Επιστήμη & ΤεχνολογίαS


Ice Cube

Δημιούργησαν τετράγωνο πάγο σε θερμοκρασία δωματίου

water molecules
Αριστερά, η διάταξη των μορίων νερού στον τετράγωνο πάγο. Δεξιά, αντίστοιχο διάγραμμα του κανονικού πάγου. Το βίντεο στο τέλος του άρθρου δείχνει τον τετράγωνο πάγο στο ηλεκτρονικό μικροσκόπιο.
Ένας από τους δύο φυσικούς που βραβεύτηκαν με Νόμπελ για την ανακάλυψη του γραφενίου το 2014 καμαρώνει τώρα για μια νέα επιτυχία: χρησιμοποιώντας αυτή τη θαυματουργή μορφή άνθρακα, κατάφερε να δημιουργήσει μια νέα μορφή πάγου, και μάλιστα σε θερμοκρασία δωματίου.

Ο λεγόμενος «τετράγωνος» πάγος, στον οποίο τα μόρια νερού διατάσσονται σε σχήμα κύβου, παρουσιάζεται αυτήν την εβδομάδα στο περιοδικό Nature.

Είναι εντελώς διαφορετικός από τον πάγο που γνωρίζουμε, γνωστό ως πάγος Ih, ο οποίος αποτελείται από μόρια νερού συνδεδεμένα σε εξάγωνα.

Σχεδόν όλος ο πάγος που υπάρχει στη Γη είναι πάγος Ih. Μέχρι σήμερα, όμως, οι φυσικοί έχουν ανακαλύψει ή δημιουργήσει ακόμα 16 μορφές πάγου, οι οποίες σχηματίζονται σε διαφορετικές συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας.

Για παράδειγμα ο πάγος Ic,υπάρχει έχει εντοπιστεί σε παγοκρυστάλλους ψηλά στην ατμόσφαιρα, ενώ μια τρίτη μορφή, ο πάγος ΧΙ, έχει βρεθεί σε αρχαίους πάγους της Ανταρκτικής.

Μια ακόμα μορφή πάγου, η οποία έχει μικρότερη πυκνότητα από όλες τις υπόλοιπες μορφές, δημιουργήθηκε στο εργαστήριο το 2014 και βαφτίστηκε πάγος XVI.

Ο νέος, τετράγωνος πάγος θα μπορούσε να αναγνωριστεί σύντομα ως η 18η γνωστή στερεά φάση του νερού. Δημιουργήθηκε από τον Αντρέ Γκέιμ, βρετανό φυσικό ρωσικής καταγωγής, ο οποίος βραβεύτηκε με το Νόμπελ Φυσικής το 2010 μαζί με τον συνάδελφό του Κονσταντίν Νοβοσέλοφ.

Οι δύο ερευνητές τιμήθηκαν για την ανακάλυψη του γραφενίου, μιας εξωτικής και άκρως υποσχόμενης μορφής άνθρακα, αποτελούμενης από άτομα άνθρακα που διατάσσονται όλα στο ίδιο επίπεδο.

Σε προηγούμενες μελέτες του, ο Γκέιμ είχε παρατηρήσει ότι το νερό μπορεί να περνάει ανεμπόδιστα μέσα από φύλλα γραφενίου, κάτι που δεν μπορούν να κάνουν άλλα μόρια, ακόμα και τα πολύ μικρότερα μόρια ήλιου. Η νέα μελέτη της ομάδας του εξηγεί το γιατί.

Ο Γκέιμ και οι συνεργάτες του τοποθέτησαν μια μικρή σταγόνα νερού πάνω σε ένα φύλλο γραφενίου, το οποίο κάλυψαν στη συνέχεια με ένα δεύτερο φύλλο του ίδιου υλικού.

Horse

Επιστημονική παρατήρηση: Τα ζώα προαισθάνονται τους σεισμούς

πούμα
Επιστήμονες κατέγραψαν για πρώτη φορά τη συμπεριφορά άγριων ζώων πριν από σεισμικές δραστηριότητες, με τα αποτελέσματα να είναι ενθαρρυντικά για τη βελτίωση των βραχυπρόθεσμων σεισμικών προβλέψεων.

