με το ζόρι, κανείς από τους εμπλεκόμενους στην αντιπαράθεση δεν πρέπει να χρησιμοποιήσει βία, ούτε απέναντι στον άλλο, ούτε στους δικούς του, ούτε ενάντια στον λαό σαν σύνολο. Αλλά ούτε κατά οιασδήποτε εθνικής μειονότητας που περιλαμβάνεται σε αυτόν... Σε όλες τις περιπτώσεις, πρέπει να αναγνωρίζεται η τοπική γνώμη. Και γι' αυτό το λόγο θεωρώ, ότι όλα τα προβλήματα μπορούν πραγματικά να επιλυθούν μόνο από τον τοπικό πληθυσμό και όχι σε συζητήσεις εμιγκρέδων που γίνονται μακριά από τον τόπο και την πραγματική κατάσταση, με παραμορφωμένες αντιλήψεις.

... Έχω πληγωθεί ιδιαίτερα από την άγρια μισαλλοδοξία που επικρατεί στις συζητήσεις επί του ρωσο-ουκρανικού ζητήματος. Μια κατάσταση που κάνει ζημιά και στα δύο έθνη και αποβαίνει χρήσιμη μόνο για τους εχθρούς τους. Εγώ ο ίδιος, με μια μεικτή ρωσο-ουκρανική καταγωγή, που μεγάλωσα κάτω από την κοινή επιρροή των δύο πολιτισμών, ποτέ δεν είδα και δεν βλέπω να υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ τους. Έχω γράψει και μιλήσει συχνά και δημόσια για την Ουκρανία και το λαό της, για την τραγωδία του ουκρανικού λιμού, έχω πολλούς παλιούς φίλους στην Ουκρανία. Και πάντα ήξερα τόσο τον πόνο των Ρώσων, όσο και των Ουκρανών από τα κοινά μετακομμουνιστικά δεινά που υπέφεραν. Στην καρδιά μου δεν υπάρχει χώρος για ρωσο-ουκρανική διαμάχη, και αν - ο Θεός να μας σώσει ώστε να μην συμβεί - φτάσουμε στα άκρα, μπορώ να σας διαβεβαιώσω: Ποτέ, σε καμία περίπτωση και υπό καμία περίσταση, ούτε εγώ προσωπικά θα πάω, ούτε τους γιούς μου θα αφήσω να συμμετάσχουν σε μια ρωσο-ουκρανική σύγκρουση. Όσο και να μας τραβάνε σε αυτό οι ανεγκέφαλοι.
Γράφτηκε και δημοσιεύτηκε το 1990 («Πως θα ανοικοδομήσουμε τη Ρωσία;»): Προς Ουκρανούς και Λευκορώσους
Σήμερα, διαχωρισμός της Ουκρανίας σημαίνει, ότι «κόβουμε στη μέση» εκατομμύρια οικογένειες και ανθρώπους. Τόσο πολύ έχει μεταβληθεί η σύσταση του πληθυσμού. Υπάρχουν ολόκληρες περιφέρειες που επικρατεί το ρωσικό στοιχείο. Είναι αρκετοί εκείνοι που δυσκολεύονται να επιλέξουν εθνικότητα ανάμεσα στις δύο (ρωσική, ουκρανική). Πολλοί, είναι μεικτής καταγωγής. Έχουν τελεστεί πλήθος μεικτών γάμων. Αλήθεια, «μεικτούς», κανένας μέχρι σήμερα δεν τους θεωρεί. Για την πλειονότητα του γενικού πληθυσμού δεν υπάρχει ούτε ίχνος μισαλλοδοξίας μεταξύ Ουκρανών και Ρώσων.

Φυσικά, αν ο ουκρανικός λαός πραγματικά ήθελε να διαχωριστεί, κανείς δεν θα τολμούσε να τον κρατήσει με τη βία. Αλλά, η Ουκρανία είναι ένας πραγματικά ποικιλόμορφος χώρος και μόνο ο ντόπιος πληθυσμός μπορεί να αποφασίσει για την τύχη του τόπου του, της περιφέρειάς του. Και η κάθε νεοσυσταθείσα εθνική μειονότητα στην περιοχή, θα πρέπει να συναντήσει την ίδια αντιμετώπιση μη-βίας απέναντί της.
Πηγή: Rossiyskaya Gazeta