Μυστική ΙστορίαS


Cow Skull

Πορτογαλία: Ανακαλύφθηκε προανθρώπινο κρανίο 400.000 ετών, μάλλον προγόνου του Νεάντερταλ

κρανίο πορτογαλία
Επιστήμονες ανακάλυψαν στο σπήλαιο Αροέϊρα της κεντρικής Πορτογαλίας ένα προανθρώπινο κρανίο, το οποίο εκτιμάται ότι είναι ηλικίας 400.000 ετών και έχει αρκετά ανατομικά χαρακτηριστικά των Νεάντερταλ.

Η χρονολόγηση του κρανίου από τη Μέση Πλειστόκαινο εποχή συμπίπτει με την εμφάνιση των προγόνων των Νεάντερταλ στο αρχείο των απολιθωμάτων, καθώς και με την ανάδυση των λίθινων εργαλείων της λεγόμενης Αχελαίας περιόδου. Στο ίδιο σπήλαιο, μαζί με το κρανίο, βρέθηκαν λίθινοι χειροπελέκεις και απομεινάρια ζώων.

Η εξελικτική ιστορία των προγόνων των σύγχρονων ανθρώπων στην Ευρώπη παραμένει θέμα επιστημονικής διαμάχης, κυρίως λόγω της εύρεσης πολύ λίγων τόσο παλαιών απολιθωμάτων, αλλά και των αβεβαιοτήτων σχετικά με την ακριβή ηλικία τους. Πριν περίπου μισό εκατομμύριο χρόνια, αρκετά μέλη του γένους Homo είχαν εξαπλωθεί στην Ευρώπη και στην Ασία, μερικά από τα οποία τελικά εξελίχθηκαν στα «ξαδέρφια» μας, τους Νεάντερταλ. Ποιοι ακριβώς όμως ήταν οι πρόγονοι των Νεάντερταλ, παραμένει ζήτημα προς συζήτηση (και διαφωνία).

Pharoah

Ανασύρθηκε και το υπόλοιπο τμήμα του κολοσσιαίου αγάλματος του Ραμσή του Β'

άγαλμα Ραμσή
Το υπόλοιπο τμήμα του κολοσσιαίου αγάλματος που φέρεται να ανήκει στον Φαραώ Ραμσή τον Β' ανέσυραν με επιτυχία οι αρχαιολόγοι. Το τμήμα αυτό ζυγίζει τρεις τόνους.

Η σπουδαία ανακάλυψη ανακοινώθηκε στις 9 Μαρτίου. Μαζί με τον κολοσσό, οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ανακάλυψαν και το άγαλμα του εγγονού του Ραμσή, Φαραώ Σέτι του Β'.

« Οι συνάδελφοί μου από το τμήμα συντήρησης του υπουργείου θα εργαστούν πάνω σε αυτό, και ο κολοσσός και το κεφάλι, καθώς και το άγαλμα από ασβεστόλιθο του Σέτι του Β', θα εκτεθούν σε λίγες ημέρες στον κήπο του μουσείου του Καΐρου. Είναι μια μεγάλη ανακάλυψη. Κατά τη γνώμη μου, είναι μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις των τελευταίων ετών », δήλωσε ο Υπουργός Αρχαιοτήτων της χώρας.

Το άγαλμα από χαλαζίτη, ύψους 8 μέτρων, εντοπίστηκε κοντά στα ερείπια του ναού του Ραμσή του Β', στην αρχαία Ηλιούπολη, στο ανατολικό τμήμα του σημερινού Καΐρου.

Πρόκειται για τον ισχυρότερο ηγέτη της αρχαίας Αιγύπτου που οι διάδοχοί του αποκαλούσαν « Μέγα Πρόγονο ».

Σχόλιο: Ενα - εμβληματικό - αγγλικό ποίημα του 1817 «γνώριζε» για το άγαλμα του Ραμσή;

Καΐρο: Κολοσσιαίο άγαλμα πιθανότατα του Ραμσή Β΄ βρέθηκε σε φτωχογειτονιά


Archaeology

Βρετανία: Ανακάλυψαν σπήλαιο των Ναϊτών μέσα σε λαγούμι

σπήλαιο Ναϊτών
Δεν πίστευαν στα μάτια τους οι ιδιοκτήτες μιας φάρμας στο Shropshire της Αγγλίας, όταν αποφάσισαν να μπουν σε ένα μεγάλο λαγούμι που βρήκαν στην έκτασή τους.