Η ερευνητική ομάδα παρατήρησε πως διάφορα ζώα στο Περού, όπως τα πούμα και διάφορα εξωτικά πτηνά, έτρεχαν να προστατευτούν ακόμα και μέρες πριν από το σεισμό. Η συμπεριφορά αυτή αποδίδεται από τους επιστήμονες σε αερομεταφερόμενα ιόντα.

Τα δεδομένα έδειξαν πως οι σημαντικές αλλαγές στη συμπεριφορά των ζώων ξεκίνησαν 23 ημέρες πριν από το σεισμό έντασης 7 βαθμών Ρίχτερ που έπληξε την περιοχή γύρω από την πόλη Κονταμάνα το 2011.

Σε μία τυπική ημέρα, οι κάμερες κατέγραφαν μεταξύ 5 και 15 θεάσεις ζώων, ωστόσο τις δύο ημέρες πριν από το σεισμό οι κάμερες κατέγραφαν λιγότερες από πέντε θεάσεις.

Τα τρωκτικά ήταν η πιο ευαίσθητη ομάδα ζώων και εξαφανίστηκαν παντελώς οκτώ ημέρες πριν από το σεισμό, σύμφωνα με την Γκραντ.

Magnify

Το DNA της Ισλανδίας: Πρώτη ματιά στο γονιδίωμα ενός ολόκληρου έθνους

Ρέικιαβικ, Ισλανδία
Ρέικιαβικ, Ισλανδίας: Σχεδόν όλοι οι Ισλανδοί είναι μακρινοί συγγενείς μεταξύ τους.
Συνδυάζοντας γενετικές αναλύσεις με στοιχεία από γενεαλογικά δέντρα, η εταιρεία γενωμικής deCODE υποστηρίζει ότι μπορεί να προβλέψει με σχετική ακρίβεια τα γονιδιώματα «ολόκληρου του έθνους» της Ισλανδίας. H ερευνητική προσπάθεια μεταξύ άλλων αποκάλυψε 1.000 γονίδια που δεν είναι απαραίτητα για την ανθρώπινη ζωή.

Η deCODE ιδρύθηκε στο Ρέικιαβικ πριν από 19 χρόνια και αρχικά προσπάθησε να αποκτήσει πρόσβαση στο σύνολο των πλούσιων ιατρικών δεδομένων ολόκληρης της Ισλανδίας, η οποία έχει πληθυσμό 323.000 ανθρώπων.

Πρακτικά όλοι οι Ισλανδοί κατάγονται από έναν μικρό προγονικό πληθυσμό και ουσιαστικά είναι μακρινοί συγγενείς. Η ιδιαιτερότητα αυτή, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η χώρα τηρεί άκρως λεπτομερή αρχεία για την υγεία των κατοίκων της, διευκολύνει σημαντικά τον εντοπισμό γονιδίων που σχετίζονται με ασθένειες. Ο καρκίνος του μαστού, για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερα συχνός μεταξύ των Ισλανδών.

Παρόλο που δεν κατάφερε να αποκτήσει πρόσβαση στο σύνολο των αρχείων, η deCODE στρατολόγησε εθελοντές που αντιστοιχούν πλέον στο 40% του πληθυσμού. Η εταιρεία, η οποία παρουσίαζε σημαντικά οικονομικά προβλήματα και εξαγοράστηκε το 2012 από την μεγάλη, αμερικανική φαρμακοβιομηχανία Amgen, έχει ανακαλύψει γενετικές ποικιλομορφίες που σχετίζονται με τη νόσο του Αλτσχάιμερ, τη σχιζοφρένεια, την παχυσαρκία, τον διαβήτη, τον καρκίνο και άλλες ασθένειες.

Οι ανακαλύψεις θα μπορούσαν να επιταχυνθούν μετά το νέο επίτευγμα, το οποίο παρουσιάζεται σε τέσσερις επιμέρους δημοσιεύσεις στην επιθεώρηση Nature Genetics. Η σύνοψη των ευρημάτων είναι διαθέσιμη εδώ.

