Επιστήμη του ΠνεύματοςS


Music

Η μουσικοθεραπεία βελτιώνει την διαχείριση της άνοιας και βοηθά στην κατάθλιψη

μουσικοθεραπεία
Το τραγούδι μπορεί να ενισχύσει την εγκεφαλική λειτουργία και την διάθεση των ατόμων με πρώιμα στάδια άνοιας, υποστηρίζουν φινλανδοί ερευνητές σύμφωνα με άρθρο που δημοσιεύεται στο επιστημονικό έντυπο Journal of Alzheimer's Disease.

Επιστημονική ομάδα του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι, με επικεφαλής τον Δρ Τεππο Σαρκαμο, έθεσε υπό ιατρική παρακολούθηση 98 άτομα με ήπια έως μέτρια άνοια. Για δέκα εβδομάδες, είτε παρακολουθούσαν μαθήματα τραγουδιού, είτε άκουγαν οικεία σε αυτούς τραγούδια ή απλά τύγχαναν της συνήθους φροντίδας από τους φροντιστές τους.

Τα άτομα που μάθαιναν να τραγουδούν παρουσίασαν βελτιώσεις στη μνήμη, τη σκέψη και την ικανότητα πλοήγησης στον χώρο. Μάλιστα αυτό ήταν εμφανέστερο στα άτομα κάτω των 80 ετών, με ήπια άνοια.

Το άκουσμα μουσικής παρείχε επίσης κάποια οφέλη αλλά μόνο σε όσους είχαν προχωρημένου σταδίου άνοια.

Πάντως, τόσο το τραγούδι, όσο και το άκουσμα μουσικής συντελούσαν στη μείωση της κατάθλιψης, ειδικά σε εκείνους με ήπια νόσο Αλτσχάιμερ.

Butterfly

Συμβουλές για τη νέα χρονιά: Να αγγαλιάζεστε συχνά, αποφεύγετε όποιον σας χαλάει τη διάθεση και μάθετε να ξυπνάτε χωρίς ξυπνητήρι

βαρκούλες
Θέλετε να έχετε μία υγιή, καλή χρονιά, και να προσθέσετε χρόνια στη ζωή σας; Τότε φροντίστε να αγκαλιάζεστε συχνά, να μην χρησιμοποιείτε ξυπνητήρι και να αποφεύγετε όποιον σας χαλάει την ψυχική διάθεση.

Αυτές είναι μερικές από τις συμβουλές μακροζωίας που προτείνει ένας κορυφαίος αμερικανός ειδικός στον καρκίνο, σε άρθρο του που δημοσιεύεται στην βρετανική εφημερίδα Daily Mail με αφορμή την κυκλοφορία του νέου του βιβλίου.

Το βιβλίο, που τιτλοφορείται The Lucky Years και θα αρχίσει να πωλείται στο Amazon στις 5 Ιανουαρίου 2016, είναι αφιερωμένο στα «τυχερά χρόνια» που έρχονται χάρη στην ιατρική επανάσταση που έχει καταστήσει ιάσιμα ακόμα και θανατηφόρα νοσήματα, όπως γράφει ο δρ Ντέιβιντ Μπ. Άγκους.

Ο δρ Άγκους, ο οποίος είναι καθηγητής Ιατρικής και διευθυντής του Κέντρου Εφηρμοσμένης Μοριακής Ιατρικής και του Κέντρου Καρκίνου Westside Norris στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας (USC), λέει πως σε καθημερινή βάση πάνω από το 40% των πράξεών μας οφείλεται στη συνήθεια και όχι σε συνειδητές αποφάσεις.

Λίγες μέρες πριν την Πρωτοχρονιά, λοιπόν, καλό είναι να αποφασίσουμε να αποκτήσουμε μερικές καλές συνήθειες.

Σχόλιο: Κι αν έχετε έλλειψη ιωδίου, διαβάστε το παρακάτω:

Ιώδιο: Η γνώση που μπορεί να σας αλλάξει τη ζωή


Cross

Νέα μελέτη: Κάποιοι πρόεδροι και πρωθυπουργοί πεθαίνουν πριν την ώρα τους

μαύρα αρκάς
Οι πολιτικοί ηγέτες, που αναλαμβάνουν τα ηνία κυβερνήσεων ως πρόεδροι ή πρωθυπουργοί, αντιμετωπίζουν κίνδυνο πρόωρου θανάτου, περίπου κατά τρία χρόνια, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική μελέτη.