Μπαίνοντας μέσα διαπίστωσαν ότι ήταν η είσοδος μιας κρυφής σπηλιάς που χρησιμοποιούσαν οι Σταυροφόροι πριν από 700 χρόνια!

Ο φωτογράφος Μάικλ Σκοτ, που έτρεξε να φωτογραφήσει το σπήλαιο, δήλωσε ότι ήταν πολύ καλά κρυμμένο. «Εάν δεν ήξερα πως είναι εκεί θα το είχα προσπεράσει», είπε.

Καθώς οι ιστορίες για τους Ναΐτες που επέστρεψαν από τους Άγιους Τόπους, αποτελούν πάντα αφορμή για αστικούς μύθους, μετά την ανακάλυψη του σπηλαίου τα σενάρια για τη χρήση που είχε αυτό οργιάζουν! Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι πως ήδη διαδίδεται η φήμη ότι εκεί ήταν κρυμμένο τελικά το Άγιο Δισκοπότηρο!

Οι Ναΐτες (ή Ιππότες του Ναού ή Φτωχοί Συστρατιώτες του Χριστού και του Ναού του Σολομώντα) ήταν ένα τάγμα που σχηματίστηκε μετά την Πρώτη Σταυροφορία και ήταν οργανωμένοι σαν μοναστικό τάγμα, ακολουθώντας έναν Κανόνα που έφτιαξε γι' αυτούς ο Άγιος Βερνάρδος του Κλερβώ. Απέκτησε πολύ σύντομα ισχυρές διασυνδέσεις και καθόριζε την πολιτική στην εποχή των Σταυροφοριών εξασφαλίζοντας έτσι εξαιρετικά ευνοϊκές Παπικές Βούλες. Υπό αυτές τις συνθήκες κατάφεραν να αποκτήσουν σπουδαία κοσμική εξουσία, αλλά φυσικά να προκαλέσουν και τεράστια έχθρα. Η μυθοπλασία γύρω από τις δραστηριότητές τους κινείται πάντα στο πλαίσιο των απόκρυφων της Εκκλησίας, των οποίων και θεωρούνταν προστάτες.

Pharoah

Καΐρο: Κολοσσιαίο άγαλμα πιθανότατα του Ραμσή Β΄ βρέθηκε σε φτωχογειτονιά

Κολοσσιαίο άγαλμα
© Twitter
Αιγύπτιοι και Γερμανοί αρχαιολόγοι ανακάλυψαν ένα τεράστιο άγαλμα, ύψους οκτώ μέτρων, βυθισμένο σε υπόγεια ύδατα σε μια φτωχογειτονιά του Καΐρου, που πιθανότατα απεικονίζει τον φαραώ Ραμσή Β΄, ο οποίος κυβερνούσε την Αίγυπτο πριν από σχεδόν 3.000 χρόνια.

Το άγαλμα, που σύμφωνα με το υπουργείο Αρχαιοτήτων είναι ένα από τα σημαντικότερα ευρήματα όλων των εποχών, εντοπίστηκε κοντά στα ερείπια του ναού του Ραμσή Β΄, στην αρχαία Ηλιούπολη, στο ανατολικό τμήμα του σημερινού Καΐρου.

«Την περασμένη Τρίτη με κάλεσαν για να μου ανακοινώσουν τη μεγάλη ανακάλυψη του κολοσσού ενός βασιλιά, πιθανότατα του Ραμσή Β΄» είπε ο υπουργός Αρχαιοτήτων Χάλεντ αλ Ανάνι. Το άγαλμα, διευκρίνισε, είναι φτιαγμένο από χαλαζίτη.