Jupiter

Η εισβολή του Δία στο ηλιακό μας σύστημα κατέστρεψε την πρώτη γενιά πλανητών

Ο Δίας της ελληνικής μυθολογίας ήταν ένας μάλλον ιδιόρρυθμος θεός, με πολλά «σούρτα-φέρτα» και ενίοτε εκδικητικός. Ο Δίας της αστρονομίας πιθανότατα δεν πήγαινε πίσω και στις καταστροφικές παραξενιές του οφείλεται το ότι το ηλιακό μας σύστημα φαίνεται να είναι τόσο ασυνήθιστο σε σχέση με τα άλλα που έχουν ανακαλυφθεί τα τελευταία χρόνια.
πλανήτης δίας
Ο πλανήτης Δίας
Νέες εκτιμήσεις και προσομοιώσεις σε υπολογιστή Αμερικανών επιστημόνων θεωρούν πολύ πιθανό, ότι κάποτε ο Δίας, με τον τεράστιο όγκο του, εισέβαλε στα ενδότερα του ηλιακού μας συστήματος και, ως ταύρος εν υαλοπωλείω, «καθάρισε» ό,τι έβρισκε μπροστά του. Κατέστρεψε έτσι την πρώτη γενιά των πλανητών, προτού ηρεμήσει και, απομακρυνόμενος, καταλήξει στην τωρινή τροχιά του. Αυτό σημαίνει, ότι κάποτε στο ηλιακό μας σύστημα υπήρχαν πλανήτες που σήμερα δεν υπάρχουν πια.

Ο καθηγητής αστρονομίας Γκρέγκορι Λάφλιν του Πανεπιστημίου Σάντα Κρουζ της Καλιφόρνια και ο επίκουρος καθηγητής πλανητικής επιστήμης Κονσταντίν Μπατίγκιν του Πανεπιστημίου Caltech της Καλιφόρνια, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στα «Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών» (PNAS) των ΗΠΑ, πιστεύουν ότι αυτό το σενάριο του «επιθετικού Δία» εξηγεί γιατί σήμερα το ηλιακό μας σύστημα διαφέρει τόσο πολύ από εκατοντάδες άλλα συστήματα εξωπλανητών που έχουν ανακαλυφθεί με τη βοήθεια διαστημικών (όπως το «Κέπλερ») και επίγειων τηλεσκοπίων.

Εκτιμάται ότι περίπου τα μισά άστρα σαν τον Ήλιο στον γαλαξία μας έχουν πλανήτες γύρω τους. Η βασική διαφορά όμως είναι ότι στο δικό μας ηλιακό σύστημα δεν υπάρχουν πλανήτες σε τροχιά πιο κοντινή στον Ήλιο από ό,τι ο Ερμής. Σε άλλα συστήματα, αντίθετα, είναι συνηθισμένο φαινόμενο να ανακαλύπτονται πλανήτες μεγαλύτεροι από τη Γη (οι λεγόμενες σούπερ Γαίες) σε απόσταση πολύ πιο κοντά στο άστρο τους.

Brick Wall

Η Ιαπωνία χτίζει τείχος 400 χιλιομέτρων για προστασία από τσουνάμι

τσουνάμι τείχος ιαπωνία
Ένα «μεγάλο τείχος», μήκους σχεδόν 400 χιλιομέτρων και ύψους σχεδόν 13 μέτρων, κατασκευάζει η Ιαπωνία για να προστατευθεί από μελλοντικά τσουνάμι.

Το κόστος του έργου υπολογίζεται στα 820 δισεκατομμύρια γιέν (6,3 δισ. ευρώ).

Το έργο έχει διχάσει έντονα την κοινή γνώμη στην Ιαπωνία, ενώ ανάμεσα στις φωνές αμφισβήτησης βρίσκεται και η σύζυγος του πρωθυπουργού Σίνζο Άμπε.

Οι επικριτές υποστηρίζουν πως θα πλήξει τα θαλάσσια οικοσυστήματα που βρίσκονται κοντά στα παράλια, θα προκαλέσει προβλήματα στην αλιεία, αλλά και δεν θα προστατεύσει ουσιαστικά τους κατοίκους, οι οποίοι ούτως ή άλλως πρέπει να μετακινηθούν στα ενδότερα.