Από την άλλη, μια δεύτερη βρετανική έρευνα δείχνει ότι οι βουλευτές -τουλάχιστον στη Βρετανία- έχουν χαμηλότερη θνησιμότητα σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό της χώρας.

Οι δύο μελέτες δημοσιεύθηκαν στο χριστουγεννιάτικο τεύχος του βρετανικού ιατρικού περιοδικού British Medical Journal (BMJ). Η πρώτη έρευνα, με επικεφαλής τον αναπληρωτή καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ Ανουπάμ Τζένα, επιβεβαίωσε την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων συχνά γερνάνε και πεθαίνουν πριν την ώρα τους εξαιτίας του αυξημένου στρες των καθηκόντων τους και γενικότερα της πολιτικής ζωής.

Οι ερευνητές συνέκριναν στοιχεία για 279 πολιτικούς που εξελέγησαν στο κορυφαίο αξίωμα διακυβέρνησης σε 17 χώρες, με 261 άλλους πολιτικούς που ποτέ δεν έγιναν πρόεδροι ή πρωθυπουργοί. Τα στοιχεία αφορούσαν την περίοδο 1722-2015.

Clipboard

8 πράγματα που δεν πρέπει να πούμε ποτέ εν ώρα καυγά στο σύντροφο μας

καυγάς ζευγάρι
Οι εντάσεις στα ζευγάρια είναι πολύ συνηθισμένες την περίοδο των εορτών και δεν θέλουν πολύ για να εξελιχθούν σε τρικούβερτους καυγάδες.

Όταν, όμως, θυμώνει κάποιος στον υπερθετικό βαθμό, μπορεί να εκστομίσει πράγματα που δεν θα έπρεπε ποτέ να λεχθούν.

Ο διάσημος στην πατρίδα του σύμβουλος γάμου Άντριου Τζ. Μάρσαλ, από το Λονδίνο, εξηγεί τι δεν πρέπει ποτέ να πείτε στον/στην σύντροφό σας.

1. Τελειώσαμε. Αν και η απειλή του χωρισμού ασφαλώς θα τραβήξει την προσοχή του/της, είναι σαν να αναγκάζεται να μπει σε μία διαπραγμάτευση με το πιστόλι στον κρόταφο.

Σε τέτοια περίπτωση, το πιθανότερο είναι ότι θα πει οτιδήποτε για να αποφορτίσει την κατάσταση αλλά θα το κάνει με μισή καρδιά και αργότερα θα το καταπατήσει.

Επιπλέον, υπάρχει ο κίνδυνος να πάψει να μιλάει ανοιχτά όπως παλαιότερα για τα προβλήματα της σχέσης. Οι γυναίκες συχνά το κάνουν αυτό από φόβο ενώ οι άντρες, οι οποίοι ούτως ή άλλως είναι πιο «κλειστοί», θα γίνουν ακόμα πιο λιγομίλητοι μετά από αυτό το συμβάν.

Έτσι, μπορεί μίαν ωραίαν πρωίαν να διαπιστώσετε ότι η σχέση σας έχει πληγεί ανεπανόρθωτα και δεν μπορείτε πια να κάνετε τίποτα για να τη σώσετε.

Σχόλιο: Αγάπη: Δυο ερωτήσεις αρκούν;

Πως να αναγνωρίσετε τη χειραγώγηση στη σχέση σας


Post-It Note

Ούτε η ευτυχία ούτε η δυστυχία επηρεάζουν την θνησιμότητα σύμφωνα με έρευνα

κωμωδία τραγωδία
Αν και είναι ευρέως διαδεδομένη η πεποίθηση πως η δυστυχία και το στρες αρρωσταίνουν κάποιον και τον οδηγούν πρόωρα στον θάνατο, μια νέα μεγάλη βρετανο-αυστραλιανή επιστημονική έρευνα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ούτε η δυστυχία, ούτε η ευτυχία έχουν τελικά άμεση επίπτωση στη θνησιμότητα.