Ο ισχυρότερος και γνωστότερος ηγέτης της αρχαίας Αιγύπτου, ο φαραώ Ραμσής Β΄ ή Ραμσής ο Μέγας, ήταν ο τρίτος της 19ης Δυναστείας και κυβέρνησε από το 1279 μέχρι το 1213 π.Χ. Ήταν εκείνος που επέκτεινε τα σύνορα της Αυτοκρατορίας, από τη Συρία στα ανατολικά μέχρι τη Νουβία στα νότια. Οι διάδοχοί του τον αποκαλούσαν «Μέγα Πρόγονο».

Microscope 2

DNA αρχαίας οδοντικής πλάκας δείχνει ότι ο Νεάντερταλ χρησιμοποιούσε «ασπιρίνη» και «πενικιλλίνη»

νεάντερταλ
Οι Νεάντερταλ χρησιμοποιούσαν φυτικά αναλγητικά και πιθανώς τον μύκητα της πενικιλίνης, χιλιάδες χρόνια πριν την ανακάλυψη των αντιβιοτικών.

Όταν ήσαν άρρωστοι, φαίνεται πως μασούσαν τον φλοιό από το δέντρο της λεύκας, ο οποίος περιέχει μια χημική ουσία (σαλικυλικό οξύ), που αποτελεί το ενεργό συστατικό της σημερινής ασπιρίνης.

Αυτά αποκαλύπτει νέα διεθνής επιστημονική έρευνα, με τη συμμετοχή της διακεκριμένης Ελληνίδας παλαιοανθρωπολόγου Κατερίνας Χαρβάτη, καθηγήτριας του γερμανικού Πανεπιστημίου του Τίμπιγκεν. Η μελέτη βασίσθηκε στην ανάλυση αρχαίου DNA που βρέθηκε στην τρυγία (πέτρα) της οδοντοστοιχίας τεσσάρων Νεάντερταλ, οι οποίοι ζούσαν πριν από περίπου 42.000 έως 50.000 χρόνια στην Ευρώπη. Είναι οι αρχαιότερες οδοντικές πλάκες που έχουν ποτέ αναλυθεί γενετικά.

Τα μικρόβια και τα υπολείμματα τροφής που ήσαν κολλημένα στα δόντια των «ξαδέρφων» του σύγχρονου ανθρώπου (Homo sapiens), αποτελούν ένα «παράθυρο» στο μακρινό παρελθόν, επιτρέποντας στους επιστήμονες να κάνουν βάσιμες εικασίες για τη διατροφή και τα «φάρμακα» των Νεάντερταλ.

Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον καθηγητή 'Αλαν Κούπερ, διεθυντή του Αυστραλιανού Κέντρου Αρχαίου DNA του Πανεπιστημίου της Αδελαΐδας, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Nature, δήλωσαν εντυπωσιασμένοι από τα ευρήματα.

Σχόλιο: To DNA των Νεάντερταλ ακόμα επηρεάζει τους σύγχρονους ανθρώπους

Νέα μελέτη δείχνει ότι οι Νεάντερταλ και ο σύγχρονος άνθρωπος είχαν ερωτικές σχέσεις πριν από 100 χιλιάδες χρόνια

Κατά την εξέλιξη μας χάσαμε δυο γονίδια γεύσης


Pi

Εις τιμήν και μνήμην της Υπατίας

υπατία
Στις 8 Μαρτίου του 415 μ.Χ., πεθαίνει με μαρτυρικό τρόπο η Ελληνίδα νεοπλατωνική φιλόσοφος, μαθηματικός και αστρονόμος Υπατία. Στη φωτογραφία, τo άγαλμα της Υπατίας στο πανεπιστήμιο της Βιέννης
Η Υπατία γεννήθηκε το 370 μ.Χ. σε μια Αλεξάνδρεια που απείχε πολύ από το να είναι η κοιτίδα του κοσμοπολιτισμού και του πνεύματος, όπως παλαιότερα. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γινόταν χριστιανική και οι επιστήμες αντιμετωπίζονταν, στην καλύτερη περίπτωση, με επιφύλαξη. Η Υπατία ήταν κόρη του Θέωνα, του σπουδαίου μαθηματικού και αστρονόμου, μελετητή του Πτολεμαίου και του Ευκλείδη, που καταγράφεται ως ο τελευταίος λόγιος που υπήρξε μέλος του Αλεξανδρινού Μουσείου. Πατέρας και κόρη είχαν αλεξανδρινή υπηκοότητα, γεγονός που ήταν ιδιαίτερο προνόμιο και τους προσέδιδε μεγάλες ελευθερίες. Ο Θέων ήθελε με κάθε τρόπο να γίνει η κόρη του ένα «τέλειο ανθρώπινο ον» και κάτω από την επίβλεψή του η πανέμορφη κοπέλα έλαβε εξαιρετική μόρφωση. Ταξίδεψε στην Αθήνα, όπου σπούδασε στη νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου και της κόρης του Ασκληπιγένειας. Παρακολούθησε μαθήματα και στη σχολή του Πρόκλου, ο οποίος την επηρέασε ιδιαίτερα, ενώ σύμφωνα με μεταγενέστερες μαρτυρίες φαίνεται ότι ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη σχολή του Ιεροκλή.