Αντίθετα, οι υποστηρικτές του έργου αναφέρουν πως το τείχος είναι ένα απαραίτητο κακό για την προστασία του πληθυσμού, που μάλιστα θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Υπενθυμίζεται πως το κυβερνών Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα έχει στενές σχέσεις με τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρείες.

Moon

Κούφιο φεγγάρι: Υπόγειες στοές στη Σελήνη «περιμένουν να κατοικηθούν»

σπηλιές σελήνη
Σπηλιές που έχουν ανακαλυφθεί στη Σελήνη θα μπορούσαν να οδηγούν σε γιγάντιες σήραγγες λάβας
Υπόγειες σήραγγες που ενδέχεται να ανοίχτηκαν από αρχαία ποτάμια λάβας στο φεγγάρι θα μπορούσαν να φιλοξενήσουν με ασφάλεια τις μελλοντικές ανθρώπινες αποικίες, προτείνουν αμερικανοί ερευνητές.

Η ύπαρξη αυτών των «σηράγγων λάβας» δεν έχει αποδειχθεί μέχρι σήμερα, ωστόσο αρκετά στόμια σπηλαίων που έχουν εντοπιστεί στη Σελήνη θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι είσοδοι σε τέτοιες φυσικές στοές.

Σήραγγες λάβας υπάρχουν εξάλλου και στη Γη, είναι όμως μικρότερες από τις στοές που θα μπορούσαν να υπάρχουν στο φεγγάρι λόγω της ισχυρότερης βαρύτητας του πλανήτη.

Η ιδέα της δημιουργίας βάσεων σε σεληνιακές στοές προτάθηκε από ερευνητές του Πανεπιστημίου «Περντιού» της Ιντιάνα, οι οποίοι παρουσίασαν τη μελέτη τους στο 46ο Συνέδριο Σεληνιακής και Πλανητικής Επιστήμης που πραγματοποιείται στο Τέξας.

Όπως αναφέρει ο απεσταλμένος του BBC, η ερευνητική ομάδα υπολόγισε τη στατικότητα αυτών των υποθετικών στοών, και εκτιμά ότι τα τούνελ με μήκος 1 έως 5 χιλιόμετρα θα ήταν αρκετά σταθερά για να φιλοξενήσουν ανθρώπους.

Σχόλιο: Ταξίδια στο φεγγάρι για εκμετάλλευση των φυρικών πόρων του


Sun

Καταγοήτευσε η έκλειψη Ηλίου σήμερα

έκλειψη ιταλία
Ιταλία
Ενα σπάνιο διαστημικό φαινόμενο έστρεψε το ενδιαφέρον εκατομμυρίων ανθρώπων ανά τη γη προς τον ουρανό: Η σιλουέτα της Σελήνης πέρασε μπροστά από τον ηλιακό δίσκο, προκαλώντας ολική έκλειψη Ηλίου, η οποία έγινε ορατή και στη χώρα μας ως μερική.

Το φαινόμενο ξεκίνησε στις 10.39 π.μ. της Παρασκευής και για τη χώρα μας κορυφώθηκε στις 11.43 π.μ.

Στην Αθήνα καλύφθηκε περίπου το 31% του ήλιου από τη σελήνη, στη Φλώρινα σχεδόν το 41%, ενώ στο Ηράκλειο της Κρήτης σχεδόν το 24%.

Νωρίτερα, το υπουργείο Υγείας ανέφερε ότι η παρατήρηση του φαινομένου με γυμνά μάτια εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.

Η έκλειψη ήταν ορατή ως ολική μόνο στον βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό, ανάμεσα στη Νορβηγία και την Ισλανδία, στις Νήσους Φερόε και Σβάλμπαρντ.
έκλειψη ακρόπολη
Ακρόπολη

Σχόλιο: 353 χρόνια μετά συμπίπτουν η εαρινή ισημερία με την έκλειψη ηλίου
Είναι η πρώτη χρονιά μετά το 1662, που η φετινή εαρινή ισημερία, η οποία σηματοδοτεί αστρονομικά την αρχή της εποχής της Άνοιξης στη Γη, συμπίπτει σχεδόν με μια έκλειψη Ηλίου.



Rainbow

Έκλειψη ηλίου, σούπερ Σελήνη και εαρινή ισημερία!