Οι ερευνητές των πανεπιστημίων της Οξφόρδης και της Νέας Νότιας Ουαλίας, με επικεφαλής τον καθηγητή σερ Ρίτσαρντ Πέτο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο ιατρικό περιοδικό The Lancet, μελέτησαν στοιχεία για περίπου 700.000 γυναίκες με μέση ηλικία 59 ετών, από τις οποίες οι 30.000 πέθαναν στη διάρκεια μιας δεκαετίας.

Η ανάλυση έδειξε ότι δεν υπήρχε διαφορά στο ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ όσων προηγουμένως είχαν δηλώσει σε σχετικά ερωτηματολόγια ότι ένιωθαν ευτυχισμένες και όσων είχαν δηλώσει δυστυχισμένες. Οι ερευνητές επεσήμαναν ότι προηγούμενες μελέτες είχαν αντιστρέψει τη σχέση αιτίας-αποτελέσματος. Στην πραγματικότητα, αυτό που συνήθως συμβαίνει, δεν είναι ότι οι πιο δυστυχισμένοι αρρωσταίνουν περισσότερο, αλλά το αντίθετο, δηλαδή οι πιο άρρωστοι νιώθουν πιο δυστυχισμένοι και αγχωμένοι.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η κακή υγεία προκαλεί δυστυχία, γι' αυτό η δυστυχία έχει συσχετιστεί με την αυξημένη θνησιμότητα. Όμως η ίδια η δυστυχία από μόνη της δεν φαίνεται να φέρνει πρόωρο θάνατο από καρκίνο, καρδιοπάθεια ή άλλη αιτία.

«Η αρρώστια σε κάνει δυστυχισμένο, αλλά η ίδια η δυστυχία δεν σε αρρωσταίνει. Στη δεκαετή μελέτη μας, δεν βρήκαμε άμεση επίπτωση της δυστυχίας ή του στρες πάνω στη θνησιμότητα», δήλωσε η ερευνήτρια δρ Μπέτε Λίου.

Magnify

Νόσος Αλτσχάιμερ: Αυτοεκπληρούμενη προφητεία για όσους κάνουν αρνητικές σκέψεις για τα γηρατειά;

Αλτσχάιμερ
Οι άνθρωποι που επηρεάζονται περισσότερο από τα αρνητικά κοινωνικά στρεότυπα για τους ηλικιωμένους και κάνουν πολύ αρνητικές σκέψεις για τα γηρατειά, είναι πιθανότερο να εμφανίσουν Αλτσχάιμερ, σύμφωνα με μια νέα αμερικανική επιστημονική έρευνα.

Η μελέτη αναδεικνύει έναν παραγνωρισμένο ψυχολογικό παράγοντα, που φαίνεται να λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης της ανίατης νευροεκφυλιστικής νόσου.

Οι ερευνητές της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Γιέηλ, με επικεφαλής την αναπληρώτρια καθηγήτρια ψυχολογίας Μπέκα Λέβι, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό για θέματα γήρανσης Psychology and Aging, πραγματοποίησαν μαγνητικές απεικονίσεις στους εγκεφάλους 158 εθελοντών με μέση ηλικία 68 ετών, μια φορά ετησίως επί δέκα έτη. Οι ίδιοι άνθρωποι κλήθηκαν να απαντήσουν σε ψυχολογικά τεστ.

Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι όσο πιο αρνητικές αντιλήψεις είχε κάποιος για τα γηρατειά, τόσο μεγαλύτερη ήταν με το πέρασμα του χρόνου η συρρίκνωση του όγκου του ιππόκαμπου, της εγκεφαλικής περιοχής που είναι ζωτική για την λειτουργία της μνήμης. Η σμίκρυνση του ιππόκαμπου συνιστά δείκτη για τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Η συσχέτιση αρνητικής ψυχολογίας για τα γηρατιά και μεγέθους ιππόκαμπου επιβεβαιώθηκε στη συνέχεια και από 78 νεκροψίες. Οι εγκέφαλοι των ανθρώπων που στο παρελθόν είχαν εμφανίσει μεγαλύτερο άγχος για τα γηρατιά, εμφάνιζαν επίσης μεγαλύτερες πλάκες της πρωτεϊνης αμυλοειδούς, ενός άλλου δείκτη για τη νόσο Αλτσχάιμερ.