Με την επιστροφή της στην Αλεξάνδρεια αρχίζει να διδάσκει φιλοσοφία και μαθηματικά, ως επικεφαλής των νεοπλατωνιστών της πόλης, ενώ μελετά διεξοδικά τα μαθηματικά έργα του Διόφαντου και του Απολλώνιου. Η φήμη της ως σπουδαίας φιλοσόφου διαδίδεται ταχύτατα και γίνεται ιδιαίτερα δημοφιλής τόσο για το αναλυτικό της πνεύμα και τη διαλεκτική της δύναμη όσο και για το μοναδικό της κάλλος. Η ίδια τηρούσε τις αρχές των νεοπλατωνικών, οι οποίοι ήταν ασκητικοί και υπέρμαχοι της αγνότητας, χωρίς ωστόσο να απαιτεί από τους μαθητές της, που ανήκαν σε διάφορες θρησκείες, αντίστοιχη συμπεριφορά. Μαθητές αρχίζουν να έρχονται από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας για να σπουδάσουν φιλοσοφία και η επιρροή της Υπατίας φτάνει μέχρι τη σχολή της Αντιοχείας.

Info

Τα αρχαία εξημερωμένα φυτά αφθονούν στον Αμαζόνιο

αμαζόνιος
Είναι στην φαντασία μας μια απέραντη, παρθένα ζούγκλα. Κι όμως, το υγρό τροπικό δάσος του Αμαζονίου διαμορφώθηκε από αρχαίους πολιτισμούς, οι οποίοι έκαναν τα αγαπημένα δέντρα τους πολύ πιο κοινά από ό,τι θα ήθελε η φύση.

Μελέτη στο περιοδικό Science επιβεβαιώνει προηγούμενες αρχαιολογικές ενδείξεις για το ρόλο των αρχαίων γηγενών πληθυσμών στη διαμόρφωση του τοπίου στον Αμαζόνιο. Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, τα εξημερωμένα είδη καρποφόρων δέντρων είναι πέντε φορές πιο πιθανό να υπερεκπροσωπούνται στη βιοποικιλότητα της περιοχής σε σχέση με μη εξημερωμένα δέντρα.

Επιπλέον, τα εξημερωμένα δέντρα είναι πολύ πιο άφθονα σε περιοχές όπου βρίσκονταν ανθρώπινοι πληθυσμοί πριν από την άφιξη των ευρωπαίων κατακτητών.

Η ερευνητική ομάδα ξεκίνησε με μια λίστα 85 δέντρων για τα οποία υπήρχαν ενδείξεις εξημέρωσης, όπως για παράδειγμα οι μεγάλοι καρποί. Μετρήσεις πεδίου σε 1.091 σημεία της λεκάνης του Αμαζονίου έδειξαν ότι 20 από τα 85 είδη ήταν ασυνήθιστα κοινά ή, όπως το ονομάζουν οι ερευνητές, ήταν «υπερκυρίαρχα».

Σχόλιο: Από το άρθρο, Εκατοντάδες αρχαία γεώγλυφα που θυμίζουν το Στόουνχεντζ βρέθηκαν στο δάσος του Αμαζονίου
Η σταδιακή αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου στη δυτική Βραζιλία έχει φέρει στο φως εκατοντάδες τεράστια μυστηριώδη γεώγλυφα με διάφορα γεωμετρικά σχήματα, συνήθως κυκλικά, που θυμίζουν το βρετανικό Στόουνχετζ.