Μερική έκλειψη Ηλίου την Παρασκευή ορατή και στην Ελλάδα, ενώ το Σάββατο αρχίζει επίσημα η Άνοιξη με την εαρινή ισημερία. Φόβοι για προβλήματα στην ηλεκτροδότηση. Ποιες ώρες θα πρέπει να κοιτάξουμε τον ουρανό
έκλειψη ηλίου
Τρία σημαντικά αστρονομικά φαινόμενα σχεδόν συμπίπτουν αύριο και μεθαύριο: έκλειψη Ηλίου, αρχή της Άνοιξης και σούπερ Σελήνη. Αρχικά, τις πρωινές ώρες της Παρασκευής 20 Μαρτίου θα υπάρξει μία μερική έκλειψη του Ήλιου ορατή και στη χώρα μας.

Μερικές ώρες αργότερα, στις 00:45΄ώρα Ελλάδος μετά τα μεσάνυχτα θα λάβει χώρα η εαρινή ισημερία και έτσι το Σάββατο 21 Μαρτίου θα είναι και τυπικά η πρώτη ημέρα της Άνοιξης στο βόρειο ημισφαίριο, όπου ανήκει και η Ελλάδα.

Τέλος, στις 20 Μαρτίου θα υπάρχει σούπερ Σελήνη, δηλαδή το φεγγάρι θα έχει πλησιάσει πολύ τη Γη (στο λεγόμενο περίγειο), όμως λόγω της Νέας Σελήνης δεν θα είναι ορατό, απλώς θα μπλοκάρει σχεδόν τον μισό Ήλιο προκαλώντας την μερική έκλειψη.

Η έκλειψη στην Αθήνα θα αρχίσει αύριο στις 10:40΄ το πρωί, θα φτάσει στη μέγιστη φάση της στις 11:44 και θα ολοκληρωθεί στις 12:50΄. Στην Ελλάδα στη μερική φάση θα καλυφτεί μέχρι και το 40% περίπου του ηλιακού δίσκου. Στην Αθήνα θα καλυφτεί το 31,4%, στη Φλώρινα το 40,7%, ενώ στο Ηράκλειο της Κρήτης το 23,6%.

Υπενθυμίζεται ότι οι ειδικοί συνιστούν να μην παρατηρεί κανείς την έκλειψη με γυμνά μάτια, ούτε με απλά γυαλιά ηλίου, παρά μόνο με ειδικά γυαλιά με τα κατάλληλα φίλτρα (αυτό ισχύει και για τις φωτογραφικές μηχανές), αλλιώς οι υπέρυθρες ακτίνες της ηλιακής ακτινοβολίας μπορεί να κάνουν μόνιμη ζημιά στα μάτια.

Σχόλιο: Ολική έκλειψη ηλίου στις 20 Μαρτίου


Ladybug

Πανέξυπνες οι μέλισσες, δείχνουν πειράματα

μέλισσα
Ιδιαίτερα αναπτυγμένος αποδεικνύεται πως είναι ο εγκέφαλοςτων μελισσών, οι οποίες εκτός από άριστη όραση έχουν και εξαιρετική μνήμη.

Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγει, μεταξύ άλλων, μία νεαρή Γαλλίδα ερευνήτρια που τιμήθηκε σήμερα για το έργο της από το ίδρυμα L'Oreal-Unesco "Για τις γυναίκες και την επιστήμη".

Σύμφωνα με τα πειράματα που πραγματοποίησε, οι μέλισσες έχουν την ικανότητα να εκτελούν πολύπλοκες ενέργειες, όπως το να μετρούν, ή να αναγνωρίζουν ανθρώπινα πρόσωπα.

Μεταξύ άλλων, διαπίστωσε ότι αν τις τοποθετούσε σε έναν λαβύρινθο, οι μέλισσες εντόπιζαν τα διαφορετικά σημάδια, τα μάθαιναν πολύ γρήγορα και αμέσως μετά επέλεγαν να ακολουθήσουν το σημάδι που θα τις οδηγούσε στην έξοδο, όπου τις περίμενε η "ανταμοιβή" τους.