Σχόλιο: Πολύ ενδιαφέρον έρευνα! Ακόμα ένα παράδειγμα που δείχνει ότι οι υποσυνείδητοι φόβοι, σκέψεις και συναισθήματα μας αν δεν γίνουν συνειδητά θα γίνουν βιώματα μας.


Bulb

Η ταχύτητα της σκέψης κάνει τον χαρισματικό άνθρωπο

σκέψη
Θέλετε οι άλλοι να σας θεωρούν χαρισματικό; Αν ναι, αρχίστε να σκέφτεστε και να πράτετε γρήγορα.

Σύμφωνα με νέα ευρήματα επιστημόνων από το Πανεπιστήμιο του Κουήνσλαντ, στην Αυστραλία, η ικανότητα των ανθρώπων να σκέπτονται και να ενεργούν γρήγορα παίζει καθοριστικό ρόλο στο πόσο χαρισματικούς τούς θεωρούν οι άλλοι.

Και αυτό είναι ανεξάρτητο από τον δείκτη νοημοσύνης (IQ) και τα άλλα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, γράφουν οι ερευνητές στην επιθεώρηση Psychological Science.

Τα ευρήματα προέρχονται από δύο μελέτες σε συνολικώς 417 εθελοντές, οι οποίοι υποβλήθηκαν σε κλασικά τεστ ευφυΐας και προσωπικότητας, και σε ειδικά τεστ ταχύτητας σκέψης και αντίδρασης.

Στην πρώτη μελέτη, οι εθελοντές που συμμετείχαν έπρεπε να απαντήσουν όσο το δυνατόν ταχύτερα σε 30 ερωτήσεις κοινής γνώσης (π.χ. «πες ένα πολύτιμο λίθο») και στη δεύτερη να ολοκληρώσουν όσο το δυνατόν ταχύτερα χρονομετρημένα τεστ στα οποία έπρεπε να εντοπίσουν μία πόρτα ή να αναγνωρίσουν ένα συγκεκριμένο μοτίβο.

Οι ερευνητές πήραν επίσης συνεντεύξεις από φίλους τους, από τους οποίους ζήτησαν να τους βαθμολογήσουν αναλόγως με το πόσο χαρισματικούς, ετοιμόλογους και αστείους τους θεωρούν.

Toys

Μοναχοπαίδι: Πλεονέκτημα ή πρόβλημα;

μοναχοπαίδι
Ολοένα και περισσότερα ζευγάρια επιλέγουν τα τελευταία χρόνια να αποκτήσουν μόνο ένα παιδί. Ενώ παλαιότερα οι οικογένειες που είχαν ένα παιδάκι είχαν το στίγμα ότι οι γονείς έχουν πρόβλημα γονιμότητας, στη σημερινή εποχή οι λόγοι αυτής της απόφασης είναι κυρίως η οικονομική ανασφάλεια που υπάρχει στα νέα άτομα που τώρα φτιάχνουν την οικογένειά τους, η ανεργία αλλά και ο φόβος της δέσμευσης.

Ο τρόπος συμπεριφοράς των γονιών και ο τρόπος ανατροφής θα καθορίσουν εάν το να είσαι μοναχοπαίδι είναι πλεονέκτημα ή εγκυμονεί κινδύνους. Εδώ και χρόνια ισχύει η προκατάληψη ότι ένα μοναχοπαίδι ανάμεσα σε δύο ενήλικες, που έχουν συνεχώς το βλέμμα τους στραμμένο πάνω του, μπορεί να το οδηγήσουν σε εγωιστικές και ναρκισσιστικές συμπεριφορές. Σήμερα, όμως, σταδιακά ο μύθος ότι τα μοναχοπαίδια είναι ανώριμα και κακομαθημένα καταρρίπτεται, καθώς τα μοναχοπαίδια είναι πολύ περισσότερα απ' ότι παλιά και, σύμφωνα με έρευνες, εξελίσσονται σε ισορροπημένους και ευτυχισμένους ενήλικες, που προσαρμόζονται αρμονικά στην κοινωνία.