Εκτιμάται ότι όλα είναι προκολομβιανά (προ του 1492 μ.Χ.) και έχουν διάφορες ηλικίες, καθώς μερικά είναι περίπου 2.000 ετών, ενώ άλλα 500 ετών. Ο σκοπός που δημιουργήθηκαν, παραμένει άγνωστος, όπως και ποιοι ήσαν οι κατασκευαστές τους.

[...]

Οι επιστήμονες συμπέραναν ότι οι πρώτοι άνθρωποι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πριν περίπου 4.000 χρόνια. Ακόμη και τα παλαιότερα γεωγλυφικά δημιουργήθηκαν μέσα σε μια δασική έκταση που είχε ήδη αρχίσει να αναδιαμορφώνεται από την ανθρώπινη παρουσία.

Μερικά είναι 2 χιλ. ετών, μέσα σε θεωρούμενα ως τώρα παρθένα δάση«Το γεγονός ότι αυτές οι τοποθεσίες παρέμειναν κρυμμένες επί αιώνες κάτω από το βροχοδάσος, στην πραγματικότητα θέτει σε αμφισβήτηση την ιδέα ότι τα δάση του Αμαζονίου ήσαν παρθένα οικοσυστήματα» δήλωσε η Γουάτλινγκ.



Info

Ο πολιτισμός των Αζτέκων μπορεί να κατέρρευσε από το βακτήριο της σαλμονέλας

Αζτέκοι
H άφιξη των Ευρωπαίων τον 16ο αιώνα σήμανε την αρχή του τέλους για τον πολιτισμό των Αζτέκων
Οι σαρωτικές επιδημίες που ρήμαξαν τους πληθυσμούς των Αζτέκων στο Μεξικό είναι πιθανό να οφείλονταν σε ένα άκρως παθογόνο στέλεχος σαλμονέλας που μεταφέρθηκε στην Αμερική από τους ισπανούς κονκισταδόρ, υποδεικνύουν γενετικές εξετάσεις σε σκελετούς θυμάτων.

Το 1519, πριν φτάσουν στο Μεξικό οι κατακτητές με επικεφαλής τον ισπανό Χερνάντο Κορτές, ο γηγενής πληθυσμός εκτιμάται ότι έφτανε τα 25 εκατομμύρια άτομα. Έναν αιώνα αργότερα, εκτιμάται ότι είχε συρρικνωθεί στο ένα εκατομμύριο.

Η παρακμή των Αζτέκων σίγουρα σχετίζεται με μια σειρά από μυστηριώδεις επιδημίες. Δύο ξεσπάσματα μιας άγνωστης ασθένειας, τα οποία ξεκίνησαν το 1545 και το 1576, εκτιμάται ότι σκότωσαν 7 με 18 εκατομμύρια αυτόχθονες Μεξικανούς.

Οι ιθαγενείς φαίνεται ότι δεν είχαν καθόλου φυσική ανοσία στις ασθένειες που μετέφεραν μαζί τους οι Ευρωπαίοι. Μέχρι σήμερα, όμως, παραμένει άγνωστο ποια ακριβώς ασθένεια επιτάχυνε την πτώση ενός ολόκληρου πολιτισμού: άλλοι πιστεύουν ότι επρόκειτο για τον ιό της ευλογιάς, άλλοι κάνουν λόγο για ιλαρά, τύφο ή κάποιο είδος αιμορραγικού πυρετού.

Hourglass

Αποκάλυψη νέας σπηλιάς που φιλοξενούσε Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας

Οι σπηλιές της περιοχής Qumran
Η είδηση ότι ανακαλύφθηκε σπηλιά στην περιοχή του Κουμράν στο σημερινό Ισραήλ, που φιλοξενούσε κάποτε Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας και η οποία συλήθηκε μάλλον από Βεδουίνους τη δεκαετία του 1950, έκανε τον γύρο του κόσμου.