Η Αβαργκέ-Ουεμπέρ απέδειξε επίσης ότι τα έντομα αυτά δεν κατευθύνονται μόνο από το ένστικτό τους. Σε ένα πείραμα που έκανε στο ύπαιθρο έδειξε ότι έχουν την ικανότητα "να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στο περιβάλλον και τις εμπειρίες που αποκτούν".

Η Γαλλίδα ερευνήτρια ελπίζει ότι με τα μελλοντικά πειράματά της θα κατανοήσει πώς οι μέλισσες πραγματοποιούν αυτές τις πολύπλοκες πράξεις μολονότι διαθέτουν τόσους λίγους νευρώνες (μόνο 1 εκατομμύριο, σε σύγκριση με τα 100 δισεκατομμύρια του ανθρώπου). Ίσως ο εγκέφαλός τους να διαθέτει μια μέθοδο πιο αποτελεσματική από εκείνη των ανθρώπων στη διαχείριση των πληροφοριών ή ένας νευρώνας να χρησιμοποιείται για πολλές διαφορετικές εργασίες.

Σχόλιο: Και η ανθρωπότητα χρειάζεται τις μέλισσες για τις εργασίες που προσφέρουν για την επιβίωση ολόκληρου του οικοσυστήματος. Λέγετε ότι αν εξαφανιστούν οι μέλισσες από τον πλανήτη, τότε ο άνθρωπος έχει περίπου 4 ακόμα χρόνια ζωής.


Sun

Πρόσφατη ανκάλυψη δύο γιγαντιαίων σταφανιαίων τρυπών στον ήλιο μας ανυσηχεί τους επιστήμονες

ήλιος στεφανιαίες τρύπες
Ανησυχητικές παρατηρήσεις έκαναν οι ερευνητές της NASA, αφού πρόσφατα ανακάλυψαν δύο γιγάντιες τρύπες στο μητρικό μας άστρο, που καλύπτουν σχεδόν το 10% της επιφάνειας του.

Πρόκειται για δύο στεφανιαίες τρύπες, η μεγαλύτερη από τις δύο βρίσκεται στο νότιο άκρο του ήλιου και καλύπτει το 6% με 8% της επιφάνειας του, ενώ η δεύτερη περίπου το 0,15%.

«Οι στεφανιαίες οπές είναι περιοχές με μικρότερη πυκνότητα και θερμοκρασία από την εξωτερική ατμόσφαιρα του ήλιου, που είναι γνωστή ως στέμμα και αποτελούν πηγή των ισχυρών ανέμων ηλιακών σωματιδίων που περιβάλλουν τη Γη» εξηγεί η NASA.

Στεφανιαίες οπές για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν από αστροναύτες στον διαστημικό σταθμό Skylab στο διοικητικό συμβούλιο της NASA το 1973 και το 1974.

Μάλιστα όπως εξηγούν οι ερευνητές, μπορεί να είναι ορατές για μεγάλο χρονικό διάστημα, αν και η ακριβής μορφή αλλάζει όλη την ώρα.

Ενώ δεν είναι ακόμα σαφές τι προκαλεί τις στεφανιαίες τρύπες, γνωρίζουμε ότι σχετίζονται με περιοχές στον ήλιο, όπου τα μαγνητικά πεδία ανεβαίνουν πάνω και μακριά, φεύγουν στο διάστημα χωρίς να επιστρέψουν στην επιφάνεια, όπως συμβαίνει κανονικά.

Το υλικό που ρέει συνεχώς προς τα έξω ονομάζεται ηλιακός άνεμος, που συνήθως φτάνει τα 400 χιλιόμετρα το δευτερόλεπτο. Όταν όμως υπάρχει στεφανιαία τρύπα, η ταχύτητα του ανέμου μπορεί να διπλασιαστεί σε περίπου 800 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο.

ήλιος στεφανιαίες τρύπες

Σχόλιο: Οι στεφανιαίες τρύπες προκαλούν ηλιακούς ανέμους που φτάνουν στη Γη μέσω κυμάτων, και αν είναι έντονοι, μπορεί να προκαλέσουν καταστροφές στα ενεργειακά μας δίκτυα. Δημιουργούν επίσης το φαντασμαγορικό πολικό σέλας.