Ηγετικές ικανότητες

Από την αρχή της ζωής του ένα παιδί που δεν έχει αδέρφια αποτελεί το επίκεντρο της προσοχής και μαθαίνει να συναναστρέφεται αποκλειστικά με τους ενήλικους, αποκτώντας έτσι μιαν άνεση στην επικοινωνία και ιδιαίτερα αναπτυγμένο γλωσσικό λεξιλόγιο. Ένα παιδί που μεγαλώνει μόνο του, αποκτά ηγετικές ικανότητες και συνήθως εξελίσσεται σε άτομο με υψηλά επιτεύγματα στον επαγγελματικό τομέα.

Παρόλα τα θετικά το μοναχοπαίδι πολλές στιγμές αισθάνεται μοναξιά, καθώς μεγαλώνει χωρίς αδερφική παρουσία και δεν έχει σύμμαχο στις ζαβολιές του. Αυτή η μοναχικότητα και η έλλειψη ανταγωνισμού με ένα άλλο παιδάκι κάνει συχνά το μοναχοπαίδι ιδιαίτερα κτητικό, ενώ θέλει να είναι πρώτο σε όλα και επιζητά συνεχώς την προσοχή των άλλων. Από την άλλη μεριά πολλές έρευνες υποστηρίζουν ότι τα μοναχοπαίδια είναι πολύ πιο ευτυχισμένα ως παιδιά, καθώς αυτή η έλλειψη ανταγωνισμού προσφέρει στα παιδιά μιαν ασφάλεια και ηρεμία.

Όσον αφορά τη σχολική τους επίδοση τα μοναχοπαίδια συνήθως είναι μελετηρά και επιμελή και αν παρουσιάσουν προβλήματα, είναι από την υπερπροστασία των γονιών τους.

Butterfly

Πώς να αντικαταστήσετε τις τοξικές σκέψεις σας

αρνητικές σκέψεις
Δεν είναι λίγες οι φορές που εμείς οι ίδιοι σαμποτάρουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, όχι με τις πράξεις μας, αλλά και με τις σκέψεις μας.

Κάτι τέτοιο μπορεί να σας φαίνεται υπερβολικό, αλλά ο τρόπος που σκεφτόμαστε επηρεάζει και τον τρόπο με τον οποίο νιώθουμε και κατά συνέπεια την συμπεριφορά μας. Για παράδειγμα, αν κάποιος σκέφτεται ότι δεν θα τα καταφέρει σε κάτι, η σκέψη αυτή του δημιουργεί ένα δυσάρεστο συναίσθημα, με αποτέλεσμα το άτομο να μην προσπαθεί αρκετά, να «παραδίνει τα όπλα» και συχνά, να οδηγείται στην αποτυχία, κάτι που επιβεβαιώνει και ενισχύει την αρχική αρνητική του σκέψη.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να μπορέσουμε να απομακρύνουμε τις αρνητικές σκέψεις από την καθημερινότητά μας και να τις αντικαταστήσουμε με περισσότερο λειτουργικές σκέψεις.

«Δεν με καταλαβαίνει κανείς»

Πρόκειται για μία σκέψη που κάνουν οι άνθρωποι που μπορεί να μην βρίσκουν ανταπόκριση από τους γύρω τους. Μπορεί να τους έχει συμβεί μερικές φορές στη ζωή τους, ειδικά σε μικρότερη ηλικία, με αποτέλεσμα να έχουν υιοθετήσει αυτόν τον τρόπο σκέψης. Έχοντας αυτό κατά νου δεν ζητούν αυτά που θέλουν, μιας και το βρίσκουν άσκοπο, με αποτέλεσμα να νιώθουν ότι δεν έχουν πουθενά να στηριχτούν. Το σημαντικό που πρέπει να γνωρίζει κανείς είναι ότι αν δεν ζητήσει, δεν θα λάβει, πρέπει να προσπαθεί να εξηγήσει τον τρόπο που σκέφτεται και να ζητήσει την υποστήριξη που χρειάζεται. Οι σχέσεις είναι διαδραστικές, άλλωστε, και δεν πρέπει ποτέ να περιμένουμε να μαντέψει κάποιος τις ανάγκες μας.