Όπως γνωστοποίησε ο αρχαιολόγος Δρ. Όρεν Γκάτφελντ, ένας από τους επικεφαλής των ερευνών, στην ιστοσελίδα του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ, «πρόκειται για μια από τις πιο εντυπωσιακές αρχαιολογικές ανακαλύψεις και η πιο σημαντική, τα τελευταία 60 χρόνια, στις σπηλιές του Κουμράν».

Γιατί όμως είναι τόσο σημαντική η ανακάλυψη, τη στιγμή μάλιστα που δεν εντοπίστηκαν χειρόγραφα; Ποιες είναι αυτές οι πολύτιμες γραφές και τι γνωρίζουμε για τον λαό που τις έκρυψε στις σπηλιές της περιοχής του;

Η Βάλια Παπαναστασοπούλου, Αρχαιολόγος-Θεολόγος, με ειδικότητα σε θέματα Παλαιάς Διαθήκης (είναι Υποψήφια Διδάκτωρ Παλαιάς Διαθήκης στο Α.Π.Θ.), μίλησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για το εύρημα που εντυπωσίασε τους ειδικούς, αλλά ίσως να μην έγινε αρκετά κατανοητό ως προς τη σημασία του από το ευρύ κοινό.

«Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας είναι ένας μεγάλος αριθμός χειρογράφων, τα οποία ανακαλύφθηκαν τυχαία το 1947 και στη συνέχεια με συστηματικές ανασκαφές σε ερείπια και σπηλιές σε περιοχές στην έρημο της Ιουδαίας. Έχουν ταξινομηθεί σε διάφορες συλλογές αναλόγως ως προς τον τόπο της εύρεσής τους», ανέφερε η κ. Παπαναστασοπούλου καο πρόσθεσε:

«Μεταξύ αυτών των συλλογών περιλαμβάνονται και τα χειρόγραφα της Κοινότητας του Κουμράν (Qumran), τα οποία περιέχουν χειρόγραφα στην εβραϊκή, αραμαϊκή και ελληνική γλώσσα και βρέθηκαν σε 11 σπήλαια στην περιοχή γύρω από το Κουμράν. Τα χειρόγραφα αυτά τοποθετούνται χρονικά λίγο πριν την καταστροφή της περιοχής από τους Ρωμαίους, δηλαδή τον 1ο αι. μ.Χ.».

Frog

Εκατοντάδες αρχαία γεώγλυφα που θυμίζουν το Στόουνχεντζ βρέθηκαν στο δάσος του Αμαζονίου

Earthworks in the Amazon
© Salman Kahn and Jose Iriarte
Η σταδιακή αποψίλωση των δασών του Αμαζονίου στη δυτική Βραζιλία έχει φέρει στο φως εκατοντάδες τεράστια μυστηριώδη γεώγλυφα με διάφορα γεωμετρικά σχήματα, συνήθως κυκλικά, που θυμίζουν το βρετανικό Στόουνχετζ.

Εκτιμάται ότι όλα είναι προκολομβιανά (προ του 1492 μ.Χ.) και έχουν διάφορες ηλικίες, καθώς μερικά είναι περίπου 2.000 ετών, ενώ άλλα 500 ετών. Ο σκοπός που δημιουργήθηκαν, παραμένει άγνωστος, όπως και ποιοι ήσαν οι κατασκευαστές τους.

Τα γεώγλυφα, που είναι διάσπαρτα σε μια έκταση περίπου 13.000 τετραγωνικών μέτρων, έχουν δημιουργηθεί με το σκάψιμο χαντακιών πλάτους έως 11 μέτρων και βάθους έως τεσσάρων μέτρων. Τα πρώτα είχαν ανακαλυφθεί στη δεκαετία του 1980 και πιο πρόσφατα περισσότερα, πάνω από 450, ήλθαν στο φως και μελετήθηκαν πιο προσεκτικά.

Οι Βραζιλιάνοι και Βρετανοί ερευνητές, με επικεφαλής την αρχαιολόγο Τζένιφερ Γουάτλινγκ του Πανεπιστημίου του Σάο Πάολο, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (PNAS), ανέλυσαν δείγματα από το έδαφος και τη βλάστηση της περιοχής.

Σχόλιο: Στις στέπες του Καζακστάν: Διαστημική τεχνολογία φέρνει στο φως αρχαίο μυστήριο