Σχόλιο: "Όταν το σώμα λέει Όχι"

Τρία είδη αρνητικής σκέψης, εμπόδια στη ζωή μας

Η φωνή μέσα μας που σαμποτάρει τις προσπάθειες μας για αλλαγή και βελτίωση

Μήπως είστε απ' αυτούς που δεν θέλουν να κακοκαρδίζουν κανένα (people pleaser);


People 2

Δεν υπάρχουν διαφορές στον εγκέφαλο των δύο φύλων όπως πιστευόταν

γυναίκες άντρες
Οπως φαίνεται ούτε οι άνδρες προέρχονται από τον Αρη ούτε οι γυναίκες από την Αφροδίτη
Αν και υπάρχουν κάποιες διαφορές ανάμεσα στον εγκέφαλο των γυναικών από εκείνον των ανδρών, είναι λάθος να μιλάμε για ξεχωριστό ανδρικό και γυναικείο εγκέφαλο, σύμφωνα με μια νέα επιστημονική έρευνα. Ετσι διαγράφεται η μυθολογική καταγωγή των δύο φύλων, της γυναίκας από τον πλανήτη Αφροδίτη και του άνδρα από τον πλανήτη Αρη.

Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η γενική δομή του εγκεφάλου και των δύο φύλων είναι ίδια, ενώ ο εγκέφαλος κάθε ανθρώπου στην πραγματικότητα είναι ένα «μωσαϊκό» τόσο από ανδρικά όσο και από γυναικεία ανατομικά χαρακτηριστικά. 'Αρα η αντίληψη πως οι γυναίκες είναι μόνο από την Αφροδίτη και οι άνδρες μόνο από τον 'Αρη, όσον αφορά τον εγκέφαλό τους, είναι απλουστευτική, αν όχι παραπλανητική.

Ερευνητές, με επικεφαλής την ισραηλινή καθηγήτρια νευροεπιστήμης και ψυχολογίας Ντάφνα Τζόελ του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ έκαναν μαγνητική απεικόνιση σε πάνω από 1.400 εγκεφάλους ανδρών και γυναικών. Καταγράφηκαν χαρακτηριστικά όπως η ποσότητα της φαιάς και της λευκής ουσίας, ο αριθμός των νευρωνικών συνδέσεων κ.α.

Η βασική διαπίστωση της μελέτης ήταν ότι αν και ορισμένα μέρη του εγκεφάλου εμφανίζουν διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα, κάθε εγκέφαλος σπάνια (από μηδέν έως 8% του συνόλου) έχει μόνο «ανδρικά» ή μόνο «γυναικεία» χαρακτηριστικά. Αντίθετα, σχεδόν πάντα αποτελεί ένα μίγμα από κάποια χαρακτηριστικά που είναι πιο κοινά στις γυναίκες, κάποια που είναι πιο κοινά στους άνδρες και κάποια που είναι κοινά και στα δύο φύλα.

Σχόλιο: Η παραπλανητική ιδέα ότι υπάρχει «γυναικείο μυαλό» και «αντρικό μυαλό» δεν είναι παρά ένας μύθος που όμως μειώνει τις πιθανότητες του κάθε ατόμου να γίνει ο καλύτερος του εαυτός και να χρησιμοποιήσει όλα του τα ταλέντα, αφού προσπαθεί να ζήσει τη ζωή του με βάση τον μύθο. Είναι επίσης μια στρατηγική του «διαίρει και βασίλευε» αφού οδηγεί τα δυο φύλα να επικεντρώνονται στις διαφορές τους και να βλέπουν το αντίθετο φύλο ως εχθρό. Εάν υπάρχουν διαφορές στον τρόπο σκέψης ή την εκδήλωση συναισθημάτων είναι λόγω του «κοινωνικού μας προγραμματισμού».